Vikan - 14.02.1963, Blaðsíða 27
AÐ VERA EINN MEÐ SJÁLFUM SÉR ER GOTT
OG NAUÐSYNLEGT ÖÐRU HVORU, EN ALGJÖR
í
J
T
J
ég fengi að reyna hve maður getur verið nálægt því að
deyja, án þess þó að deyja, eða vilja deyja“.
Byrd aðmíráll þoldi hið líkamlega álag myrkratímabils-
ins og kuldans. Hann fékk aðkenningu af kolsýringseitrun
frá hreyflinum, sem framleiddi raforku fyrir radíóstöðina,
sem komið hafði verið fyrir í smáklefa, höggnum í ísinn,
en hún varð honum ekki að verulegu meini. Það var hið
sálræna álag, sem hafði því sem næst riðið honum að fullu.
„Vaninn kemur af stað ósjálfráðri, lífefnafræðilegri
keðjuverkun, fyrir sálræna svörun og gagnsvörun, í sjálfum
kjarna verundarinnar, og hún krefst stöðugt framhalds",
segir Byrd. „Það er flísin, sem við rís. Ég held að maður-
inn geti ekki lifað án þess að heyra einhver hljóð og raddir,
finna þef og beita snertiskynjun sinni, fremur en hann
getur lifað án nauðsynlegustu næringarefna".
Norsku veiðimennirnir norður á Svalbarða hafa sérstakt
orð yfir það, þegar heimskautsnóttin tekur að þjarma að
sálinni — þá segja þeir, að maðurinn verði „rar“, undar-
legur. „fshafið kallar", segja þeir hver við annan, þegar
einhver félagi þeirra tekur upp á því að ganga í sjóinn,
án þess hann hafi orðið fyrir neinu, svo vitað verði.
Christiane Ritter, austurrísk kona, sem dvaldist vetrarlangt
í veiðikofa á Svalbarða, telur að „skelfing tómleikans" hafi
orðið mörgum einmana veiðimanninum norður þar að bana.
„Það var ekki fyrst og fremst skyrbjúgurinn", segir hún.
Þótt þeir ættu nægar matarbirgðir og nóg af nýju kjöti,
dóu þeir eins fyrir það. Þeir höfðu byssur og skothylki og
veiðidýrin voru á næsta leiti. En þeir höfðu ekki dáð í sér
til að fara út úr kofanum. Skelfingin sat um þá fyrir utan
dyrnar; skreið í rökkrinu um hjarnið eins og einhver ógur-
leg forynja, og óttinn við hana hélt hugrökkustu veiði-
görpum og sæförum innan dyra. Það var ímynd steinrunn-
innar helgrímu umhverfisins og hinn ógnþrungu kyrrðar,
sem gróf um sig í sál þeirra og saug úr þeim ailan kraft
og kjark. Það gat því ekki hjá því farið, að líkamlegur
vanmáttur og vangeta segði einnig brátt til sín.“
Alain Bombard, franski læknirinn, sem sigldi einn síns
liðs á björgunarfleka yfir Norður-Atlantshaf, komst að
raun um sams konar lífeðlislega uppþornun, við rannsókn
á afdrifum skipbrotsmanna. Níu af hverjum tíu þeirra
höfðu látizt af völdum „einmanaleika" innan þriggja sólar-
hringa, því að þeir mundu hafa þolað hungur og þorsta
mun lengur.
„Þegar skip sjómannsins ferst“, segir dr. Bombard, „ferst
heimur hans með því. Honum bregzt bæði hugrekki og
rökrétt hugsun um leið og hann hefur ekki lengur þilfar
undir fótum. Björgunarbáturinn veitir honum jafnvel ekki
nauðsynlegt öryggi. Hann situr þar og hefst ekki að, ofur-
seldur ótta sínum og eymd, og getur varla talizt lífs nema
að hálfu leyti. Hann er varnarlaus gagnvart náttmyrkrinu
og storminum og einmanaleikinn vekur með honum slíka
skelfingu, að hann þolir hvorki þögniná né sjávarhljóðið,
svo að það þarf ekki nema tæpa þrjá sólarhringa til þess
að hann gefist upp við að lifa“.
Enda þótt menn hafi þekkt þetta dapurlega fyrirbæri
um langt skeið, er það fyrst nú að hafizt er handa um
kerfisbundna rannsókn á því. Frumherjar á því sviði eru
þeir dr. Donald O. Hebb, prófessor í sálfræði við McGill-
háskólann í Bandaríkjunum, og dr. John C. Lilly, sérfræð-
ingur í sálgreiningu og sálrænum taugasjúkdómum, starf-
andi við háskólann í Pennsylvaníu.
Fyrstu tilraunir dr. Hebbs voru í því fólgnar, að nokkrir
háskólastúdentar voru fengnir til þess — fyrir 20 dollara
kaup á dag — að liggja á bálki í einangruðum klefa. Þeir
voru látnir vera með ógagnsæ hlífðargleraugu og þannig
Framhald á bls, 32.
vikan 7. tbi. — 27