Vikan - 27.11.1958, Blaðsíða 25
HANN LÆTUR VINNINGINN LIGGJA
Framliald af bls. 2.
á Alþingi ávallt í neðri deild og hefði
aldrei komizt upp í þá efri. Hvort
sem þetta er rétt eða ekki, gæti
það verið satt.
Vilmundur fðr með Halldóri Lax-
ness yfir fjórtán fjöll, og heimsótti
með skáldinu mörg afdalakot og þar
hittu þeir hina stritandi og starfandi
stríðsmenn lífsins og kynntust liug-
renningum þeirra, ræddu við þá lifs-
ins leyndardóma og þjóðleg fræði.
Sennilega hefur ritstjóri Láka ekki
borið skarðan hlut frá kynnum við
landlækninn. Halldór Laxness hef-
ur enda lýst Vilmund einn gáfað-
asta mann, sem hann hafi kynnzt um
ævina.
YILMUNDUR Jónsson hefur verið
afkastamikill rithöfundur í fræði-
grein sinni. Hann tók við embætti
sinu í hálfgerðum ólestri. Heilbrigð-
isskýrslur höfðu ekki komið út í
nokkur ár, en hinn nýi landlæknir
var ekki lengi að jafna þann mun.
Síðan hefur hann gefið út margvís-
legar bækur um læknisfræði og verið
með í ráðum við samningu laga-
frumvarpa víkjandi grein hans. Hann
hefur samið bók um Skipan heil-
brigðismála á Islandi, einnig hefur
hann í félagi við annan samið bók-
ina Læknar á Islandi, sem er einna
fullkomnast slíkra verka. Hann hefur
ennfremur samið margvíslegar skrár,
nauðsynlegar læknum og leikum. Áð-
ur er talin hin fræga bók hans um
Þorkel prest og lækni Arngrímsson,
Curationes. Auk alls þessa hefur hann
embættis síns vegna setið í margvís-
legum stjórnum og nefndum, formað-
ur í stjórn Landspítalans og ríkis-
spítalanna. Formaður manneldisráðs
í tuttugu ár, forseti læknaráðs frá
1942. Þá er ótalin seta hans í ótelj-
andi sjóðsstjórnum, ljósmæðrasjóðs,
lyfjatræðingasjóðs og fjölda fram-
kvæmdastjórna, sem yrði bæði löng
og leiðinleg upptalning og hvergi
sæmandi því skemmtilega viðfangs-
efni, sem hér er til umræðu. Vil-
mundur Jónsson mur. eitthvað hafa
fengizt við ljóðagerð, en ekki flíkar
hann því mjög. Hann hefur ennfrem-
ur fengizt mikið við nýyrðasmíð og
komið þar fram með ýmsan skemmti-
legan hristing. Skemmst er að minn-
ast blaðaskipta landlæknis og orða-
bókanefndar.
Landlæknir hefur ritað margt og
mikið auk þess, sem áður var talið.
Flest er það þó í einhverjum tengsl-
um við fræðigrein hans. Hann hélt
fyrirlestur á Isafirði forðum „Að
kunna að drekka“ og var hann síðar
prtntaður. Hann hefur látið sér annt
ud „Hundafár á Austfjörðum“, ritað
„Baráttusögu um lyfsölumál“ og
ur/i „Afkynjanir og vananir“ og tek-
ið' upp „Vörn fyrir veiru“ og ótal
margt annað.
EITT sinn var hringt í landlækni
og hann beðinn upplýsinga um,
hvort ákveðinn læknir væri enn
á lífi. Sá hafði verið vínhneigður
mjög og var að sögn landlæknis
látinn fyrir nokkrum árum. „Og ég
treysti mér alls ekki að segja yður,
hvar hann muni nú niður kominn.
Sælir.“
Vilmundur Jónsson hefur gaman að
hjöllum, sem gustur er í. Hann er
sjálfur fremur gustmikill maður, en
lætur sjaldan uppi sin hjartans
mál og sumir halda hann trúlausan
með öllu. Þó er fjarri því að svo sé.
Vilmundur er áreiðanlega trúaður
maður. Hann kom rækilega upp um
sig i grein, sem hann reit í dagblað
hér í bænum fyrir 15—20 árum.
„Eitt sá tómt helstrið“ er einhver
fegursta minningargrein, sem nokkru
sinni hefur verið rituð á íslenzka
tungu. Þar sjá menn eigin augum,
hvílíkt regindjúp liggur milli hug-
myndanna í pésanum „A Public
Gentleman“ og mannsins eins og
hann er í raun og veru. Hvílíkur
munur.
VILMUNDUR Jónsson kvæntist
1916 Kristínu Ólafsdóttur, pró-
fasts í Hjarðarholti Ólafssonar.
Frúin er einnig læknir og hefur
stundað lækningar fram á síðustu ár.
Þau hafa eignazt þrjú börn, Guðrúnu,
sem gift er Gylfa Þ. Gíslasyni,
menntamálaráðherra, Ólöfu, konu
Þorsteins Ólafssonar. tannlæknis og
Þórhall menntaskólakennara.
Vilmundur Jónsson hefur verið far-
sæll maður. Hann hefur borið gæfu
til þess að koma í framkvæmd fjöl-
mörgum merkilegum framförum á
sviði læknisfræðinnar hér á landi.
Hann hefur staðið í harðvítugum
deilum við fjölmarga merkismenn,
en á þó sennilega engan óvin. Hann
er einn þeirra örfáu embættismanna,
sem verða ekki mosagrónir, þrátt
fyrir mölina og um hann verður ekki
sagt, að hann eigi glæsilega framtíð
að baki sér, heldur eindæma merkan
og árangursríkan feril, fyrst sem
viðurkenndur einn fremsti og djarf-
asti læknir landsins og síðar sem far-
sæll páfi stéttarinnar.
SPAUO —
Kona nokkur kom til blaða-
manns og bað hann að birta dán-
arfregn mannsins sins.
Það kostar 20 krónur fyrir
sentimeterinn, sagði blaðamaður-
inn.
Það verður þá nokkuð kostnað-
arsamt, sagði konan niðurdregin,
því að hann var rúmar þrjár álnir.
Rithöfundurinn: Hefurðu lesið
nýjustu söguna eftir mig? Hvern-
ig líkar þér hún?
Kunninginn: Já, það er langt
síðan, að ég hefi lagt frá mér
bók með jafn mikilli ánægju.
—o—-
Benedikt Björnsson, skólastjóri
á Hiisavík var að slita skóla að
vori til. Hóf hann skólauppsagn-
arræðu sína á þessa leið:
— Nú er vor í lofti, vinir mínir!
En svo slysalega vildi til, að
þennan dag var norðan, hörku-
stórhríð á Húsavík og eigi vorlegt
um að litast. 1 því að skólastjór-
inn hafði mælt upphafsorð ræðu
sinnar feykti snörp vindkviða upp
skólastofuhurðinni og hríðarstrok-
an stóð inn um dyrnar. Mælti þá
Benedikt, byrstur í bragði og
kuldalega:
-— Aftur með óþokkans hurðina!
LEIKLIST
v ... ■ ■ ' -v < *., • . ' • • • ■•■'■?•
Leikfélag Hafnarfjarðar:
GERVIKNAPINN eftir John
Chapman. Leikstjóri: Klem-
menz Jónsson.
Margur verður frægur fyrir
lítið má segja um John Chapman,
höfund leikritsins Gerviknapinn,
sem Leikfélag Hafnarfjarðar
sýnir um þessar mundir. Þetta
leikrit hefur, að sögn, farið sig-
urför um London, Norðurlönd,
Vestur-Þýzkaland, Holland og mun
vafalaust fara stórfenglega sigur-
för um Hafnarfjörð og nágrenni.
1 leikskránni stendur, að þetta sé
gamanleikur, en það mun vera
misprentun fyrir skrípaleikur.
Leikritið er, sem sé, skrípaskop
uppliafi til enda. Hitt er svo
ar.nað mál, að það má vera dauð-
'ur maður, sem ekki hlær að því,
c-i ekki er þetta skáldskapur
Kolbeinn og ég er ekki einu sinni
viss um að þettá sé leikrit. Á
sviðinu sést bara fólk, sem er að
leika sér, en það leikur sér svo
skemmtilega, að þar vantar ekk-
ert á, nema ef vera skyldi húla-
hopp, sem nú fer, eins og téð
leikrit, sigurför um alla heims-
byggðina (Hafnarfjörður með
talinn) og með svo miklurn gassa,
eins og vinir okkar, Færeyingar,
segja að sjálfur páfinn, hinn ný-
kjörni, ræður ekkert við blessað-
ar nunnurnar sinar. Þær hoppa
allra kvenna tigulegast — með
heilaga þrenningu í augnaráðinu,
eilífa sáluhjálp í brosmildi var-
anna og postullega kveðju í sveigj-
anleik mjaðmanna. Nefndur páfi
getur því, tekið undir með G. Þ.
- skáldinu, sem kvað í stórfeng-
legri spásýn: ,
Mjög þarf nú að mörgu hyggja
mikið eru um gjarðir hér.
Ef ég má nota hér margþvælda
klisju, þá er þetta svokallað
,.kassastykki.“ og því mega Hafn-
firðingar ekki fá í kassann sinn
eins og aðrir firðingar. Og mér
býður í grun, að þeim peningum,
sem í kassann koma fyi'ir sýning-
arnar á þessum leik, verði varið
til þess að æfa og koma á svið
leikriti, sem hefur bókmenntalegt
og um leið menningarlegt gildi.
Það gengi glæpi næst að spand-
era öðrum eins „leikkröftum"
(afsakið klisjuna) og birtast á
sviðinu í leikhúsi Hafnfirðinga á
síðkvöldum þessa hausts í annað
eins bókmennta skonrok og téð
leikrit er, ef þeir fengju ekki á
eftir þessum óskapnaði viðfangs-
efni, sem svo ágætum hæfileik-
um sæmir.
Mikið eiga hafnfirzkir leikarar
Klemenzi Jónssyni að þakka.
Hann stjórnaði þessum leik og það
gengur kraftaverki næst að geta
mulið þetta skorpnaða bókmennta-
lega tað niður í smágerðan áburð.
Og þó að enginn laukur spretti
af þessum áburði, er það ekki
Klemenzi að kenna. Það er sök
höfundarins. Hjá þeim presti
vantar vitamín í vatnsgrautinn.
Leikurinn var sýnilega þaulæfður.
Klemenz er bæði duglegur, sam-
vizkusamur og hefur eldlegan á-
huga. Hann má iekki vamm sitt
vita í neinu. Og i þetta skipti hef-
ur hann gert mikið úr engu.
Hraði og tímaskipting var með
afbrigðum. Dauðir punktar sáust
ekki nema kannske í stækkunar-
gleri. 1 stuttu máli sagt: Klemenz
vann stórsigur sem leikstjóri.
Af leikendunum bar Steinunn
Bjarnadóttir af. Hún skilaði með
mestu prýði öllu, sem hlutverlc
hennar krafðist og er afbragðs
leikkona í hlutverkum, sem eru
við hennar hæfi. Guðjón fór rösk-
lega með hlutverk sitt, ofurstann.
Katla Ólafsdóttir fer þarna með
allstórt hlutverk og skilar því af
mestu prýði. Elskendurna, sem
alltaf.eru leiðinlegustu hlutverkin,
það er að segja á leiksviði, léku
Dóra M. Reyndal og Harry Ein-
arsson eins og fermingarbörn.
Það þarf að taka fastar á slíkum
hiutverkum, en það kemur með
aldri og æfingu, að því er ólyginn
hefur sagt mér. Skálkana léku
þeir Ragnai' Magnússon, Sigui'ður
Kristins og Eirikur Jóhannesson.
Eiríkur hefur oft verið betri en
núna. Sigurður fór fremur
skemmtilega með hlutverk sitt,
en Ragnar sýndi þarna, að hann
er ósvikið leikaraefni. Ólafui' Mixa
lék af miklu fjöri og Sólveig
Sveinsdóttir lék kvenlögguna
skemmtilega.
Valur Gíslason hefur snarað
leiknum á ágætt leikhúsmál. Hann
er, eins og kunnugt er, tvöfaldur
silfurlampahafi, en nú er hann
einnig orðinn með betri leikrita-
þýðendum. Það má þvi segja um
hann, að „Valurinn flýgur vítt
yfir skóga.“
Karl fsfeld
Ólafur Mixa og Steinunn Bjarnadóttir í hlutverkum sinum.
VIKAN
25