Vikan - 11.12.1958, Side 6

MÓÐURÁST
Haming-ja bams og jafnvægi í sál-
rænni þróun þess eru að miklu leyti
háð því ástríki, sem það nýtur hjá
foreldrum sinum, eirikum ástríki
móðurinnar. Bami, sem ekki fær að
njóta móðurástarinnar, fer líkt og
blómi, sem vex upp í köldum skugga.
Fæðing er skelfilegur atburður
fyrir bamið, þó að hún gangi auð-
veldlega frá sjónarmiði fæðingar-
læknisins. I>á skilst barnið frá hlýju
móðurlikamans, sem hefir umlukið
það og verndað. I>essa hlýju þráir
bamið sífellt. í>ví stendur ógn af
hinum stóra kalda heimi, sem það
fékk í skiptum fyrir mjúkan og
heitan móðurlikcimann. I>að finnur til
öryggisleysis og verður gripið geig,
og hin nýja tilvera styrkir þessa
kennd þess í einu og öllu. Aldrei fyrr
fann barnið til himgurs, aldrei fyrr
íann það kuldann smjúga inn á sig.
Hver seður hungur þess, hver yljar
því, hver huggar það? Aðeins einni
veru er það gefið að fullnægja þess-
ari þörf og þrá barnsins.
Brjóst móðurinnar er barninu ekki
aðeins forðabúr. Um leið og barnið
nærist af þvi, öðlast það öryggi sitt
á ný, í örmum móður sinnar finnur
það hlýjuna, sem það þráir.
Römm er sú taug.
Hver kona með óbrjálaða móður-
tilfinningu skilur þessa þrá barnsins
eftir hlýju og vemd og þráir að full-
nægja henni. Móðurástin er gagn-
kvæm og gæti að öðrum kosti ekki
orðið svona sterk. Móðirin þráir
snertingu við líkama barnsins jafn
heitt og barnið þráir atlot hennar.
Tolstoy lýsir þessu átakanlega í
önnu Karenínu, þegar Anna stelst
til að heimsækja son sinn og finnur
hlýjuna og ilminn af líkama hans.
En móðirin er bundin mörgu öðru en
barninu og verður oft að skipta sér
milli margvislegra langana og
skyldna, eins og Tolstoy sýnir um
önnu. Því þrengja sér annarlegir
hlutir milli móður og barns, svo að
barnið fær stundum nauman
skammt af ástríki og umönnun móð-
ur sinnar.
Við þessa skiptingu sættir barnið
sig aldrei til fulls. Það heimtar skil-
yrðislaust það, sem það þarfnast:
ástriki og hlýleg atlot. Ef það finn-
ur, að móðirin stjakar þvi til hliðar,
grýpur öryggisleysiskenndin það
heljartökum. Ógæfa margs ungmenn-
is vex af þeirri tilfinningu, að móðir-
in elski það ekki. Það er oft átakan-
legrt að rekja þessa slóð aftur á bak
til örvæntingarfullrar baráttu barns-
ins um ástúð, hlýju og vernd hjá
móður sinni. Þegar baminu hefir
skiltzt, að barátta þess um ást móð-
urinnar er vonlaus, neyðist það til
að bæla 'með sér þrá sína, sem það
fær ekki svalað. En hún deyr ekki.
Eins og falinn eldur leynist hún í dul-
vitund þess. Þar grefur hún um sig
og getur brotizt fram hvenær sem
er, en þá hefir hún ávallt breytt um
mynd. Lítið bam tekur að stama,
bleyta sig, það missir matarlystina,
fer að sjúga fingur o. s. frv., til þess
að minna móðurina á, hversu hjálpar-
þurfa það er, og neyða hana þannig
til að sýna því ástúð. Þessi ósjálfráðu
og ómeðvituðu viðbrögð geta svo orð-
ið baminu föst venja, sem þjáir það
fram á fullorðins ár. Hin bælda þrá
kyndir undir, og hún er sterkari
en skynsemin, sem barnið vildi
gjarnan láta ráða.
Á hinn bóginn mikla þessi óham-
ingjusömu börn fyrir sér móðurást-
ina, eins og hún svífur þeim fyrir
hugarsjónum í dagdraumum og þrá.
Bg gleymi aldrei orðum 8 ára drengs,
sem ég kynntist vegna þess, að hann
hljóp alltaf heiman frá stjúpu sinni
og lá jafnvel úti, svo að lögreglan
gerði næturleit að honum. Hann þráði
ákaft móður sína, sem hann vissi á
lífi í fjarlægu landi. Það var í ráði
að fjarlægja hann frá stjúpu sinni,
merkt i því, að þau leggja hömlur
á barnið og draga úr heilbrigðu.
sjálfstrausti þess.
Heilsteypt móðurást krefst ekki
launa. Hún verður oft sterkust, þegar
ósjálegasta og tápminnsta barnið á
í hlut. Sýndarástin aftur á móti vill
miklast af kostum og glæsileik barns-
ins. Kosti vesælingsins meta fáir né
treysta honum, en ástrík móðir sér
þá, treystir þeim og eflir þannig
sjálfstraust barnsins. Við slíkan yl
þróast tilfinningalifið, viljinn stælist
og allur persónuleikinn verður örugg-
ari og sterkari.
Þannig hefir þrek til mikilla dáða
oft vaxið í veikum kvisti við milda
móðiirást.
S P A U G
Laugardag einn ákvað faðirinn að
fara með soninn í kvikmyndahús, og
hugðist velja spennandi mynd. Það
fór þó svo, að þeir feðgar sáu mikla
ástarmynd, og var faðirinn hræddur
um að sonurinn myndi gagnrýna
myndarvalið að sýningu lokinni.
Þegar þeir voru á heimleið, segir
sonurinn: „Pabbi maður, sástu vöðv-
ana á karlinum, þegar hann var að
kreista kerlinguna?"
Einu sinni var Albert Schweitzer
að taka á móti gestum, þarna suður
í Afríku. Þá sagði einn þeirra við
hann: „Finnst yður ekki heitt. Vitið
þér, hve heitt er?“ Þessu svaraði Al-
bert: „Eg vil ekki vita, hversu heitt
er, því vissi ég það, þá mundi mér
einnig vera heitt.“
—o ■
Tveir Eskimóar hittuat eftir mörg
ár og tóku að rabba um veðrið. Þá
segir annar þeirra: „Það var svo kalt
einn vetur hjá mér, að ég gat ekki
slökkt á eina kertinu mínu, vegna
þess að loginn fraus fastur á því.“
Þá sagði hinn Eskimóinn: „Þetta er
ekki svo slæmt, vinur. Þar sem ég
var það árið, var svo kalt, að orðin
frusu strax og þau höfðu verið sögð.
Það þurfti síðan að þýða þau í hval-
spiki, svo að fólki skildi hvort annað.“
Eitt sinn vaknaði lávarður einn
við undirgang í höll sinni og hringdi
strax á þjón sinn.
Lávarðurinn: „Hvað er um að
vera James ?“
Þjónninn: „Það er einhver hávaði
í höllinni, herra.“
Lávarðurinn: „Eg heyri það, en
er' það vist?"
Þjónninn: „Það tel ég mig geta
sagt, herra."
Lávarðurinn: „Eru það þjófar?"
Þjónninn: „Það tel ég mjög lík-
legt.“
Lávarðurinn: „Jæja, viltu ná í
byssuna mína. Ég mun klæðast
tweedfötunum."
sem ekki felldi ást til hans, og koma
honum í fóstur. Eg reyndi að gylla
þetta fyrir honum: nú myndi hann
koma til konu, sem þætti inni-
lega vænt um hann. Mörgum konum
þætti alveg eins vænt um börnin, þó
að þær ættu þau ekki sjálfar. „Ég
hef nú líka heyrt það,“ svaraði dreng-
urinn, „að það séu til stjúpmömmur,
sem séu eins góðar við börnin eins
og þær ættu þau sjálfar, en ég held
nú að engri geti þótt eins vænt um
mann og alvörumömmu manns.“ Hitt
kom drengnum ekki til hugar, að
sumar „alvörumömmur" sýna börn-
um sinum furðu lítið ástríki.
Barn, sem orðið hefir fyrir von-
brigðum sökum ástleysis foreldra
sinna, leiðist auðveldlega út í misferli
og afbrot, þegar þvi vex aldur. Sá
kali, sem ástbrigði foreldranna vöktu
því upphaflega, snýst síðar sem and-
úð gegn samfélaginu.
Sýndarást og ástleysi.
Enginn ræður yfir ást sinni, nema
til að vernda hana og hlú að henni,
þar sem hún sprettur fram sjálf-
krafa. Ástþörf barnsins er alltaf
sterk, og móðirin veit, að henni ber
að elska það og sýna því umhyggju.
En tilfinningar hennar stefna stund-
um i aðra átt. Hún ann ekki barninu,
en vill þó rækja skyldu sína við það.
En þetta er barninu ekki nóg. Slík
umhyggja verndar það ekki fyrir
geig. Barnið er þá síhrætt um að
móðirin bregðist því, eins og það
skynji ástleysi hennar bak við skyldu-
ræknina.
1 því ástandi liður báðum illa. Barn-
ið rígheldur sér í móður sína og
verður henni óeðlilega erfitt. Móð-
irin reynir að bæta úr ástleysi sínu
með úppgerðarumhyggju, sem ekki
veitir barninu svigrúm til þess að
reyna sig við erfiðleika. Hún er sí-
fellt á nálum um barnið, af því að
innst í hugskoti sínu er hún ekki
örugg um sínar eigin tilfinningar. Því
eiga ofurást og ástleysi oft sam-
Foreldrum og öðrum er vel-
komið að skrifa þættinum og
leita úrlausnar á þeim vgndamál-
um er þeir kunna að stríða við.
Höfundur þáttarins mun leitast
við að leysa vandræði allra er til
hans leita.
Öll bréf sem þættinum eru
send skulu stíluð til Vikunnar,
pósthólf 149. TJmslagið merkt:
„Foreldraþáttur“.
6
VIKAN