Vikan - 14.02.1963, Blaðsíða 42

tekinn vangaveltulaust.
Við settumst aftur upp á trukkinn
og fengum okkur í svanginn. Nú var
dálítill kuldi og mikið frost, mér
varð afskaplega kalt á fingrunum,
meðan ég gaddaði í mig hálf frosið
nestið. Svo var lagt af stað. Hver og
einn hafði aðeins það bráðnauðsyn-
legasta með sér, og nátturlega voru
íshöggin með í ferðum, svo og járn-
karlinn frá Kjartani og Ingimari,
sem var í bílnum hjá Guðmundi.
Eini óþarfahluturinn, sem tekinn var
með, var ferðabeddi eða sólstóll eða
hvað það nú eiginlega var, dýrmæt
eign Rafns Hafnfjörð.
En voru þá allir samferða. Fyrst-
ir fóru þeir Magnús, Garðar, Har-
aldur og Friðrik. Magnús var með
skauta og kvikmyndavél, hinir voru
með veiðigræjur og ótakmarkaðan
áhuga fyrir væntanlegum veiðiskap.
Næstir komu Jón Gunnar, Diter Rot
og sá er þetta ritar. Síðastir voru
þeir, sem eftir voru, Kjarvalsfeðg-
arnir og Rafn. Við þremenningamir
fylgdum fjallsbrúninni og urðum að
fara hægt í fyrstu. því það var
skreipt á harðfenninu, og notuðum
við því fyrstu skriðu til þess að fara
niður. Þá sáum við skemmtilega
sjón.
Þeir, sem voru næstir á eftir okk-
ur, voru nú komnir fram á harð-
fennisskaflinn, sem náði ofan af
fjalliog niður á jafnsléttu. Ofan til
var lágt klettabelti, og var skaflinn
óslitinn fyrir ofan og neðan. Sveinn
Kjarval var að fikra sig niður á
stallinn. Lúshægt og gætilega. Nú
var hann kominn alveg fram á.
Svo hoppaði hann niður fyrir, datt
á rassinn og brunaði af stað niður.
Hraðinn jókst meir og meir. Neðst
gekk dálítil móa og grjót tunga upp
í skaflinn, og auðvitað þurfti for-
sjónin að haga því svo til, að hraust-
mennið Kjarval lenti í þessari tungu.
Hann hvarf okkur í snæroki um
hríð, en þegar aftur rofaði til, var
hann staðinn á fætur. Ég sá ekki
betur, en hann héldi annarri hendi
aftur fyrir sig, en með hinni benti
hann syni sínum og Rafni að koma.
En Rafn fór sér ekki að voða.
Hann fikraði sig fram á klettastall-
inn með ferðabeddasólstólinn í ann-
arri hendi. Þar sleppti hann fast-
eigninni, sem rann eins og sleði á
fleygiferð niður til Sveins. Svo fór
Rafn á eftir, renndi sér smáspöl á
bossanum, en einhverra hluta rann
hann ekki eins vel og Sveinn. Eftir
nokkra smáspotta hætti hann alveg
að renna sér og gekk skemmstu Ieið
út af hálli fönninni. — Jóhannes
hafði aldrei lagt í fönnina, heldur
fór með brúnum og kom niður sömu
skriðu og við.
Við fórum yfir Beylá á ís og út á
vatnið undan ósum hennar. Svo
hjuggum við vakir — ísinn var ekki
nema 30—40 sentimetra þykkur, og
dorgið hófst. Diter lánaði mér öngul,
sökku og nælonsnæri. Sjálfur átti ég
hangikjötsflís í beitu. Diter notaði
spún, Jón Gunnar skinku.
Meðan við bíðum eftir að hann
bíti á, skulum við aðeins líta á þetta
vatn, sem liggur á mörkum Mýra- og
Dalasýslna, og minnir — ef maður
sæi það úr lofti vestan frá — á
þverskurð af skíðaskó. Strengsmenn
hafa veiðirétt í því öllu — nema
sólanum. Beylá rennur beint ofan í
skóinn, Langavatnsdalsá í tána og
Langá úr hælnum. Upp af ristinni
rís Réttarmúli, og undir honum leit-
armannakofinn, sem gisting var fyr-
irhuguð í. Suður af hælkrappanum
er Seldalur, í honum er Seltjörn.
Milli Seldals og Langár er Staðar-
tunga. Á há-ristinni er klettur, sem
kenndur er við baróninn sáluga á
Hvítárvöllum — þann hinn sama og
Barónstígur í Reykjavík er heitinn
eftir, en hann átti veiði í vatninu
á tíma og reisti þar bátanaust, sem
enn stendur að nokkru. Norðvestur
af vatninu er Langavatnsmúli, og
skilur hann á milli Langavatns og
Hítarvatns.
Hér áður fyrr var byggð í Langa-
vatnsdal, þótt hann sé nú talinn af-
skekktur og fráleitur bústaður til
vetursetu. Ekki er ég svo fróður, að
ég kunni skil á bæjafjölda eða bú-
skaparháttum þar, né á hvaða tíma
mest byggð hafi verið þar, en í
þriðja bindi bóka Jóns Helgasonar
um íslenzkt mannlíf ræðir hann
nokkuð um síðustu byggð í dalnum.
Segir hann þar frá Sæmundi Fáls-
syni, ættuðum af Skeiðum, sem tók
sig upp ásamt fólki sínu og reisti
sér bæ, þar sem áður er talið að
býlið Borg hafi staðið, undir Langa-
vatnsmúla, upp með Langavatns-
dalsá. Þetta var árið 1811. Um önnur
forn bæjarnöfn þarna í dalnum er
mér ekki kunnugt fyrir víst, enda
hef ég ekki 1 þeim grúskað, aðeins
hrifsað fróðleik á hlaupum og það
í tæpa viku. Einhver sagði mér, að
eitt sinn hefði staðið kirkja þarna
í dalnum, og gætu örnefnin, sem
byrja á Staðar ... bent til þess að
svo væri.
Heldur fór raunalega með þessa
tilraun til byggðar í dalnum. í febr-
úar 1813 kulnaði eldur dalbúanna,
og Sæmundur bóndi lagði af stað
niður að Grísatungu — efsta bæ
í Stáfholtstungum, hann stóð
skammt ofan við vaðið okkar góða
á Gljúfurá — til þess að sækja eld.
Þetta er löng leið, a. m. k. tveggja
tíma gangur í sumarfæri, segir J. H.
En ekki er að orðlengja það, að hann
kom aldrei aftur, og herma sögur, að
lík hans hafi síðar fundizt á Staðar-
tungu. Heldur er þetta ólíklegt, því
Staðartunga er allmikið úrleiðis fyr-
ir mann, sem er á leið upp að Borg
frá Grísatungu. Hafi hann fundizt
þar, hefur hann verið orðinn illilega
villtur. Engu trúlegri er sú sögn, að
hann hafi orðið allur undir steini
þeim, sem kallaður er Dauðs-
mannssteinn, nokkuð niður með
Gljúfurá sunnanverðri milli vaðsins
og Tandrasels, sem nú er löngu í
eyði, en mér er sagt, að þar hafi
Sveinn búið, faðir Ásmundar mynd-
höggvara.
Ekki lét fólk Sæmundar sér segj-
ast með vistina í fjöllunum, þrátt
fyrir dauða föður og eiginmanns.
Einhvern veginn varð það sér úti
um glæður á ný og þraukaði af þenn-
an vetur, en næsta vetur varð aftur
bjargarlítið, og fór þá elsta dóttirin,
þá 23 ára gömul, að sækja björg
yfir í Hörðudal í Dalasýslu. Á leið
heim aftur hnýtti hún upp í hest
sér til flýtisauka heim, en svo fóru
leikar, að eftir heimkomuna var
hesturinn sleginn af til matar. Á
hann þá að hafa verið orðinn eitt-
hvað krankur, og bendir ýmislegt
til að svo hafi verið. En hestseigandi
vildi ekki una hvarfinu, og við
þjófaleit hjá fólkinu í Langavatns-
dal fannst hrossakjöt í katli og á
pönnu, og tjáði þá ei blíðu bónin.
Um vorið lagðist síðan niður byggð
í Langavatnsdal, og hefur ekki verið
reynt að setjast þar að síðan, svo
mér sé kunnugt um, enda tel ég lík-
legt, að Jón Helgason mundi hafa
getið þess, ef svo hefði verið.
Látum nú útrætt um grá örlög á
erfiðum tímum, og snúum okkur
aftur að dorginu. Eftir álíka langan
tíma og það tók að skrifa þennan
útúrdúr, tók Diter Rot viðbragð.
— Ertu meðann? kallaði Jón
Gunnar. Diter svaraði ekki að bragði
en hélt áfram að draga snærið.
— Eitthvað lítið, svaraði hann svo,
og dró upp fingurlanga bröndu.
Jón Gunnar lét bakpokann sinn
ofan á línuna og hljóp til. — Hann
er góður í beitu, sagði hann og
hirti aflann. Diter renndi spúnnin-
um aftur, en Jón Gunnar skar smá-
bleikjuna í smátt og við beittum
báðir upp á nýtt. Það var harðafrost,
svo vakirnar lagði svo að segja jafn-
harðan. Mér var farið að kólna, sér-
staklega á löngutöng vinstri handar.
Ég fór úr vetlingunum, beit í fing-
urinn. Ég hefði alveg eins getað ver-
ið að bíta í bláókunnugan fingur, ég
fann alls ekki fyrir bitinu. Þá brá
mér. Svo stakk ég fingrinum ofan í
vökina. Ekkert gerðist, hann var
jafn dofinn. Þá setti ég hann upp í
mig. Eftir stundarkorn fann ég af-
skaplega til í fingrinum, en smám
saman lagaðist það og allt komst
í eðlilegt horf. Um svipað leyti fann
ég einhverja létta kippi í bandið.
— Rólegur, hugsaði ég, — lofa hon-
um að gleypa þetta almennilega.
Svo hættu kippirnir. — Skyldi hann
hafa hætt við allt saman, bölvaður?
hugsaði ég og tók svolítið í bandið.
Ekkert gerðist. — Ef hann hefur étið
af, verður Jón Gunnar að taka það
aftur, sem hann sagði um heimska
fiska í morgun, tautaði ég og dró
upp. En viti menn — á önglinum
hékk svo sem hálfs punds bleikja
Hún synti ofurrólega upp að vökinni,
svo ég þyrfti ekkert annað að gera
en að lyfta henni upp á ísinn. Hún
var enginn stórfiskur, greyið, en
alls ekki horuð. Ég lagði hana á
ísinn og beitti aftur.
Uppi við Barónsklett var Friðrik
farið að kólna. Hann lagði farg á
snærið sitt og tók að hoppa og berja
sér. En fagur fjallahringurinn glapti
svo mjög fyrir honum, að hann hopp-
aði ofan í vökina!
Nú er rétt að fara fljótt yfir sögu.
Viðstaðan á vatninu varð ekki löng.
Við komum þangað um hálf eitt,
og lögðum af stað upp að trukk
rúmlega þrjú. Heildartala hirtra
fiska hjá okkur þremur var fimm,
Jón Gunnar fékk fjóra, Diter Rot
einn. Minn var skorinn niður í beitu
og telst því ekki til hirtra. Allir voru
þeir af svipaðri stærð. Hinum hópn-
um gekk nokkuð betur, svo alls
var farið heim með 30 fiska, kannski
um 7—10 kíló alls.
Nú var allt á fótinn. Það var erf-
itt að ganga. Járnkarlar og íshögg
sigu í axlirnar og þreytan sagði til
sín. Þar við bættist, að samferða-
menn mínir höfðu annað verk- og
göngulag en ég, þannig að þeir gengu
rösklega nokkurn spöl og hvíldu sig
svo. Ég hef aldrei getað fellt mig
við skorpuvinnu, og sprettirnir milli
hvílda ráku lungun í mér niður úr
þindinni og hjartað næstum bræddi
úr sér. Ég varð því fljótlega að yfir-
gefa þá, þótt mér þætti það leitt.
Ég forðaðist skorpurnar, en tók að
þramma hægt og örugglega 1-2-1-2
1-2-1-2, alltaf með sama hraða. Von
bráðar voru þeir komnir í hvarf, þar
sem leiti bar á, en upp á næsta hjalla
sat Haraldur og kastaði mæðinni.
Hann stóð upp, um leið og ég kom
til hans, og síðan þrömmuðum við
áfram með sama jafna hraðanum
1-2-1-2-1-2-1-2.
Sólin var að fara, og fegurðin var
ólýsanleg. Við vorum í skugga, en
hólar og hæðir í Beylárheiðinni voru
baðaðir í síðustu geislum sólarinnar,
sem horfin var að fjallab’aki. Lit-
brigðin voru svo margvísleg og ann-
arlega falleg, að þetta var líkara
leiktjöldum en landslagi. Ef við
hefðum getað tekið þessa liti —
— Ef hesturinn vinnur næst, — Vilíjið þér taka bréf, fröken
Jónas, þá færðu spark ... ! Guðrún, til húsgagnafyrirtæk-
isins Ajax ...
v________________________________________________________________________________________-
42 — VIKAN 7. tbL