Veðrið - 01.09.1972, Blaðsíða 19

50 ára ofviðri. Með 50 ára ofviðri verður hcr eftir átt við, hvaða mark vincl-
hraðinn komist yfir einu sinni á 50 árum að jafnaði. Þá er átt við hraðann í
mestu þriggja sekúndna hviðum, en ekki 10 mínútna meðalvind. Það er nú ætl-
unin að áætla þessi 50 ára ofviðri veðurstöðvanna eftir töflunni hér á undan.
í þessu skyni notum við okkur svokallað líkindagraf eða líkindalínurit (1.
mynd). Það er byggt á svonefndri normaldreifingu, sem er þekkt hugtak úr töl-
fræði, en hér er ástæðulítið að skýra jrað sérstaklega út. Aðalatriðið er að menn
sjái, hvernig má hafa gagn af líkindagrafinu.
Við teiknum upplýsingarnar um hverja stöð úr töflunni hér á undan á lík-
indagrafið. Á myndinni eru teknar sem dæmi sex stöðvar, Dalatangi Reykjavík,
Hveravellir, Stórhöfði, Akureyri og Galtarviti. Láréttu grönnu línurnar tákna
dagafjöldann á ári, en lóðréttu línurnar merkja viðkomandi vindhraða í metrum
á sekúndu.
Fyrir liverja tölu í töflunni kemur einn depill á grafið, til dæmis er fyrsti
punkturinn á Reykjavíkurlínuritinu J)ar sem Iínurnar fyrir 43.3 daga og 17.1 m/s
skerast, o. s. frv.
Það sýnir sig með allar þessar stöðvar, að deplarnir fyrir hverja þeirra eru
nærri jrví að vera á beinni línu. Sérstaklega er Jretta áberandi um Stórhöfða, og
yfirleitt gildir þetta vel um allar vindmælastöðvar á landinu. Með góðum líkum
má Jress vegna ætla, að framlenging línuritanna upp að efstu þverlínu grafsins
fylgi sömu beinu linunni. í Jressu liggja kostir líkindagrafsins, Jrar sem Jrað á við,
og af Jjví fær Jrað nafn sitt.
Nú er efsta þverlínan einmitt merkt með 0.02 dögum á ári, en Jrað er sama og
einn dagur á 50 árurn. Þar sem línurit hverrar stöðvar sker Jressa efstu línu, get-
um við sem sagt lesið í metrum á sekúndu, yfir hvaða mark 10 mínútna vind-
hraðinn komist einu sinni á 50 árum. Til Jress að ætlast á um samsvarandi
þriggja sekúndna vindhviðu, bætum við þriðjungi við þessa tölu. Þar með er
sennilegt 50 ára ofviðri stöðvarinnar fundið. Á kortinu á annarri mynd eru
svo sýnd 50 ára ofviðrin á mörgum veðurstöðvum um land allt, eftir Jressari
aðferð.
Sérkenni ofviðrakortsins.
Sennileg ónákvæmni. Margt bendir til Jx'ss, Jki að Jrað verði ekki rakið hér, að
jafnvel á vindmælastöðvum séu ýmsar skekkjur í skýrslunum, vegna mismun-
andi mæla og uppsetningar. Okkur sýnist Jró tvímælalaust, að tölurnar á vind-
mælastöðvunum séu áreiðanlegri en á hinum stöðunum, Jrar sem vindur hefur
verið áætlaður. Sérstaklega virðist oft ósamræmi í Jrví, hvernig menn meta háu
vindstigin, 11 og 12 (yfir 28.4 m/s og 32.6 m/s), en niðurstaða okkar er óhjá-
kvæmilega mikið komin undir Jrví. Þess eru dæmi, að á sama staðnum breytist
áætlað 50 ára ofviðri um 20 m/s, að ]>ví er virðist, Jregar skipti verða á athugunar-
manni. Á fáum stöðum kemur fram slíkt ósamræmi milli stöðva, að varla getur
skeikað minna en 10—15 metrum á sekúndu. Og skekkja, sem samsvarar 5—10
m/s, sýnist okkur nokkuð algeng.
VEÐRIÐ --- 55