Vikan - 02.05.1963, Blaðsíða 35

Híiystatðir afborgunarskilmálar
5 ára ábyrgð
SNORRABRAUT 44 - SÍMI 16242
hún fæðir honum fimm börn. Þrjú
af börnunum eru þau tilneydd að
skilja við sig á flóttanum undan
leynilögreglunni. Þessi þrjú börn
hafa aldrei aftur fundizt.
FLÓTXINN LANGI.
Ho Tsu-chun tekur þátt í flótt-
anum langa, 1934—35, þegar Mao
heldur undan fyrir herjum þjóð-
ernissinna álíka langa leið og frá
Mexikó til Alaska. Þegar flótti sá
hefst, eru enn um 100.000 manns
í liði Maos, en ekki nema um
20.000, þegar honum lýkur. Ho
Tsu-chun er ein af þeim þrjátíu
konum, sem lifa af þrengingarnar.
Hún er bundin liggjandi á bak
múlasna lengst af í þessa 368 daga,
sem flóttinn varir. Hún er vanfær,
og þar að auki hefur hún særzt af
sprengjubroti í flugvélaárás, sem
gerð var á leifarnar af her Maos
þegar undanhaldið hófst. Þegar
kemur í hellnaborgina Yenan, þar
sem Mao hefur sínar aðalstöðvar
næstu fimmtán árin, verður hún
þjóðhetja rauða Kína, tákn þolgæð-
isins og seiglunnar í baráttunni
gegn Chiang Kai-shek.
Engu að síður yfirgefur Mao hana
tveim árum eftir að hann er setztur
þarna að. Þó að hjónaskilnaður geti
reynzt kommúnistaleiðtoga hættu-
legri en nokkuð annað, hikar Mao
ekki við að taka það örlagaríka
spor. Fyrst í stað var orsökin öllum
ráðgáta, en nokkrum mánuðum
seinna fékkst skýringin — þegar
Mao kvæntist í þriðja skiptið, að
þessu sinni Nam Ping, kvikmynda-
stjörnunni frægu frá Shanghai, sem
kvatt hefur listaframa sinn og
gengið í lið kommúnista og farið
þar að dæmi blómans af mennta-
fólki og listamönnum Kína. Þetta
er árið 1937. Ho Tsu-chun, önnur
eiginkona Maos, hverfur af sjónar-
sviðinu. Það er lengi hald manna
að hún sé dauð og grafin, en dag
nokkurn, árið 1952, skýtur henni
loks upp í Peking, þar sem hún
gegnir mikilvægu embætti innan
floklcsins.
VOLDUGRI EN DJINGIS KHAN.
í dag býr Mao í keisarahöllinni
í Peking, borginni, sem öllum „ó-
viðkomandi“ er lokuð og læst, og
er meiri dul um hann og fleiri þjóð-
sögur af honum, en nokkrum keis-
ara, sem ríkt hefur í Miðgarði
heims. Hann er heimspekingurinn,
skáldið, sem orkt hefur kvæði, svo
hundruðum skiptir, samið þúsundir
spakmæla og orðskviða og ritað
fjölda bóka. Hann er hinn sagnfrægi
hershöfðingi, orrustusnillingurinn
vígkæni, sem herfræðingar víða um
lönd líta á sem lærimeistara sinn.
Og hann er þjóðarleiðtoginn, sem
tekizt hefur það, er engum hefur
áður tekizt svo sögur hermi — að
sameina Kína í eitt og voldugt ríki.
Samkvæmt bandarískum áróðri
er hann drykkjusjúklingur; of-
drykkjumaðurinn, sem gripið er til
vegna fornrar frægðar, eins og sam-
einingartákns þegar mikils þykir
við þurfa og þó einkum þegar þjóð-
in er krafin þungra fórna.
Meðal Kínverja er hann guð, og
þjóðin fellur á kné fyrir myndinni
af honum einni saman, og snertir
jörðina enni sínu í aðdáun, ótta og
tilbeiðslu.
Ekki liggja fyrir neinar öruggar
heimildir um einkalíf hans, nema
hvað myndirnar af honum sýna
hann ekki lengur sem holdskarp-
an bindindismann og sjálfsafneit-
ara, eða eins og hann leit út á með-
han hann lagði stund á erfiðisvinnu,
hans — hann hefur alltaf átt það
til, að útiloka sig frá allri um-
gengni við annað fólk, og oft lengi
í senn.
Félagi hans og næstráðandi í her-
ferðunum og styrjaldarátökunum, á
meðan Mao var að brjótast til valda,
Chou nokkur Enlai, situr á meðan
í Peking og fer með öll völd í um-
boði hans. Það er fyrst og fremst
hann, sem mótað hefur hina víg-
vann að tómata- og tóbaksrækt í
garði sínum á hverjum degi, allt
fram til ársins 1940, — nú má sjá
það af myndum, að hann er tals-
vert farinn að fitna, og að árin hafa
sett spor sín á svip hans.
Yfirleitt heldur hann sig á kunn-
um baðstað á Kyrrahafsströndinni,
en fer ekki til Peking nema þegar
ekki verður komizt hjá mikilvægum
stjórnmálalegum ákvörðunum, sem
krefjast nærveru hans, en þegar svo
ber undir, heldur hann þangað flug-
leiðis. Opinberlega er frá því skýrt,
að hann leggi stund á skáldskap og
ritstörf í einverunni. Kemur það að
öllu leyti prýðilega heim við það,
sem áður er vitað um lífsvenjur
reifu stefnu Kína í utanríkismálun-
um, er reynzt hefur drjúg til sigur-
vinninga, ekki hvað sízt í Afríku
og Suður-Ameríku — og sem fyrir
sínar róttæku afleiðingar hefur
valdið framsýnum mönnum um
heim allan ógn og skelfingu. Chou
er kaupmannssonur, kominn af efn-
aðri fjölskyldu, vann um skeið í
Renault-bílaverksmiðjunum í París,
stundaði nám í Bretlandi og Þýzka-
landi og er vel að sér í erlendum
tungumálum.
Og nú er það spurningin, hvort
þjóðsagna, eða kannski öllu heldur
goðsagnapersónan Mao, er ekki að
verulegu leyti verk Chou En-lai.
Við vitum minnst um það.
Við fáum ekki annað að vita um
persónulegan þróunarferil hans, en
það sem ráða má af kvæðum hans,
þar sem hann talar iðulega um
örninn, risann, frelsarann og sigur-
vegarann, sem jafnvel hinn vold-
ugi Djingis Khan þolir ekki neinn
samanburð við; manninn, sem bíður
þess reiðubúinn að ganga inn á
sjónarsviðið og taka öll heimsyfir-
ráðin í sínar hendur — bóndason-
inn Mao frá Shao-Shan í Hunan-
fylki.
VEIT FÁTT UM VESTURLÖND.
Aðeins einu sinni hefur Mao kom-
ið út fyrir landamæri Kínaveldis.
Það var árið 1949, þegar hann heim-
sótti Sovétríkin, þar sem hann
dvaldist í þrjá mánuði. Þeir eru
fáir meðal framámanna á Vestur-
löndum, sem við hann hafa rætt,
en einn af þeim fáu var Clement
Attlee, fyrrverandi forsætisráðherra
Breta. Samtal þeirra leiddi í ljós
hve gersamlega Mao var ókunnugt
um flest á Vesturlöndum. Hann
hafði víxl á Svíþjóð og Belgíu, og
talaði margt um „skandínavísku
nýlendurnar" í Afríku. Hann hélt
að verkalýður á Vesturlöndum sylti
heilu hungri.
Hann lítur á Vesturlöndin í heild
sem ríkjasamsteypu, er stefni að
heimsyfirráðum, og því beri að
leggja að velli. Sagt er að atvik,
sem kom fyrir hann ungan í
Shanghai, ráði miklu um þá af-
stöðu hans - úti fyrir skemmti-
garði í hverfi Evrópumanna þar í
borg, stóð spjald með svolátandi
áletrun: „Kínverjum og hundum
bannaður aðgangur“.
BÍÐUR ÞESS AÐ FÁ VETNIS-
SPRENGJUNA HANDA Á MILLI.
Mao veitist örðugt að afneita
þeirri skoðun, að alger kjarnorku-
styrjöld sé líklegasta leiðin fyrir
Kínverja til að hefjast úr niður-
lægingu sinni og aftur til vegs og
valda. Og þó fyrst og fremst að
bægja frá þeirri vá, sem hann veit
þar nú fyrir dyrum.
í dag eru Kínverjar 700 milljónir
talsins. Þeir verða um 2000 milljón-
ir árið 1995. Kína getur ekki brauð-
fætt slíkan sæg. Fátæktin og eymd-
in verður eilíft vandamál. Það er að
segja — ef ekkert gerist. Þetta er
sú mikla ráðgáta, sem Mao hefur
við að glíma.
Napoleon sagði: Kína er sofandi
tröll. Vekið það ekki, því að þá er
veröldinni voðinn vís.
Þegar Kínverjar sprengja fyrstu
vetnissprengjuna eftir nokkur ár,
þá er tröllið vaknað og lætur til
sín heyra. Þá kemur nýtt heimsveldi
fram á sjónarsviðið. Og það hefur
örlög allra þjóða í hendi sér.
Þess vegna er það, að margir hug-
leið nú nýja skiptingu á valdasviði
stórveldanna. Að Bandaríkin og
Sovétríkin sameinist gegn Kína,
eða þá að Bandaríkin og Kína sam-
einist gegn Sovétríkjunum, eða
Kína snúist eitt síns liðs gegn Ind-
verjum. Og á svarinu við þeirri
spurningu veltur á öllu um örlög
vestrænnar menningar. *
VIKAN 18. tbl.
35