Fréttablaðið - 22.12.2009, Blaðsíða 39

jólin koma ● fréttablaðið ●
Hefðir eru ríkjandi á jólum og því
ekki úr vegi að rifja upp hefðir í
kringum borðhald, þá sérstaklega
hvernig leggja eigi á borð.
Diskar: Stærsta matardiskinn á
að leggja fyrst á borðið og ofan á
hann, forréttardisk og/eða súpu-
disk. Þumalputtareglan er sú að
sá diskur sem notaður er fyrst, sé
efstur. Disk undir brauð á að setja
vinstra megin fyrir ofan gaflana.
Hnífapör: Hnífar og skeiðar eru
hægra megin við diskinn og gafflar
vinstra megin. Þau hnífapör sem á
að nota síðast eru næst disknum og
svo koll af kolli. Ef á að nota tvær
skeiðar, til dæmis súpuskeið og
eftir réttarskeið þá á að setja þá síð-
arnefndu lárétt fyrir ofan diskinn.
Glös: Vatnsglas á að standa við
rétt ofan við hnífinn, en rauðvíns-
og hvítvínsglös standa saman þar
fyrir aftan.
Servíettur: Algengast er að brjóta
servíetturnar saman í þríhyrning
og leggja undir hnífapörin hægra
megin. Einnig er hægt að rúlla
þeim upp og setja utan um þær
servíettuhring og leggja á miðjan
matardiskinn. - keþ
Listin að leggja á borð
Diskunum er raðað upp í þeirri röð sem réttirnir berast. Forréttadiskurinn efst og svo
framvegis. NORDICPHOTOS/GETTY
Kertaljós og mandarínur gera borðið
jólalegt.
Þorláksmessa er kennd við
löngu látinn biskup sem þótti
ötull í starfi. Skötuát daginn
fyrir aðfangadag er annar kap-
ítuli en tengist þó kaþólskum
föstuvenjum.
Tveir dagar á ári eru helgaðir Þor-
láki helga Þórhallssyni. Þorláks-
messa á vetur er 23. desember,
daginn sem Þorlákur dó en Þor-
láksmessa á sumar er 20. júlí, dag-
inn sem bein hans voru skrínlögð.
Sumarmessan er hálfgleymd nú
en flestir vita að á Þorláksmessu
á vetur leggja Íslendingar kæsta
skötu sér til munns.
VESTFIRSK HEFÐ
Ástæða þess að skata er snædd
einmitt á Þorláksmessu á sér eðli-
legar útskýringar. Hefðin skapað-
ist á Vestfjörðum og dreifðist um
landið þaðan. Þegar skata er fersk
inniheldur hún eiturefni sem þarf
að verka úr henni. Skata veiðist
best seint að hausti og þegar hún
er loks orðin vel kæst er komið
fram að jólum. Í kaþólskum sið á
að halda föstu alveg fram að 24.
desember og láta ekki kjötmeti
inn fyrir sínar varir. Á Þorláks-
messu var því síðasti dagur föst-
unnar og tilvalið að borða fisk, en
einnig getur vel verið að skatan
hafi orðið vinsæl á þessum degi
vegna þess hve fljótlegt er að elda
hana.
UMDEILDUR DÝRLINGUR
Þorlákur helgi fæddist árið
1133. Átján ára var
hann orðinn prestur
og vígður til biskups
í Niðarósi (nú Þránd-
heimi) í Noregi árið
1178. Fimm árum
eftir að hann dó voru
bein hans grafin upp
og lögð í skrín eins og
gert er við jarðneskar
leifar dýrlinga. Íslenska kirkjan
leyfði fólki að heita á dýrlinginn
Þorlák, því í lifanda lífi leitaði fólk
mikið til hans til að bægja burtu
plágum og öðrum meinsemdum.
Innan kaþólsku kirkjunnar var
hann vinsæll innan lands sem og
utan fyrir ötult starf við að ná
kirkjustöðum undir
forræði kirkjunnar.
Íslenskir höfðingj-
ar og landeigend-
ur voru ekki jafn
hrifnir af því. Þor-
lákur var líka
óþreytandi
við að gagnrýna höfðingja fyrir að
taka sér frillur utan hjónabands.
Sérstaklega gramdist honum að
Ragnheiður systir hans væri frilla
Jóns Loftssonar í Odda.
Jóhannes Páll II. páfi í Róm
útnefndi Þorlák verndardýrl-
ing Íslands með tilskipun 14. jan-
úar 1985. Þá var hann búinn að
vera skrínlagður dýrlingur síðan
1198. Hann er jafnframt verndari
Kristskirkju í Reykjavík. - nrg
Heimild: Kári Jónasson, Saga
daganna og Jo‘s Icelandic reci-
pes.
Biskupinn sem læknaði og fordæmdi
● BLÚNDUM VARPAÐ Á
VEGGI Litlar heklaðar blúndu-
dúllur má finna víða á heim-
ilum. Þessar blúndur eru til
margs nýtar, þar á meðal sem
jólaskraut. Hvítar dúllur líta út
oft út eins og snjókorn og er
tilvalið að þræða þar á spotta
og hengja sem skraut í glugga
eða utan um jólatré. Með einni
heklaðri dúllu og glerkrukku er
hægt að útbúa fallegan og jóla-
legan kertastjaka. Það eina sem
þarf er gott lím til að festa dúll-
una á hreina glerkrukku og
stinga kerti ofan í. Um leið og
kveikt er á kertinu varpar það
blúndu-
skuggum
upp um
loft og
veggi.
Þorláksmessa er kennd við Þorlák helga Þórhallsson biskup.
3
Þorlákur helgi er
verndari kirkjunnar.
Reykjavíkurvegi 60 Hafnarfi rði - S: 5552887
Musikogsport.is
ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMBER 2009