Vikan - 03.01.1963, Blaðsíða 20

í hugarlund, hvar fólkið stendur upp við veggi hússins, sem
skelfur undan loftárás eldfjallsins.
Þá bættist enn á skelfinguna. Vikurfallið rénaði heldur,
en þess í stað gerðist annað, sem enginn gat rönd við reist.
Frá fjallinu barst demba af svartri, rakri ösku, og með
henni samþjöppuð gufa, sem fyllti augu og lungu, kæfandi
eiturgasi.
Þá varð ekki lengur beðið, og þessi fámenni hópur flúði
frá húsinu, sem var honum ekkert skjól lengur. Börn
og foreldrar fylgdust að, jafnvel dauðinn gat ekki rofið
bönd ættar og ástar.
Þetta var blindur, hugsunarlaus flótti, gegn um kvik-
sand ösku og vikurs, sem fyrir löngu hafði fyllt allar göt-
ur og gangstígi, jafnvel kaffært lægstu hús. Meðan á flótt-
anum stóð, kölluðust fjölskyldurnar á, og vonuðust til þess
að komast saman á öruggan stað,
En þarna var enginn staður öruggur. Rök askan settist
á fólkið og lokaði vitum þess. Raddirnar köfnuðu, ein eftir
aðra, og líkamarnir huldust formlausri öskuhrúgu. Að lok-
um sást ekkert, sem benti til þess, að mannlegir líkamar
væru neðan öskunnar, en ekkert lát varð á fallinu.
Og þarna fundust þau, næstum nítjánhundruð árum síð-
ar, varla 30 metra frá húsinu, sem var þeirra hinzta skjól.
En það óvenjulega við fundinn var hvemig ástand líkams-
leifanna var, því hér var meira en beinaleifar og einstaka
efnisbútar til þess að auðga ímyndunarafl fomleifafræð-
inganna.
Þess vegna er Pompei safn, að þar er meira að hafa en
hugmynd um úlit íbúanna. Þar er hægt að fá hina raun-
verulegu ímynd þeirra, jafnvel hvernig þeir greiddu hár
sitt og skáru það, og einnig hvernig þeir brugðust við
dauða sínum. í sumum tilfellum er einnig hægt að sjá í
smáatriðum, hvernig klæði þeirra voru gerð og hvað þeir
báru með sér, þannig að sérfræðingar eiga auðvelt með
að sjá hvert starf þeirra var í lifanda lífi, og meira að
segja hvernig heilsufarsástæður þeirra voru!
Þess er vert að geta, að mannlegar leifar í Pompei eru
tvenns konar. Annars vegar eru leifar þeirra, sem ■—• eins
og auðuga fólkið — leitaði skjóls og varð þar til, kviksett
i híbýlum sínum eða rétt utan við dyrnar í örvæntingar-
fullri flóttatilraun — en of seint.
Þessi fórnarlömb Vesúvíusar finnast nú sem beinagrind-
ur, því það var þurrt, gróft vikurgjall sem varð þeim að
fjörtjóni og umlukti leifar þeirra. Eigur þeirra finnast ó-
skemmdar, vel gerð gullarmbönd og eyrnahringir, húsgögn
úr málmi, sérlega falleg freskómálverk og mósaik. En af
íbúunum sjálfum eru aðeins beinagrindurnar eftir. í neðsta
laginu af gljúpu gjallinu lék vatn og loft lausum hala og
eyddi viðkvæmum efnum eins og tré, vefnaðarvöru og
líkamsvefjum.
Annað er uppi á teningnum með þá, sem grófust í efri
lögum, þá sem reyndu að flýja borgina. Rök askan umlukti
líkami þeirra og myndaði harða skel, sem varðveitir hvert
smáatriði í útliti þeirra, jafnvel svipbrigði í andliti og
krumpur í fötunum. Það er eins og náttúran hafi viljað
verðlauna þá fyrir viðleitnina, með því að varðveita útlit
þeirra óbrenglað.
Þessir öskuhjúpar voru fyrst uppgötvaðir árið 1860.
Giuseppe Fiorelli, einn fyrsti fornleifafræðingurinn, sem
rannsaka leifar Pompei, fann upp aðferð til þess að breyta
innhverfum leyndardómum þeirra í eðlilegar eftirmyndir
Pompeimanna hinna fornu. Þrátt fyrir hjúpinn, hefur
eyðing rotnunarinnar einnig náð til likamanna í hjúp-
unum, en hjúpurinn sjálfur er nákvæmt mót þess, sem inn-
an úr hefur eyðzt. Fiorelli boraði varlega eitt eða fleiri göt
á þessa hjúpa, og hellti gibsi í gegn um þau. Fordæmi hans
er fylgt enn í dag. Fornleifafræðingar gera lítil göt á hjúp-
ana, hreinsa innan úr þeim með þar til gerðum áhöldum,
og fylla þá síðan af gibsi. Eftir þrjá daga hefur það
Framhald á bls. 48
1

lljlfllÉlll
, / * ,
■i

mm

Gata í miðborginni.
Gibsi hellt 1.
20 VIKAN