Veðrið - 01.09.1977, Blaðsíða 29
um lífrænum efnum (kolvetnum) ásamt köfnunarefnisoxíðum og að jafnframt sé
sterkt sólskin og kyrrt veður, sem veldur lítilli þynningu á mengunarefnunum
(hitahvörf í lítilli hæð).
Mestur hiuti þess hráefnis sem þarf til myndunar L. A.-þoku kemur frá út-
blæstri bíla (sérstaklega bensíndrifinna). Ur hverjum 1000 lítrum af bensíni sem
brennt er myndast 25—50 kg af kolvetnum og 3—5 kg af köfnunarefnisoxíðum.
Enda þótt samsetning „smog“-mengunar sé ekki nákvæmlega þekkt (enda stöðug-
um breytingum undirorpin) hafa menn komist að því að hún inniheldur að
minnsta kosti tvö virk efni eða efnasambönd. — Annað þessara efna er óson.
Skaðar á gróðri af völdum ósons lýsa sér sem smáblettir með dauðum vef á þeirri
hlið lrlaða sem upp snýr, en ef skaðinn er umfangsmikill sést Jretta líka neðan
á blöðum. A viðkvæmum plöntum konta Jiessir skaðar í Ijós eftir u. ]). b. 8 tíma
ef óson-magnið er 0.02 ppm eða eftir 1—2 tíma cf rnagnið er 0.05 ppm. — Hinn
skaðlegi Jrátturinn er svonefnt PAN (peroxyacetylnítrat). Skaðar koma í ljós af
völdum þess ef magnið er 0.01 ppm eða meira. Einkennin eru hlaupkenndir
blettir á neðra borði yngri blaða. Hvað varðar Lundúnajíokuna ])á er hún
nokkuð af öðrum toga spunnin. Má þar helst nefna brennisteinssambönd ásamt
köfunarefnisoxíðum og hýdrókarbónum auk |)ess sem ryk er mikilvægur J)áttur.
Helstu áhrif ])essarar mengunar er á lifandi verur s. s. erting í öndunarfærum.
Má nefna sem dæmi að á einni Jrokuviku í London árið 1953 dóu um 12000
manns, en venjuleg dánartala þar var um 4000 á viku. Þessarar tegundar mengunar
verður nú sjaldnar vart vegna strangara eftirlits með útblæstri frá verksmiðjum
og bílum og bættrar lireinsitækni.
Súr úrlioma
Mikill hluti Jreirrar mengunarefna sem út í loftið fara er uppleysanlegur í
vatni. Því má segja að helsti lireinsiútbúnaður loftsins sé rigningin. En eins og
endra nær J)á er ])að ekki bara að skola skítinn úr flíkinni heldur verður maður
að geta losnað við skolvatnið án ])ess að tjón hljótist af. Þetta vandamál hefur
verið vaxandi nú á seinni árum ekki bara vegna ])css að framleiðsla mengunar-
efna hefur aukist, heldur eru nú einnig að koma í ljós áhrif frá þeim mengunar-
efnum sem féllu til jarðar fyrr á árum. Hvað varðar úrkomuna j)á eru lielstu
efni sem eru þar uppleyst, brennisteinssýra, saltsýra, saltpéturssýra og sölt af
Jteim. ])essi efni gera úrkomuna súra, súr úrkoma veldur margvíslegu tjóni. Sem
dæmi má nefna að fiskadauði í vötnum í Suður-Noregi hefur stóraukist á undan-
förnum árum og eru sum vötn orðin algerlega liskilaus vegna J)ess að sýrustig
vatnsins er of lágt (sýrustig er mælt í pH gildum, hreint vatn hefur pH = 7 og
pH gildið lækkar eflir því sem sýran verður sterkari. Sýran verður tífalt sterkari
ef pl-l gildið lækkar um 1. Ef pH gildið er lægra en 4 deyr venjulega allur fisk-
ur). Það er sannað mál að þetta lækkaða sýrustig á rót að rekja til vaxandi
brennisteinsmengunar frá iðnaðarsvæðunum í Englandi og á meginlandi Evrópu
og J)að liefur sýnt sig að í stórum hlutum Evrópu liggur pH gildi úrkomu undir
VEÐRI-D — 65