Vikan - 08.03.1962, Page 18

í fullri alvörn:
Hroðvirkni — þjóðarlöstur
eða stundarfyrirbæri
Sú -var tíðin að ekkert lá á. Eng-
inn sagði, flýttu þér. En sú tíð er
nú löngu liðin.
Sú var lika tíðin, að vandvirkin
var öllu meira metin en mikii af-
köst, þótt alltaf hafi þótt æskilegt
að það tvennt færi saman. Sú tíð
virðist því miður líka liðin.
Það var fyrst og fremst setuliðs-
vinnan svokallaða, sem hafði enda-
skipti á þvl sjónarmiði. Fiestum,
þeim, sem léðu sig til þeirrar vinnu,
fannst hálft i hvoru að það væri í
rauninni hálfgerð lítilmennska að
láta gullið freista sin til að vinna
erlendum húsbændum á íslenzkri
grund, og þóttust rétta nokkuð hlut
sinn með því að sýna þeim sem
minnsta trúmennsku í starfi — ná
af þeim sem mestu gulli fyrir sem
lélegasta vinnu. Það viðhorf var að
visu mannlegt, en það hefur sýnt
sig að sú hefnd hefur fyrst og fremst
hitt okkur sjálfa fyrir. Það sjónar-
inið hefur öðlazt hefð hjá þjóðinni
að vinnulaunin séu aðalatriðið, hitt
sé aukaatriði hvernig verkið er af
hendi leyst.
Þetta er hættulegt sjónarmið.
Það er ekki neinn undirlægju-
háttur við vinnuveitendur að leggja
sig allan fram í þvi skyni að vinna
verkið sem bezt. Hroðvirkni og
vinnusvik valda ölium tjóni, en þó
mest tjóni þeim, sem verkið vinnur,
því að Jiað sjónarmið verður siðan
snar þáttur i öllum samskiptum hans
við aðra — og sjálfan sig.
Eins og aðrar þjóðir eiga íslend-
ingar lífsafkomu sína og tilveru sem
sjálfstæðrar þjóðar fyrst og fremst
undir útflutningsframleiðslunni. Að
hún njóti álits á erlendum markaði
og sé seljanleg við sem liæstu verði.
Það verður þvi aðeins, að þeir sem
að lienni vinna, vandi verk sitt sem
bezt.
■ Engum blandast hugur um nauð-
syn þess, að teknar séu upp sem full-
komnastar tæknilegar aðferðir við
alla framleiðslu, að framleiðsluvör-
urnar séu 1 sem smekklegustum um-
búðum og vel auglýstar. Allt stuðlar
þetta að þvi, að við verðum þess
umkomnir að standast hina hörðu
samkeppni á erlendum markaði. En
það er hinsvegar alls ekki nóg. Fáar
framleiðsluvörur eru þannig unnar
að mannshöndin og aðgæzla manns-
ins eigi ekki sinn þátt i þvi hvernig
gæðin verða. Og þvi er nú einu sinni
þannig farið, varðandi helztu út-
flutningsframleiðslu okkar, fiskinn
að þær útflutningsvörur, sem lir
honum eru unnar, að þar ræður
mannshöndin og það viðhorf, sem
henni stjórnar, mestu um gæðin,
þrátt fyrir fullkomnustu vélræna
framleiðslutækni. Enda þótt fram-
leiðsla okkar sé nú þegar fjölbreytt-
ari en áður, bendir allt til þess að
fiskurninn verði aðalframleiðslu-
vara okkar til útflutnings en um
alllangt skeið. Þar er þvi mikið i
húfi, ekki einungis fyrir útgerðar-
fyrirtækin og fiskvinnsluverin,
heldur þjóðina alla.
Að undanförnu hafa verið fluttir
fastir þættir „um fiskinn" I rikisút-
varpið, og er það sannarlega vel til
fundið. En engum, sem á þá hefur
hlustað að staðaldri, getur dulizt
það, að ekki sé allt í sómanum, hvað
snertir alla verkvöndun í sambandi
við meðferð aflans og vinnslu hans
— að þar ráði hið þjóðhættulega
setuliðsvinnusjónarmið, að fá sem
mest gull með sem minnstri fyrir-
höfn, allt of miklu um það hvernig
til tekst.
Áður fyrr þótti íslenzki saltfiskur-
inn slík úrvalsvara, að hann var
lengi vel svo að segja samkeppnis-
laus á erlendum markaði. Það var
þó ekki þvi að þakka, að framlciðslu-
tækni okkar á því sviði væri full-
komnari en annarra fiskveiðiþjóða,
heldur fyrst og fremst því viðhorfi,
sem stjórnaði liöndum þeim, er að
framleiðslunni unnu, bæði um borð
í fiskiskipunum og i landi.
• Nú er svo komið að islenzki fisk-
útflutningurinn á við harða sam-
keppni að etja á erlendum markaði,
og það svo, að tvisýnt þykir hvernig
fara muni. Hvað vélræna fram-
leiðslutælcni, þekkingu og sérfræði-
lega kunnáttu snertir, stöndum við
þó keppinautum okkar fyllilega jafn-
fætis, og það cr alkunna. að hráefn-
ið. fiskurinn sjálfur, sem við höfum
yfir að ráða, sé yfirleitt mun betri —
að minnsía kosti á meðan liann er i
sjónum. Og þar sem við eigum
styttra á mið að sækja en flestar
aðrar þjóðir, ætti hann líka að geta
verið jiað, þegnr hann kemur til
meðhöndlunnr og vinnslu í land. En
hvað er þá að?
Einmitt þetta verðum við að gera
okkur ljóst og vinna þar að úrbót-
um eftir megni, minnugir þess, að
sjálfstæðisbaráttan er háð á mörg-
um sviðum ... Drómundur.

augnabrúnablýaniurinn
með breiðu og mjóu blýi og hefur inn-
byggðan yddara.
Kynnið yður aðrar Kurlass augnsnyrti-
vörur og þér munuð sannfærast um
ágæti þeirra.
Fást í snyrtivöruverzlunum.
Umboðsmenn:
H.A. TULINIUS

/
Bergþóra skrifar um konur og karla:
Hver á að gæta dætra vorra?
„Nei, nú er svo sannarlega timi
til þess kominn. að foreldrarnir geri
sér það ljóst, að þeir verða að gæta
dætra sinna,“ sagði miðaldra nng-
frú, sem yfirleitt var mjög frjáls-
lynd, en virtist nú ekki geta orða
bundizt. Það var verið að ræða um
seytján ára stúlku, sem foreldr-
arnir höfðu neytt til að giftast i
skyndi manni nokkrum, sem hún
vildi alls ekki eiga.
„Já, okkar var að minnsta kosti
trúlega gætt,“ sagði systir ungfrú-
arinnar, sem var nokkrum árum
eldri og einnig ógift. „Hann leynir
sér ekki heldur, árangurinn!" Og
það var beinlinis furðulegt hvilikri
beiskju hún virtist geta veitt útrás
I þessari einu setningu.
Ég gat ekki annað en hugleitt
nokkuð þennan tvíþætta harmleik,
sem þarna var um að ræða. Fyrst
var það unga stúlkan, sem aðstæð-
urnar höfðu neytt til þess, sem
heiini var þvert um geð, og svo voru
það þessar systur, miðaldra ung-
frúr, sem gátu ekki varizt þeim
grun, að þær hefðu verið „verndað-
ar“ einmitt gegn þvi, sem þær hefðu
helzt viljað láta henda, þótt þær
vildu ekki beinlínis viðurkenna það
berum orðum, hvorki fyrir sjálfum
sér né öðrum. Báðar voru þær þess
auðheyranlega fullvissar, að það
hefði verið þessi „verndargæzla“,
sem réði örlögum þeirra þegar 1
æsku. Hins vegar gaf það auga leið,
að það var einmitt skorturinn á
slikri vern'dargæzlu, sem réði ör-
lögum ungu stúlkunnar, sem við
höfum verið að ræða um.
Þegar pendúllinn hefur sveiflazt
alla leið til hægri, hefst sveiflan
aftur lengst til vinstri. Á okkar
tímnm er ekki minnsta aðgæzla höfð
með ungum stúllcum og ekki um
snefil að vernd að ræða. Þeir for-
eldrar þyrftu líka að vera sncmma á
fótum og fara seint i háttinn, sem
hygðust vernda dætur sinar fyrir
óheppilegum kynnum, eins og allt
er nú i pottinn búið. Og þó væri
þar ekki um að ræða annað en sjálf-
sagða skyldu foreldranna.
Það hefur verið sameiginlegt með
öllum menningarþjóðum, fyrr og
siðar, að nngar, ógiftar stúlkur nytu
verndar og gæzlu. Ástæðurnar fyrir
því kunna að hafa verið nokkuð
mismunandi, eins og aðstæðurnar,
en tilgangurinn hefur alltaf verið
einn og sá sami.
Að vissu leyti gegnir það þvi
furðu nú, þegar menntaðir og vel
mannaðir foreldrar standa gersam-
lega ráðþrota uppi, varðandi það,
að gæta dætra sinna og veita þeim
tilhlýðilega vernd. „Ég get gætt min
sjálf“, er viðkvæðið hjá dótturinni
— en þar sem hún er einmitt hin
eftirsótta bráð á veiðisvæði kyn-
lifsins, gefur auga leið að hún get-
ur einmitt ekki gætt sin sjálf.
Fjarri fer því, að ég telji ákjós-
anlegt að horfið væri aftur að þvi
sem var, hvað þessi mál snertir,
enda má margt á milli vera. Væri
ekki unnt að stöðva pendúlinn í
nokkurnveginn miðri sveiflunni?
Óþolinmæðin er ekki til að spauga
við, allra sizt þegar „ástin“ rekur
á eftir; stúlkunni er því vandi á
höndum, þegar pilturinn kann sér
ekki hóf og setur sina úrslitakosti.
Framhald á bls. 36.
18 VIKAN