Vikan - 28.02.1963, Blaðsíða 12

Sólríkan októberdag árið 1961 gekk hópur kvenna,
karla og barna niður iandgöngubrú hollenzka skipsins
Tjisadane, sem lá við festar í Höfðaborg í Suður-Afríku.
Þar með var endir bundinn á eitt undarlegasta mann-
líf, sem seinni tíminn greinir frá. Tötralegt útlit fólks-
ins greindi það frá öðrum farþegum. Skeggjaðir karí-
ar hughreystu konurnar, klæddar ökklasíðum kjólum,
sem voru í tízku á tímum Viktoríu drottningar. Berfætt
börn héldu dauðahaldi í pils mæðra sinna og störðu
furðu lostin á allt það undraverða, sem fyrir augu bar
í Höfðaborg. Spúand'i eldfjall hafði hrakið fólk þetta i
útlegð frá eynhi, sem hafði verið heimkynni nokkra
ættliða í 150 ár, og neytt það til að hverfa skyndilega
til 20. aldarínnar. Það kom frá Tristan da Cunha, ein-
angraðri eyju í Atlantshafi á stærð við hálfa Man-
hattan, eyju, sem iðulega hefur verið nefnd „afskekkt-
asta sker jarðarinnar“.
Á bryggjunni umkringdu fréttamenn, ljósmyndarar
og sjónvarpsútsendarar eyjarskeggjana, en þeldökk and-
lit þeirra báru einkenni ýmsra kynflokka. Leifturperur
Ijósmyndavélanna skutu þessu annariega aðkomufólki
skelk í bringu. Leiðtogi hinna 262 Tristana, sólbrennd-
ur, hvítskeggjaður öldungur starði á frumstæðan fóta-
búnað sinn. Síðan mælti hann fyrir m-unn þeirra alira.
„Ég er óttasleginn,“ sagði hann djúpri rödd með áber-
andi hreim Lundúnamállýzku. „Þetta var Guðs vilji, en
nú verða börnin okkar i fyrsta sinn að kynnast böli
heimsfns. Ef eyjan okkar væri örugg til ábúðar, mynd-
um við öll snúa aftur til hennar með glöðu geði.“ Síðan
tóku þeir pappaöskjumar sínar og gengu í áttina til
strætisvagnanna, sem áttu að flytja þá enn lengra inn
í 20. öldina — til peningaerfiðleika, skatta, laga, hrað-
skreiðra bíla og styrjaida. Allt þetta var þeim með öllu
ókunnugt. Á Tristan höfðu þeir lifað samkvæmt 19. öld-
inni. Þar hélt Biblían verndarhendi sinni yfir mannin-
um frá vöggu til grafar. Margir veltu því fyrir sér hvort
Tristan-búar gætu afborið þessi miklu umskipti. Eyj-
an þéirra, eyðilögð af eldfjalli, er sennilega klettóttasti
Edengarður er sögur fara af. Hún liggur í Suður-Atlants-
hafi, fjarri öllum s'kipaleiðum, nærri 2000 mílur frá
öðru byggðu ból’i. Eyjarskeggjar sáu örsjaldan aðra
menn. Líf þeirra í svo annaríegu umhverfi minnir á
seiglu forfeðra vorra. Tristan da Cunha er lítið annað
en svart, 8000 feta hátt, fjail, umgirt mjóum, grýttum,
spildum. Loftslagið er hráslagalegt og þokusamt. Hvass-
viðrí eru mjög tið. Uxakerrur önnuðust flutninga, og
grútarlampar lýstu upp húsin á nóttunni. Það að hafa
nóg að eta var álitið hreinasta sællífi.
Allt til þess tíma, að Trístan-búar sannfærðust um,
að eldhraunið myndi jafna kofa þeirra við jörðu, stóð-
ust þeir allar tilraunir er vom gerðar tii að flytja þá
burtu af eynni. Ef til vill hefur þessi tryggð þeirra við
eyjuna átt rætur sínar að rekja til Wiiliams Glass, harð-
gerðs skozks hermanns, sem lagði drögin að menningu
Tristana. Blóð hans rann í æðum þeirra allra.
Árið 1817 stóð Glass á 1000 feta háum kletti á strönd
Tristans og horfði á eftir skipi, er sigldi þöndurn segl-
um í norðurátt. Við hliðina á þessum rauðskeggjaða,
fyrverandi Wateríoo hermanni, stóð ljóshærð éiginkona
hans og tvær dætur, fimrn og sjö ára gamiar. Þau vom
alein eftir á eyjunni. Út við sjóndeildarhringinn sigldi
brezk fréigáta burt með 87 Háskota innanborðs. Þeir
höfðu dvalið á eynni í 3 ár og komið í veg fyrir, að
Frakkar gætu náð henni. Frakkar ætluðu að nota
Tristan sem miðstöð fyrir björgun Napóleons af St.
Heienu, er lá 1800 milur fyrir norðan Tristan.
Hinn 27 ára gamli liðþjálfi hafði kosið að verða eftir
á eynni, þar eð hann vissi, að heima í Skotlandi yrði
22 — VIKAN 9. tbl.
EFTIR STAN BAIR
HINIR þrautseigu íbúar Tristan da Cunha
nutu frumstæðs lífs, þar til árið 1961, að eld-
fjall neyddi þá að yfirstíga þau 150 ár, sem
skilið höfðu þá frá nútíðinni.