Vikan - 30.05.1963, Blaðsíða 44

og endaði með alvarlegri geðveiki.
Ef Jón forstjóri hefði ekki drukkið
daglega þetta mikið áfengismagn,
er hugsanlegt að þetta hefði aldrei
orðið meira en venjuleg taugaveikl-
un, en hann eitraði smám saman
líkama sinn með víninu og sjúk-
dómurinn varð alvarlegri og lang-
vinnari. Margir taugasjúkdómar
þróast á sama hátt, en það er ekki
víst að það sé alltaf alkoholi að
kenna. Það geta verið önnur nautna-
lyf, sem þar eru að verki og ýmis
önnur efnaskipti í líkamanum, sem
ekki er vitað nóg um.
hitadelerium, og það má e. t. v.
kalla það stundar-geðveiki líka.
Venjulega er þó orðið geðveiki not-
að um sjúkdóma, sem standa yfir
lengri tíma og ekki er vitað um
orsakir að. Ef maður byrjar að
koma einkennilega fram, ef hann
rangtúlkar allt sem fram fer um-
hverfis hann, fái hann sjónvillur
eða ofheyrnir, eða verði hann óeðli-
lega æstur, án þess að hægt sé að
finna neina eðlilega skýringu á því,
gera allir nú á tímum sér ljóst, að
um sjúkdóm er að ræða. í gamla
daga var sagt að hann væri haldinn
óstöðugra. Framkoma hans minnir
á mann, sem fengið hefði sprautu
með mjög örvandi efnum, sem tvö-
földuðu orku hans. Loks verður at-
hafnasemi hans svo yfirgengileg, að
allir starfsfélagar hans verða dauð-
þreyttir. Hann hefur nú misst til-
finninguna fyrir réttu samhengi og
er dómgreindarlaus um fram-
kvæmdir. Hann rótar sér inn í ýmis
konar ómögulegar framkvæmdir.
Hann er næstum hættur að sofa,
hann sóar peningum, hann kynnist
öllu fólki, sem verður á vegi hans
og það er eins og hann lifi í ein-
KR stofukollurinn er kominn
VESTURGÖTU 27 — SÍMI 16680.
TAUGAVEIKLUN EÐA
GEÐVEIKI?
Fólk verður að reyna að líta á
tauga- og geðsjúkdóma eins og aðra
algenga líkamlega sjúkdóma. Það
er ekkert leyndardómsfullt við sjúk-
dóm Jóns forstj., svo tekið sé dæmið
hér að undan. Taugarnar veiklast
af eðlilegum orsökum og hann
verður „nervös“ og jafnvægislaus og
áfengisneyzlan brýtur niður mót-
stöðukraft líkamans. Sjúkdómurinn
ágerist og loks ruglast veruleika-
skynjun hans og hann fer að sjá
ofsjónir. Maður með lungnabólgu og
háan hita getur, eins og kunnugt er,
fengið óráð, talað samhengislaust
og orðið ófær að skynja það sem
fram fer í kringum hann. Það er
illum anda. Nú er hann geðveikur.
En þetta hugtak er enn hlaðið mörg-
um fordómum og margir eiga erfitt
með að líta geðveiki sömu augum
og t. d. lungnabólgu. Við skulum
taka hér eitt dæmi.
Verkfræðingur, vel fær í starfi
sínu, er yfirmaður í verkfræðifyrir-
tæki. Um þrítugt verður hann fyrir
nokkrum breytingum, sem sýnast
alls ekki sjúklegar í byrjun. Hann
verður æ athafnasamari og fær og
framkvæmir margar nýjar hug-
myndir. Sumar þeirra eru ágætar,
sumar aftur ekki eins vel hugsaðar
og undirbúnar. Hann fer að tala
meira og verður eirðarlaus, hug-
myndir hans verða fljótfærnislegri
og samtímis verður skaplyndi hans
hverri vímu. Þannig getur það geng-
ið í nokkra mánuði, síðan róast
hann smám saman aftur og eftir
þrjá eða fjóra mánuði er hann aftur
orðinn sjálfum sér líkur. Þannig
tímabil eru kölluð ,,mani“ og er það
eitt af þekktari geðsjúkdómum.
Sjúkdómur hans liggur í því, að
athafnasemi hans eykst ákaflega,
orka hans margfaldast og bjartsýnin
verður óraunveruleg. Þessi aukning
andlegrar orku kemur geði hans úr
jafnvægi, svo að hann verður eirð-
arlaus og tapar dómgreindinni. En
gáfur hans og hæfni eru fyrir hendi
allan tímann og hann bíður ekkert
tjón af sjúkdómnum. Svo koma
nokkur ár, þar sem hann er alveg
hraustur, en þá fær hann aftur fjög-
urra mánaða manitímabil með sömu
einkennum og áður. Það er ekki
hægt að segja, að þessi verkfræðing-
ur sé „vitlaus". Hann hefur bara
orðið fyrir þeirri óheppni sem alla
getur hent, að veikjast þannig, að
hann getur á tímabili ekki hugsað
og framkvæmt hlutina á eðlilegan
hátt.
Það eru til margs konar geðsjúk-
dómar. Sumir þeirra þróast hægt
og skaphöfn mannsins breytist smám
saman með sjúkdómnum. Þannig er
það t. d. með ungan mann, sem hef-
ur stundað nám af kappi. Hann tek-
ur að einangra sig frá öðru fólki,
hann verður dulinn og feiminn og
vill helzt vera aleinn. Loks hættir
hann að vinna, án nokkurra sjáan-
legra orsaka. Trúnaðarvinum sínum
segir hann kannski, að hann sé und-
ir einhverjum annarlegum áhrifum,
hann haldi jafnvel að það sé ein-
hvers konar dáleiðsla eða radar-
áhrif. Hann hafi orðið var við að
hann geti ekki hugsað lengur á sama
hátt og áður. Hugsanagangurinn sé
einhvern veginn truflaður. Auðvitað
er hann leiður eða hræddur af
þessu, en hann gerir sér ekki ljóst
að hann sé veikur. Þetta er dæmi
um sjúkdóm, sem oft getur orðið
mjög langur og erfiður og mætti
líkja honum við t. d. lungnaberkla.
Lengi getur sjúklingurinn haldið
gáfum sínum og þeirri kunnáttu,
sem hann hefur afiað sér, cskertum,
og fái hann rétta meðferð eru oft
líkur til að hann geti smám saman
orðið hraustur og vinnufær.
í augum læknisins er maðurinn
annað hvort sjúkur eða heilbrigð-
ur. Hann getur þjáðst af sjúkdómi,
sem auðvelt er að lækna, og líka
þeim, sem erfitt er að eiga við. Það
er erfitt að flokka alla slíka sjúk-
dóma undir geðsjúkdóma. Tökum t.
d. sjúkdóm Jóns forstjóra. Hann var
taugaveiklaður, það ágerðist og
endaði með delerium. Verkfræðing-
urinn veiktist af þeim sjúkdómi,
sem kallaður er „mani“. Og ungi
maðurinn með „hugsanatruflanirn-
ar“ þjáðist af sjúkdómi, sem nefnist
schisofreni.
Það má segja, að ef fólk vill hafa
eitthvað sameiginlegt orð yfir þá
sjúkdóma, sem lýsa sér með áhrif-
um á taugar og sálrænt ástand
sjúklinganna, geti verið heppilegt
að kalla þá t. d. taugasjúkdóma, sál-
ræna sjúkdóma, eða huglæga sjúk-
dóma. Sjálfir tala læknarnir sjald-
an um geðveiki, heldur nefna sjúk-
dóminn sínu rétta nafni, t. d.
schizofreni, depression, delerium
og fleiri nöfnum, sem við eiga í
hvert sinn. *
MEÐ BLÁ AUGU...
Framhald af bls. 12.
ingana áður en þeir voru afhent-
ir þeim. Þeir voru vinsælir meðal
þorpsbúa vegna þess að þeir
skemmtu sér auðsæilega svo vel.
Tvær stúlknanna voru mjög aðlað-
andi, kátar og ungæðislegar. Einn
ungu mannanna, renglulega vax-
inn, var ókrýndur fyrirliði hóps-
ins. Hann var frá Fíladelfiu og var
mjög góður skíðamaður og hjálpaði
44
VIKAN 22. tbl.