Veðrið - 01.09.1972, Blaðsíða 8

Ár Útreiknað Kal á Ár Útreiknað Kal á
kalstig á landinu kalstig á landinu
Raufarhöfn Raufarhöfn
1951 4 Kal 1962 3 Kal
1952 4 Kal 1963 3
1953 2 1964 1
1954 2 1965 4 Kal
1955 3 1966 4 Kal
1956 3 1967 5 Kal
1957 2 1968 5 Kal
1958 4 Kal 1969 5 Kal
1959 3 1970 4 Kal
1960 1 1971 4
1961 3 1972 2
ára, en í dálkinum á eftir er tekið fram, hvort getið hafi verið um kal á landinu
í Veðráttunni, tímariti Veðurstofunnar.
Af þessari litlu tilraun má auðvitað ekki draga of miklar ályktanir. Þó kemur
þarna fram nokkuð skýr regla, að teljandi kal sé ekki á landinu, nema útreikn-
að kalstig á Raufarhöfn nái 4 eða 5. En Raufarhöfn er einmitt á einu af þeim
svæðum, þar sem kalið er einna verst, ef það er nokkurs staðar á annað borð.
Aðrar orsakir kals
Þó að telja megi, að frumorsök kalsins séu vetrarfrost og vorkuldar, er hitt
víst, að aðrir þættir koma líka til, magna kalið eða draga úr því. Votur jarðvegur
á flatlendi er tvímælalaust slæmur, en sendinn og þurr oftast betri. Þannig má
skýra það, að í uppsveitum Þingeyjarsýslu, t. d. á Hólsfjöllum, er i meðalári
minna kal en vænta mætti eftir hitafari, og kalið getur jafnvel verið meira
sums staðar á láglendinu, þar sem hitafar er þó hagstæðara. Þarna kemur kannski
líka til annar mikilvægur þáttur, en það eru stofnar grastegundanna. Ef til vill
eru jjeir orðnir eitthvað kynbættir af þúsund þrautum í hásveitunum, um ]>að
er ekki vitað, en svo mikið er víst, að túngrösin þola kalið mjög misjafnlega.
Sumir hafa viljað kenna auknum köfnunarefnisáburði um mest af kali undan-
farinna ára. Sú kenning hrundi algerlega á jjessu ári, 1972, jjegar ekkert kal varð,
jjrátt fyrir meiri köfnunarefnisáburð árið áður en nokkru sinni fyrr. En jjótt
jjessi áburður sé Jjannig engin frumorsök kalsins, Jjá er hann án efa skaðlegur,
ef hann er ofnotaður, sérstaklega ef skortur er á öðrum áburðartegundum, svo
sem fosfór. Þannig skýrist það iðulega hvað mikill munur er á kali á jörðum í
sömu sveit. Meðferð túnanna er líka jjýðingarmikil. Seinn sláttur, haustbeit og
vorbeit er skaðleg, og þannig mætti lengur telja. Allt jjetta veldur því, að við kort-
lagningu á kalinu, eins og gerð var fyrir árið 1969, verður skiptingin eftir hitafari
ekki nærri eins hrein og annars væri. Og eiginlega er jjað merkilegt, að liún skuli
vera eins greinileg og hér hefur komið fram.
44 ---- VEÐRIÐ