Veðrið - 01.04.1971, Blaðsíða 9

Menn spyrja orðið ákafar uni orsakir. Hvers vegna er veðurfarið eins og það
er, og hvers vegna breytist það? Hvers vegna hafa skipzt á ísaldir og hfýviðris-
skeið?
Á Leningraðfundinum miðuðu þær rannsóknir, sem kynntar voru ylirleitt að
því að rekja og kanna þá krafta, sem veðrið skapa. Þessar rannsóknir voru flest-
ar unnar í stórum háskólastofnunum eða sérstökum rannsóknarstofnunum, sem
hafa her manns og fullkomnustu tölvum á að skipa.
Forstöðumaður rannsóknarstöðvar í Leningrað, Budyko að nafni, lagði fram
greinargerð um rannsóknir á varmabúskap jarðarinnar, en margar stofnanir
einbeita sér nú að þessu viðfangsefni, enda er hér um að ræða þá orku, sent skap-
ar veðrið í samvinnu við hreyfingar jarðarinnar og landslag. Hann nefndi m.a. þá
dálítið óvæntu niðurstöðu að Saharaeyðimörkin geislar árlega jafnmikilli orku út í
geiminn og hún móttekur, hún er því ekki eitt af þeim svæðum, sem á afgangs-
orku til þess að miðla kaldari svæðum.
Fullkomin eðlisfræðileg kenning, í stærðfræðiiegum búningi, um mótun lofts-
iags, er enn ekki til, en bæði þessi prófessor og aðrir úildu líklegt, að hún
mundi innan tíðar mótast í því mikla vísindastarfi, sem nú er unnið. Meðan slík
kenning er í sköpun, verða menn hins vegar að leyfa sér margvíslega einföldun
í útreikningum sínum, og eiga þá á hættu, að þeir séu ekki fyllilega réLtir (og
stundum reyndar alrangir).
Með vissum einföldunum má t.d. fá þá niðurstöðu, að minnki geislun til jarð-
aryfirborðs um 1% og hafdist endurgeislun frá jörðinni óbreytt lækkar meðal-
hiti jarðarinnar um 1.5 stig. Slíkri fækkun hita mundi hins vegar fylgja aukinn
ís og meiri endurköstun geislunar frá jörðinni, þannig að vænta má 5 stiga
kólnunar, ef geislun til jarðar minnkar um 1%.
Loftslagið eins og við höfum átt að venjast því er þannig fremur óstöðugt fyrir-
brigði. Það þarf tiltölulega mjög litla breytingu á þeirri geislun, sent nær til
jarðar til þess að breyta því stórkostlega. Aukning sem nemur 1% mundi, að
j)ví er Budyko telur, valda ísleysi á norðurskautasvæðinu eftir skamma hríð, en
ísinn á suðurskautinu, sem er geysijrykkur meginlandsís, mundi þráast lengur
við.
Það er margt, sem getur haft áhrif á jafnvægi í geisluninni og sumt af því er
vissulega breytingum undirorpið. Þar má nefna eldfjallaösku í háloftunum, en
til hennar vilja rnargir rekja ýmsa jrætti veðurfarssögu síðustu alda. Það telst hafið
yfir allan efa, að eldfjallaaska í háloftunum, endurkastar geislun frá sólinni
út í geiminn og veldur þannig kólnun á jörðinni í heild.
Þetta leiðir liugann að þeim reyk og reykögnum, sem verksntiðjur og ýmis
önnur mannanna tól spúa út í loftið. Hvaða áhrif hafa jiessar agnir? Prófessor
Landsberg frá Bandaríkjunum vék m. a. að jies.su í erindi um veðurfarsbreytingar
af manna völdum. Hann byrjaði að vísu erindi sitt með því að benda á, að enn
væri ekki Jjeirri spurningu svarað, livort maðurinn hefði jjegar haft áhrif á veður-
farið eða væri í þann veginn að gera jiað. Að inngangsorðum loknum ræddi hann
um rykið. Þrátt fyrir takmarkaðar mælingar má fullyrða, að þær reyk- og ryk-
agnir, sem mennirnir koma á loft eru smámunir einir saipanborið við afkasta-
getu vindsins, þegar hann blæs yfir eyðimerkur, svo ekki sé minnst á eldfjöll,
jregar þau eru í liam.
Staðreynd er þó einnig, að rykframleiðsla mannanna fer sívaxandi og ýmsir
spá miklum áhrifum á hitafar jarðarinnar af þeim sökum. En á undan öllum
VEÐRIÐ •—■ 9