Vikan - 27.11.1958, Page 6

BARNIÐ í SKUGGANUM
Vetur er genginn í garð. Eins og
aðrar árstíðir flytur hann okkur
margvíslega gleði, en einnig nokkr-
ar áhyggjur. Þá opnast hinir víðu
salir skólanna, helzta athvarf barna
og unglinga utan heimilisins, kvöld-
Ijósin speglast skært í regnlauguðu
malbikinu, en skugginn I sundi hjá-
götunnar dökknar. 1 honum eiga sum
börn athvarf sitt.
Þessi skuggi vill ekki hverfa, en
verður nokkurt áhyggjuefni foreldr-
um og öðrum þeim, sem um uppeldi
hugsa.
Barnið í skugganum fer sjálfum
sér að voða.
Barnið i skugganum verður öðr-
um börnum hættulegt fordæmi.
Barnið í skugganum þýðir vaxandi
ógnun við þjóðfélagið.
Barnið i skugganum er áhyggju-
efni hverri menningarþjóð, en þær
eru mislangt komnar að leysa það.
Bornir saman við ýmsar aðrar þjóð-
ir, stöndum við Islendingar í spor-
um byrjandans. Þó má ekki gleyma
merkilegu brautryðjendastarfi, sem
einstaklingar og félagssamtök hafa
leyst af hendi. Meðan enginn sinnti
þeim, sem mestir eru smælingjar
allra olnbogabarna, fávitunum, réð-
ist efnalaus hugsjónakona, frú Sess-
elja Sigmundsdóttir, í það stórvirki,
að stofna og starfrækja uppeldis-
heimili handa fávita og taugaveikl-
uðum börnum. Mig grunar, að róður
hennar hafi orðið þungur, en aldrei
lagði hún árar í bát og mörgu barni
hefir hún bjargað á rúmum aldar-
fjórðungi, sem hún hefir að þeim
málum unnið. Á öðrum vettvangi
hefir Barnavinafélagið Sumargjöf
unnið mikið afrek. Ótalin eru þau
börn, sem Sumargjöf hefir leitt út
lir skugganum og inn í sólskinsborg-
ir sínai'.
Samt standa mörg börn i skugg-
anum enn. Enn er fjöldi barna og
unglinga í bráðri hættu daglega.
Hvernig má það vera?
Naumur tlmi handa barninu.
Við eigum skóla, eins og aðrar
þjóðir, dugandi kennarastétt hefir
vaxið upp í landinu, barnabókmenntir
okkai' hafa auðgast að ágætum verk-
um, innlendum og erlendum. Námfús
börn koma ekki verr mennt úr skól-
um okkar en úr skólum annarra
þjóða. Skuggann leggur úr annarri
átt, af heimili bamsins, af uppeldis-
starfi foreldra sjálfra. Islenzkir for-
eldrar í bæjum og kauptúnum verja
naumari tíma til uppeldis börnum
sinum en tíðkast meðal borgarbúa
annarra menningarþjóða. Því stend-
ur margt barn í skugganum og fer
sjálfu sér að voða.
Þetta á sínar ástæður og má ekki
líta á það, sem vanrækslu eina. Fólk-
ið er flutt úr dreifbýli til bæjanna.
Mikill hluti fullorðinna Reykvikinga
er aðfluttur, úr sveitum og fámenn-
um þorpum, þar sem lítils eftirlits
þótti þurfa með bömum úti við. Fólk,
sem þannig gekk sjálfala í uppvext-
inum, þykir sínum börnum ekki vand-
ara um. Það öðlaðist ekki I bernsku
þá dýrkeyptu reynslu borgarbúans,
að foreldrar þurfi að verja ákveðn-
um tíma daglega til uppeldis barni
sínu. Þá skoðun getur enginn innrætt
foreldrunum, nema borgin sjálf. Sá,
sem sjálfur óx upp við hættuleysi
strjálbýlisins, getur ekki skilið hætt-
ur borgarinnar, fyrr en þær kveðja
dyra hjá honum sjálfum.
Þessu mætti líkja við uppeldis-
áhrif götuvitanna. Reykvíkingar
ganga oft á móti rauðu hættumerki
og brosa kannske ofurlitið að þessu
yfirlætisfulla slysavarnarstarfi götu-
vitans. Engin umferðaljós tíðkuð-
ust heima I þorpinu eða sveitinni
þeirra í bernsku, og umferðin í
Reykjavík er ekki nógu mikil til þess
að allir skilji nauðsyn götuvitans.
Samt þykja okkur umferðaslysin
nógu mörg. 1 stórborg vogar sér eng-
inn maður yfir götu á röngu ljósi,
enda er götuvitinn bernskuvinur stór-
borgarbúans.
Gatan aða.1 leikvangur.
1 íslenzkum bæjum er gatan aðal-
leikvangur barnanna. Þar eyða þau
deginum eftirlitslaus og venjast á að
sjá um sig sjálf. Hin frökkustu
verða lærimeistarar hinna, en teyma
þau líka oft út i bráðan háska. Nokk-
ur verða fyrir slysum, biða bana eða
varanlegt áfall. Mörgum finnast þau
fleiri en svo, að nokkrum tárum taki.
En í heild læra börnin að varast um-
ferðahættuna. Og umfram allt læra
þau, að ekki þarf að hlíta forsjá
foreldra um hvaðeina. Þennan skiln-
ing öðlast þau sjálfkrafa. Ef 3—7
ára barn á að vera sjálfu sér nóg,
þegar um líf eða dauða er að tefla,
hví skyldi það þá, þroskaðra að aldri,
leita til foreldra sinna um lítilvægari
Gl(;ði og starf í borguni Sumargjafar.
Foreldrum *g öðrum er vol-
komið að skrifa þættinum og
leita úrlausnar á þeim vandamál-
um er þeir kunna að stríða við.
Höfundur þáttarins mun Ieitast
við að leysa vandræði allra er til
hans leita.
ÖH bréf sem þættinum eru
send skuiu stiluð til Vlkunnar,
pósthólf 149. Umslagið merkt:
„Foreldraþáttur“.
atriði, t. d. fjáröflun til sælgætis-
kaupa, kvikmyndasókn, útivist á
kvöldum, val leikfélaga og trúnaðar-
vina? Börnin hafa vanizt á að ráða
hjálparlaust fram úr bráðari vanda.
Þannig missa foreldrar, sem láta
aðrar skyldur sitja i fyrirrúmi fyrir
uppeldisstarfinu, tökin á börnum sin-
um, og börnin taka að lifa í lítt
takmörkuðu sjálfræði, áður en þau
kunna fótum sínum forráð. En á göt-
unni leynast fleiri hættur en þær,
sem bílarnir valda.
öllum þorra foreldra verður þessi
skei'ðing á myndugleika þeirra ekki
ljós, fyrr en sérstakt tilefni gefst
til árekstra. Þau rumska oft ekki
fyrr en hættan kveður dyra hjá þeim
sjálfum. Þegar barnið byi'jar að
reykja, þegar unglingurinn tekur að
neyta áfengis, þegar telpa á gelgju-
skeiði kemur að morgni heim frá
kvöldskemmtun, þá sviptist skýlan.
frá augum foreldra og þeim verður
ljóst, að uppeldi götunnar var ekki
hollt. Þetta eru þó aðeins dæmi, sem
lesendur þekkja og geta bætt við úr
eigin kynnum.
Þegar barn og foreldri eru þannig
komin, sitt hvoru megin við göt-
una, eru hin eðlilegu trúnaðartengsl
rofin. Því verður foreldrum oft örð-
ugt að skilja erfiðleika unglings,
sem leiðst hefir á glapstigu. Þeim
hættir þá til að láta ákafann blinda
sig, eins og hægt væri að kippa
margra ára vanrækslu í lag með
snöggu átaki. Þetta er hættulegur
misskilningur. Oftast kostar það
Iangan tíma og ærna fyrirhöfn að
leiðrétta villuna, og í mörgum tilvik-
um eru foreldrar ekki einfærir um
það. Hið ótímabæra sjálfræði var
barninu ekki sársaukalaust og í sál-
arlífi þess kann fleira að hafa rask-
ast en foreldra grunar. Strangleiki
og harka kippa því ekki í lag. Barnið
hefir líka breytzt. Unglingsárin koma
með sína sérstöku erfiðleika: við-
kvæmni, einþykkni, sjálfræðisþrá.
Þá er of seint að herða á aganum.
Á því skeiði á hann að mildast og
hverfa. Það eitt er hið rétta framhald
góðs bernskuuppeldis. Ef unglingur-
inn finnur, að foreldra breztur skiln-
ing á erfiðleikum hans, hættir hon-
um til að grípa til örvæntingarfullra
örþrifaráða, sem valdið geta óbætan-
legu tjóni.
Þá verður barnið í skugganum
auðsæ þjóðfélagshætta.
S P A U G
Eitt sinn var slaghörpuleikari feng-
inn til að leika undir hjá söngkonu,
sem söng falskt. Loks varð hann svo
leiður á þessu návæli, að hann skellti
aftur slaghörpunni og mælti: „Ég
spila á hvítu nótunum, ég spila á
svörtu nótunirm en þér syngið alltaf
á milli þeirra".
6
VIKAN