Vikan - 14.02.1963, Blaðsíða 26

Það er þessu, sem vísindamennirnir kvíða: Við erum stödd á Canaveralhöfða.
Starfsmenn geimrannsóknastofnunarinnar eru þar við tæki sín og bíða þess
að ná sambandi við geimfara, sem verið hefur á sveimi úti þar í nærri mánuð
— aleinn. Ekki haft talsamband við neinn, ekkert nema myrkt tómið fyrir
augunum, sama og ekkert rými til að hreyfa sig. Lítill depill kemur í ljós á
radarskífunni og allir festa á hann augun. Þokist hann nokkuð nær merkir það
að geimfarið sé aftur í kallfæri við stöðina, í fyrsta skipti eftir þrjár vikur.
Sendingin er hafin.
„Þetta er Mercurystöðin," segir karlmannsrödd. „Heyrirðu til mín, Smith
geimfari?"
Lágur smellur, dálítið urg, og síðan kemur hið langþráða svar: „Ó, gerið svo
vel að koma inn, fagra mær. Hver eruð þér? Sjálfur er ég ekki nema agnar-
lítið smástirni. En þó er ég ekki viss um það. Ég gæti verið helmingi . .. jafnvel
tvöfalt stærri.“ Eða eitthvað í þessum dúr.
Enn sem komið er hefur enginn geimfari verið svo lengi á sveimi, að áhrif
hinnar algeru einveru þrúguðu hann eins og farg. Og samtal þeirra við menn
á jörðu niðri hefur verið verið í blessunarlegu samræmi við heilbrigða skyn-
semi. En sá tími er ekki langt undan að geimferðirnar standi mun lengur, en
geimfarinn hafi um minna að hugsa. Og þá er ekki fyrir það að synja að hann
kunni að ruglast eitthvað í ríminu, og að tilkynningar þær, sem hann sendir
frá sér, verði nokkuð torskildar.
í rauninni er það fyrst nú, sem hafizt hefur verið handa um að rannsaka
vísindaleg áhrif þess einmanaleika, sem alger einangrun veldur. Svo er að sjá
sem geislunaráhrifin og þyngdarleysið muni ekki reynast óyfirstíganlegir farar-
tálmar á leið mannsins út í geiminn, en öllu örðugra er að átta sig á einangr-
uninni. Vitað er að hún getur ruglað og skert hæfni mannsins til að hugsa
og álykta rökrétt — beinlínis breytt honum í eins konar skynlausa jurt, sem
visnar og deyr á uggvænlega skömmum tíma. Sá einmanaleiki á þó ekkert
skylt við leiðinda-einmanaleikann, er sótt getur á ferðamanninn í gistihúss-
herbergi langt að heiman, ekki heldur þráar-einmanaleikann, sem þjáð getur
aðskilda elskendur eða saknaðareinmanaleika syrgjenda. Þetta er sá einman-
leiki, sem skapast fyrir algera einangrun frá venjulegu umhverfi og öllu því,
sem viðkomandi er orðinn vanur að skynja fyrir sjón sína, heyrn og bragð,
þef og snertingu. Lausnin á þessum vanda er orðin eitt mikilvægasta viðfangs-
efni geimvísindamanna, því að svo fremi sem geimfarinn getur ekki haft það
í fari sínu, sem viðheldur þessum venjulegu áhrifum, grípa hann lciðindi,
síðan eirðarleysi og önuglyndi, unz alls konar hugarórar og ofskynjanir
ná valdi á honum og útiloka rökrétta hugsun og viðbrögð.
Geimvisindastofnunin bandaríska, sem hefur aðsetur sitt í Wright-Patterson
herflugstöðinni, hefur þegar í undirbúningi rannsókn á þessu fyrirbæri, í þeim
tilgangi að komast að raun um hvernig maðurinn geti varizt tómleikanum, og
haldið heilbrigðri skynsemi eftir að hann hefúr rofnað úr tengslum við allt
og alla. Einnig er unnið að lausn þessa viðfangsefnis í rannsóknastofnunum
flotans. Fámennum hópum sjóliða hefur um skeið verið haldið í einangrun í
stöðvum læknisfræðideildar flotans að Bethesda í Maryland, í þeim tilgangi
að finna vörn gegn því að sjóliðarnir gangi af vitinu vegna hina löngu ein-
angrunar í neðansjávarsiglingum kjarnorkuknúinna kafbáta.
Auk þessara manna eru þeir ekki ýkjamargir, sem reynt hafa algera ein-
angrun frá öllu því, sem þeir höfðu vanizt. Fáeinir landkönnuðir, fjallgöngu-
menn, skipbrotsmenn og fangar hafa komizt næst því. Þeir, sem hafa orðið
að reyna algera einveru, hafa ekki lifað til frásagnar.
Veturinn 1934 dvaldist Richard E. Byrd aðmíráll aleinn um fimm mánaða
skeið í þröngu byrgi, sem grafið var niður í Rossjökulinn á Suðurheimskauts-
landinu. Opinberlega var látið heita að hann hefði haldið í þessa útlegð til
að athuga suðurljósin og ýmis veðurfræðileg fyrirbæri. En hann lét það upp-
skátt fjórum árum síðar, að hann hefði um leið viljað leita einveru og næðis,
og fagnað því tækifæri, sem þarna bauðst.
„Það er ekki einungis hin landfræðilega einangrun, sem ég sóttist eftir“, reit
hann fjórum árum síðar. „Ég þráði að finna allri hugsun minni nýjan og traust-
an grundvöll. Þarna bauðst mér næði til að vinna upp margt, sem ég hafði
vanrækt, lesa og nema og hlýða á hljómplötur í ef til vill fulla sjö mánuði,
án þess að verða fyrir nokkrum truflunum eða teljandi töfum. Þarna gæti ég
lifað lífinu öldungis eins og ég vildi, engu háður nema náttúruöflunum, storm-
inum, myrkrinu og frostinu, en annars að öllu leyti minn eigin herra“.
Unaðslegt? „Að ég reiknaði þarna skekkt", segir Byrd enn, „má bezt sjá
af því, að ég hafði nærri týnt lífi mínu. Ég hafði ekki reiknað með því að