Vikan - 27.11.1958, Qupperneq 4

I Arnarhváli er landlæknisembættið til húsa. Jjegar Vilmundur tök við
embætti, setti hann það skilyrði að hann gæti gengið í þráðbeina línu
heiman að frá sér á skrifstofuna. — Hann hefur alla embættistið sína átt
i Þistilfjarðarhéraði, þar til hann fór
til Isafjarðar og tók þar við yfir-
stjórn heilbrigðismála 1917. Hann
var frábær læknir og skörungur í
öllum greinum, sem hann kom ná-
lægt. Af miklum myndarskap lét
hann reisa stórt og gott sjúkrahús
á staðnum og rækta tún og kýr
í nánum tengslum við sjúkrahúsið.
Hann sat í bæjarstjórn Isaf jarðar í 10
ár. Var formaður skólanefndar og
hafði með höndum ýmis önnur trún-
aðarstörf, eins og sagt er um góð-
borgarana.
SVO var það daginn fyrir höfuð-
dag í haustmánuði 1931, að Vil-
mundur var skipaður landlæknir.
Hafði hann vakið mikla athygli hinna
vitru og virtu stjórnmálamanna, sem
sátu á friðarstóli í Reykjavík. At-
orka hans og dugnaður var lands-
kunnugt. Gott orð fór af sjúkrahúsi
hans og læknisstörf öll þóttu frábær.
Hann var ótrúlega skjótur til fram-
kvæmda og sjúkdómsgreiningar stóð-
ust alla gagnrýni. Eitt sinn var sá
heima á Ingólfsstræti 15.
EITT furðulegasta og merkileg-
asta fyrirbæri þessa lands er án
vafa Vilmundur Jónsson, land-
læknir. Persónuleikinn er svo marg-
slunginn og fjölhæfur og kynlegur,
að hreinustu firnum sætir. Þó er
hann sjálfum sér fyllilega samkvæm-
ur og unir sér sennilega bezt í ein-
rúmi eða fjörugum rökræðum við
háfleyga lífsspekinga, einhverja af
hinum stritandi stríðsmönnum lífs-
ins og tilverunnar.
Vilmundur Jónsson er gæddur fá-
gætum persónutöfrum, þannig að
jaðrar við klára dáleiðsluhæfileika.
Eitt sinn mætti hann koltimbruðum
merkismanni á leið í „ríkið“. Vil-
mundur tók í hönd hans og leiddi við
hlið sér beina línu suður Ingólfs-
stræti. Timburmennirnir voru horfn-
ir eins og dögg fyrir sölu, þegar þeir
skildu fyrir utan hús landlæknis.
Manni kemur ósjálfrátt í hug hinn
snilldarlegi kafli i ævisögu séra Árna
heitins Þórarinssonar, þar sem fjall-
að er um Valdimar Ásmundsson og
segulmagnaðan persónuleika hans.
Vilmundur var eitt sinn staddur
á rampólitískum fundi í kjördæmi
sinu vestra. Andstæðingur hans var
í pontunni og talaði af miklum móði.
Þá reis Vilmundur úr sæti sínu, gekk
til hans, stjakaði honum með sér
baka til og sló upp í hrókasamræður,
sem lauk þannig að þeir leiddust um
sviðið, hlæjandi báðir. Gönguferðir
með sjó fram í saggasömu veðri,
þegar inspirasjónir berast mönnum
tíðla til að diskútera, fílósófera og
spekúlera, segja kunningjar hans, að
séu með skemmtilegustu og upp-
byggilegustu stundum lífsins. Kvöld-
stundir með, landlækninum við arin-
eld í rökkurkyrrð verða öllum ó-
gleymanlegar. Leiftrandi mælska og
gneistandi gáfur húsbóndans, koma
mönnum algerlega úr jafnvægi, og
þeir finna sárt til í brjóstinu vinstra
megin.
VILMUNDUR hefur komið víða
við á langri leið. Hann er fædd-
ur á Fornustekkum í Nesjum
austur 28. maí 1889. Um uppeldi
hans er oss að mestu ókunnugt, en
sjálfsagt hefur hann árla verið jafn-
mikill strákur og hann er enn í dag.
Hann lagði leið sína til Akureyrar
á Gagnfræðaskólann og hlaut prýði-
lega einkunn við öll próf, sem hann
þreytti þar. Síðan hélt hann til
Reykjavíkur og lauk stúdentsprófi,
að oss minnir, utanskóla 1911. Er
margt skemmtilegt sagt um hann
frá þessum árum, en að þessu sinni
er vart rúm til þeirra sálma. Hann
hóf svo læknanám og lauk þvi við
mikinn orðstír 1916 og fékk hátt í
tvö hundruð stig við prófið og var
það geypiframmistaða og er enn. Svo
sigldi hann og forframaðist í grein
sinni í Englandi Noregi og Danmörku.
Að svo búnu hélt hann aftur til Is-
lands og gegndi héraðslæknisembætti
HANN LÆTUR
VINNINGINN LIGGJA
VILMUNDUR JDNSBDN
Ingólfsstræti 15 — beinar línur.
sem þetta hripar staddur í Kamp
Knox hjá gömlum sæmdarhjónum að
vestan, sem fluttust á mölina í stríð-
inu. Dóttir þeirra hafði gengizt und-
ir uppskurð i Landspítalanum. Að-
gerðin mistókst, stúlkan dó og
gömlu hjónin voru niðurbrotin. Þau
börmuðu sér og maðurinn sagði, að
þetta væri allt sér að kenna, hann
hefði bara átt að biðja hann Vilmund
um að skera telpuna upp og „hana
Kristínu að hjálpa til“, þá hefði allt
farið vel. Einungis þetta smáatvik
sýnir það traust, sem Vilmundur og
Ki-istín kona hans nutu þar vestra.
Heilbrigðismálaráðherra var um þess-
ar mundir Jónas Jónsson frá Hriflu.
Hann var Framsóknarmaður eins og
kunnugt er. Vilmundur var einn af
höi-ðustu Alþýðuflokksmönnum. Jón-
as sá og viðurkenndi hæfileika Isa-
fjarðarlæknisins. Honurn þótti trú-
legt, að hann gengdi rösklega fram
í embættinu, ef hann yrði skipaður
landlæknir. Þessvegna gekk hann í
berhögg við marga merka Framsókn-
aimenn og afhenti Vilmundi Jóns-
syni lyklana að skrifstofum land-
læknis. Síðar hefur Jónas að visu
lýst það hálfgerð mistök, að hann
skipaði Vilmund í embættið. Vér
hyggjum samt, að dómur sögunnar
verði annar, þrátt fyrir alkunna
sagnfræðihæfileika ráðherrans. Eng-
inn hefur fundið réttilega að störfum
landlæknisins. Hann hefur áreiðan-
lega ávallt viljað hafa það, sem
sannast reyndist. Embættisfærsla öll
hefur verið með ágætum og skrif-
stofuhaldið jafnan sparneytnara en
tíðkast á opinberum
skrifstofum.
Isfirðingum fannst
mikið koma til frama
læknisins, þótt þeim
fyndist að vísu súrt
i broti verða af kröft-
um hans. Þeir þökk-
uðu honum því frábæra forystu í
heilbrigðismálum staðarins og kusu
hann á þing, sama ár og hann var
fluttur til Reykjavíkur. Vilmundur
sat á þingi fyrir Isfirðinga 1931—33
síðan fyrir Norður-lsfirðinga 1933—
34 og enn 1937—1941. Þá sagði hann
af sér þingmennsku. Þar kemur fram
ein kynlegasta ástríða mannsins.
Hann lætur vinninginn liggja. Ann-
að dæmi má nefna. Eitt sinn ritaði
Vilmundur bók eina mikla. Sendi
hana svo Háskólanum og var hún
tekin gild til doktorsvarnar. Land-
læknir lét sér aldrei til hugar koma
að verja ritgerðina. Hann lét vinn-
inginn liggja. „Curationes" er senni-
lega skemmtilegasta doktorsritgerð,
sem samin hefur verið af íslenzkum
manni. Hún á ekki heirna í bókahillu
með leiðinlegustu og tyi'fnustu bók-
mentum, eins og íslenzkar doktors-
ritgerðir virðast þurfa að vera.
VILMUNDUR vai' afar vinsæll
þingmaður. Kjósendur hans kusu
hann ekki fyrst og fremst vegna
þess að hann var Alþýðuflokksmað-
ur, heldur af því að hann var fyrr-
verandi læknir þeirra og velgerðar-
maður. Kosningafundir hans voru
eindæma skemmtilegir. Eldleg
mælska þingmannsins og frábær
rökfimi vöktu aðdáun. Sagt, er án
þess að vert sé að leggja of mikinn
trúnað á, að Vilmundur hafi meðal
annars komið þvi að í kostningahríð,
að hinn gamli þingmaður þeirra
Norður-lsfirðinga hefði nú setið lengi
Framhald á bls. 25.
4
VIKAN