Vikan - 02.05.1963, Blaðsíða 23

Ef það er satt sem margir telja, að guðleg forsjón hafi löngu
fyrirfram ákveðið hvaða fólk velst saman til hjúskapar, þá hlýt-
ur hann að vera svolítið gamansamur. Þvi daglega sjáum við
að hinar ólíkustu manneskjur, bæði að ytra útliti, hugsunar-
hætti og lífsskoðunum, veljast saman til ævilangrar sambúðar
og sameiginlegrar lífsbaráttu. Þó fer þetta oftast vonum betur,
þvi hjónin reyna eftir mætti að rækja það sem þeim er sam-
eiginlegt og sneiða hjá ágreiningi. Þó verður sjaldan hjá því
komizt, að öðru hvoru skerist í odda, en talið er að hjón sætt-
ist oftast fljótt á það sem á milli ber.
Þannig var það með lijónin á Litla-Botni. Þau voru mjög
ólík, og þó mátti segja að heimilislífið væri gott.
Björn bóndi var maður smávaxinn og þótti fremur lítilvirk-
ur, liann var snyrtimenni og hagur i verkum sinum en enginn
afkastamaður. Hann var trúrækinn og sótti kirkju sína af mik-
illi kostgæfni. Við sálmasönginn og ræðu prestsins fann hann
liugsvölun, og fátæklegt skraut kirkjunnar var yndi augna hans.
Hann var skáld, þótt fáir vildu hlýða á kvæði hans. Oft lá liann
heila og hálfa daga i rúmi sínu, án þess að vera að ráði sjúk-
ur, en oftast kom það á daginn, að kvilli hans endaði með því
að hann skrifaði kvæði sem hann hafði ort í legunnni. Hann
las húslestur alla helga daga og flest vetrarkvöld og söng á
undan og eftir lestri, þvi að hann hafði laglega söngrödd og
var lagviss. Móðir hans gömul og Þóra kona hans sungu með
honum. Og það var ekki vafamál að þessar guðræknisstundir
milduðu og bættu heimilislífið. Eitt var það þó í þessu efni,
sem Þóru var á móti skapi, en það var, að á aðfangadag jóla
prédikaði Björn sjálfur, en ekki orti hann þó sálmana. Hún
lét hann þó ráða þessu, og söng með honum sálmana eins og
venjulega.
Þóra var kona fádæma stór vexti, svo að nærri lá að hann
gæti staðið undir hendi hennar. Hún var afbragðsverkmaður, og
oft bar það við um sláttinn, að hún sló en hann rakaði ljána,
og er hann hafði af hagleik sínum búið henni í hendur, sló hún
vel á við meðal karlmann.
Þótt Þóra væri ekki eins guðrækin og maður hennar, fór
því fjarri að hún hefði neina andúð á trúarbrögðum. Oft fór
hún til kirkju með manni sínum, ef hún taldi sig hafa tima
til þess, en væri einhverju að sinna heima fyrir, sem hún taldi
að ekki mætti dragast, var hún heima, og olli sú ráðabreytni
engri misklíð.
Þau Björn og Þóra höfðu búið á Litla-Botni í sjö ár. Þrjú
fyrstu árin höfðu þau eignazt barn á hverju ári. Fyrsta barn-
ið var vanheilt, og dó ársgamalt, en nú áttu þau tvo drengi
efnilega. Móðir Björns gegndi ömmulilutverki sinu með mik-
illi prýði, kenndi drengjunum vísur og vers, og vakti yfir þörf-
um þeirra enda lítt fær til annarra verka. Og þótt lcaldyrði
hrytu stundum til hennar af vörum Þóru, þegar mestar voru
annirnar, bar hún það með þögn og þolinmæði, og leitaði
huggunar hjá drengjunum.
Nágrannarnir stungu saman nefjum um það happ Iijónanna
á Litla-Botni, að börnin urðu ekki fleiri, því kotið bæri ekki
meiri ómegð. „Þessu liefur Þóra ráðið,“ sögðu þeir og skríktu.
En hvað sem öðru leið búnaðist þeim vel. Þau borguðu
skyldur sínar við kóng og klerk, og skulduðu engum neitt, og
þótt búið væri ekki stórt, tvær kýr og fimmtíu ær, var þetta
þrifafénaður og gaf góðan arð. Baðstofan var hlý og vistleg, og
öllum húsum og amboðum var haldið í góðu standi.
Og nú var komið aðfangadagskvöld jóla. Þóra hafði hreins-
að bæinn, og skreytti baðstofuna cftir föngum. Drengirnir
höfðu fengið nýjar flíkur og jólakerti, og Björn hafði samið
prédikun sína. En nú hafði Björn tekið upp'þá nýlundu að(
gera sér prédikunarstól. Hann hafði sett botnlausa tunnu til'
fóta í rúmi drengjanna, skreytt hana utan með marglitum bréf-*
En nú hafði Björn tekið upp þá
nýlundu að gera sér prédikunarstól,
Hann hafði sett botnlausa tunnu
til fóta í rúmi drengjanna,
skreytt hana utan með marglitum
bréfum og smíðað á hana haglega
gert lítið púlt til að leggja
á bækur sínar.

i 'Lwtíxm
mmm
gRlI i: II í:’ : í g Ij' ;
Í&í \ '■ ; í í- } 4
um og smiðað á hana haglega gert lítið púlt til að leggja á bækur sínar.
Ekki var Þóra hrifin af þessari nýbreytni, en lét það þó óátalið.
Þegar lokið var útiverkum, Björn hafði sinnt kindunum og Þóra kún-
um, og bæði höfðu gefið betra og meira fóður en hversdagslega, klædd-
ist fólkið í sparifötin, þvoði sér og greiddi, og neytti góðrar máltíðar,
því allt átti að vera tilbúið áður en klukkan slægi sex. Þegar athöfnin
hófst hafði Björn klætt sig í pils af konu sinni í stað hempu, og var það
mátulega sítt er hann hatt það upp undir hendur sinar, að ofan var hann
klæddur svartri peysu og pappirsspaða hafði hann á brjósti. Athöfnin
hófst með því að sunginn var jólasálmur. Síðan steig Björn í stólinn og
flutti ræðu sína og endaði liana með þessum visum:
Þrasatindur þrekinn liár
öllum fjöllum ofar.
Hærri mun i himnakór
hann sem skapti lönd og sjó.
Af hans tindi upp mun stá
allir þeir sem frelsun ná.
Hinir niður hlíðar snart
lirapa niðrí bikið svart.
Að lokinni þessari messu fengu drengirnir að leika sér, en lijónin og
amman ræddu saman í sátt og samlyndi. Þau urðu ásátt um að lijónin
færu til kirkju á jóladaginn, en amman gætti barnanna og bæjarins. Til
kirkjustaðarins var nærri tveggja stunda gangur, en bót var 1 máli að
nálægt miðri leið var bærinn Stóri-Botn, þar bjó gott fólk, og þar mátti
fá hvíld og hressingu og svo samfylgd að kirkjustaðnum.
* ' Á jóladagsmorgun voru lijónin á Litla-Botni á fótum fyrir birtu. Björn
fór að sinna útifénaði en Þóra bjó til matinn og hirti um kýrnar og
mjólkaði þær. Hún kom því síðar í bæinn en bóndi hennar, og var hann
5 þá þegar farinn að búa sig til kirkjuferðar. Yeður var gott og heiður
* ,íu.himinn, klakastoka lá yfir jörðinni svo hvergi sást stingandi strá, og
*grimmdar frost. Þóra kom í bæinn með miklum gleðibrag og sagði: „Ég
hef góðar fréttir að færa úr fjósinu; hún Skjalda, snemmbæran okkar, er
að beiða, hún færir fram um tvær vikur, það verður ekki vandræði
með mjólkina handa drengjunum næsta vetur.“ Það mátti glöggt sjá á
Birni, að þetta voru honum litlar gleðifréttir. Fyrst þagði hann litla
stund, en sagði siðan með þeirri festu að glöggt mátti heyra að frá
ákvörðun hans yrði ekki vikið: „Skjalda verður eklci leidd til nauts í
dag, það verður að biða lientugri tima, ég fer ekki að hætta við kirkju-
ferð til að leiða kú, á mesta liátiðisdegi ársins.“ Þóru brá við þetta
ákveðna svar, en henni hljóp kapp í kinn, en stillti sig þó og svaraði: „Það
má gera gott úr þessu, ég hætti við kirkjuferðina og þú rekur á eftir
kúnni að Stóra-Botni, en ég kemst ein með hana heim ef ég hef Snata
með mér.“ Björn svaraði með mikilli festu: „Ég hef jjegar talað, ég hvorki
leiði kú né rek á eftir henni á liátíðisdegi." Þóra reiddist og sagði: „Ég
mun þá líka ráða mínum ferðum og fara ekki til kirkju. Máski lánar þú
mér hundinn til að reka eftir kúnni, því varla er honum jafn mikil nauð-
syn á að komast til kirkju og þér. Þú ættir að skilja á hverju það veltur
að kýrin fái tíma nú, fremur en einhvern tíma siðar, því þótt nú séu
áfreður, er þó gott gangfæri og verður hagstætt þótt kalt sé.“ Björn anz-
aði þessu engu, en liélt áfram að búa sig til kirkjuferðar, þó var hann
dapur i bragði og þreytulegur. Og klukkan langt gengin tíu kastaði
Björn kveðju á fólkið, tók staf sinn og gekk úr hlaði. Snati hafði fengið
mat sinn í rífara lagi og lá vel á honum. Hann hafði fylgzt vel með heiman-
búnaði húsbóndans, og var reiðubúinn að fylgja honum, hann hringaði
rófuna og reisti eyrun ánægjulega, og gekk i spor húsbónda síns. Þóra var úti
stödd og kallaði til hans, en hann lét sem hann heyrði það ekki og fór
sína leið.
Þóra gekk í bæinn, og geysaði mjög um vandræði sin og Skjöldu. Og
hún kastaði þeim orðum til ömmunnar, að aum væri sú kona sem fætt
hefði af sér slikan hérvilling og amlóða sem Björn væri, en amman anzaði
henni engu orði, en hélt áfram að segja drengjunum jólasöguna.
Þóra sá strax eftir bituryrðum sinum, en skorti þrek til að biðja
afsökunar á þeim. Hún reyndi að taka i prjón en eirði hvorki
við það né annað. En þegar klukkan var nær ellefu heyrðist
mikið hark úti, eins og hrossahópur væri relcinn úr bænum.
Þóra hraðaði sér út, og svo var sem henni heyrðist. Tveir piltar
frá Stóra-Botni ráku stóran tryppahóp að bænum. Þeir heilsuðu
Þóru glaðlega og annar þeirra sagði við hana: „Gefðu okkur nú
kaffi Þóra, og heytuggu handa tryppunum, við fórum af stað
löngu fyrir dag, þvi við vissum að hrossin voru i svelti inn á
Buguin og þeim varð að bjarga þótt liátíðisdagur væri. Við kom-
um með tvævetra folann ykkar, hann var einn fast inn við Þrasa-
tind, og ég lield að hann sé alveg að örmagnast.“ Við gesta-
komuna hvarf Þóru allt angur og reiði til bónda síns. Hún bauð
piltunum i bæinn, amman liitaði kaffi, en Þóra hlynti að folanum
og kastaði heyi fyrir hrossin. Þegar liún kom í bæinn sagði liún
við piltana: „Mig langar að biðja ykkur bónar, ég þarf að leiða
kú til nauts og er ein heima, en ég býst við að ég komist ein með
hana lieim, þvi þá verður hún heimfús.“ Þeir sögðu það velkom-
ið, og Þóra klæddi sig i hlý föt og mýldi kúna, og eftir litla stund
lagði öll hersingin af stað að Stóra-Botni.
Þóru gekk ferðin að óskum, og um nón var hún komin lieim
til verka sinna. Klukkan að ganga sex kom bóndinn lieim. Hann
var dapur i bragði og þreyttur, hann settist á rúm sitt, og Þóra
bar honum mat, og var ekki óalúðleg i viðmóti. Hún hélt að
hann hefði gefið ánum á leiðinni heim, því fjárhúsin stóðú við
götu hans. Þegar liann hafði setið nokkra stund fór hann að tína
af sér fötin, og liún sá að hann ætlaði að hátta: „Þú verður að
gefa kindunum Þóra“ sagði hann „þvi ég er lasinn. Við söng-
inn og ræðu prestsins flaug mér í liug kvæði sem ég ber nú þunga
af, þvi mun ekki linna fyrr en i fyrsta lagi annað kvöld, og þá
er eftir að skrifa kvæðið.“ Þóra varð stygg við og sagði: „Þessi
líka merkilegu kvæði þín, sem enginn vill lieyra né sjá. Ég held
það taki þvi ekki að ganga með þau, og fæða þau með þján-
ingum.“ „Það ættir þú að vita, Þóra, sem fætt hefur af þér van-
gefið barn, að elcki eru fæðingarliríðirnar vægari þótt barnið
sé ekki efnilegt, og ekki ert þú þess umkomin að dæma min
kvæði, það verður gert á öðrum stað af öðrum mönnum og á
öðrum tima.“ Að svo mæltu lagðist hann á koddann og sneri sér
til veggjar.
Ekki varð þessi ræða Björns til að sefa reiði Þóru, heldur
hið gagnstæða, kaldyrði voru komin fram á varir hennar en
hún stillti sig og tók þann kost að húa sig til ferðar til fjárliús-
anna. Hún setti upp vonda skó, og smeygði sér í gegningaúlpu
bónda síns og setti skinnluifu hans á liöfuð sér, þríhyrnu vafði
hún uin hálsinn, og gekk svo snúðugt til dyra. Úti var blæja logn,
tungl í fyllingu, himinn stjörnubjartur og með iðandi norður-
ljósum. Snati liafði heyrt umganginn, og nú stóð hann og mændi
á liana með lömuð cyru og lafandi skott, sem þó bærðist lítið
eitt, eins og strá fyrir hægum blæ. Þóra leit til hans og brosti að
auðmýkt hans, en hún var fljót til að klappa honum vinalega á
bakið, og á næsta andartaki liafði hann skipað sér við lilið hennar
til öruggrar fylgdar, sperrtur og montinn.
Þau lögðu af stað, en gengu mjög hægt. Gremjan til Björns
sauð í Þóru. Honum skyldi sættin ekki verða cins auðveld og
Snata, hún skyldi koma fram liefndum, þetta gekk úr liófi, að
ganga hjá húsunum og gefa ekki ánum, og þar með baka henni
þetta erfiði. Hún fór nú að velta fyrir sér, hvaða leið hún ætti að
velja til hefnda, en þegar til þess kom að velja leiðina, fór allt
úr reipunum, og hún fann ekki leið sem henni líkaði. Alla leið-
ina var hún að velta þessu fyrir sér.
Þegar þau nálguðust lnisin komu ærnar á móti þeim, og For-
ustu-Kápa i fararbroddi. Það var eins og kröfuganga, og mál-
Framhald á bls. 39.
22 — VIKAN 18. tbl.
VIKAN 18. tbl. — 23