Vikan - 20.06.1963, Blaðsíða 6

SPURNING
vikunnar:
Aí hvoru álítur þú, að íslandi stafi
meirá hætta í hugsanlegri styrjöld:
A. HNATTSTÖÐU SINNI?
B ÚTLENDUM HERSTÖÐYUM í LANDINU ?
Við höfum þá sérstöðu á þessum litla hólma, að við höfum aldrei tekið þátt í ófriði, sem beinzt hefur að öðrum þjóðum, ef frá eru tekin nokkur strand-
högg, sem víkingarnir forfeður okkar gerðu, og þau beindust fremur að íbúum þeirra svæða, sem þeir herjuðu á í hvert sinn, en viðkomandi þjóð sjálfri.
Enn hafa menningarþjóðirnar ekki komizt á svo hátt stig, að heimsstyrjöld sé ekki hugsanleg. Sú spurning er því lifandi, hver hlutur íslands verði,
ef til þeirrar þriðju kemur. Hermaður í henni yrði rekinn á annan hátt en 1 hinum tveim, sem afstaðnar eru, þar sem síðan eru komin til sögunnar ný
eyðileggingarvopn. Fjarstýring vopna er einnig orðin að veruleika.
Margir telja, að erlendar herstöðvar á landinu bjóði hættunni heim. Ef til styrjaldar kæmi, verði lagt kapp á að eyðileggja þær stöðvar, og sú eyðilegging
hafi 1 för með sér tortímingu og hörmungar fyrir megnið af þjóðinni, ef ekki alla þjóðina. Aðrir halda því fram, að einmitt þessar herstöðvar séu styrkur
hennar og vörn og hið eina, sem geti komið í veg fyrir að á hana verði ráðizt með eyðandi öflum. Enn aðrir eru þeirrar skoðunar að hnattstaða íslands
ein hafi í för með sér hættu í hugsanlegri heimsstyrjöld. Landið sé svo miðsvæðis milli austurs og vesturs, að báðum heimsveldunum verði mjög í mun
að koma í veg fyrir, að hitt heimsveldið geti komið sér upp bækistöðvum hér, og víli jafnvel ekki fyrir sér að gera landið óbyggilegt til þess að koma í
veg fyrir það. — Vikan sneri sér til fimm manna og lagði fyrir þá spurningu um það, af hvoru þeir álitu, að íslandi stafaði meiri hætta í hugsanlegri
heimsstyrjöld: Hnattstöðu sinni eða erlendum herstöðvum í landinu. Fólkið, sem þessi spurning var lögð fyrir, var valið þannig, að búast mætti við sem
ólíkustum svörum. Engin tvö þeirra fimm, sem svara spurningunni, fylgja sama stjórnmálaflokki að málum, en ekkert þeirra getur talizt svara fyrir sinn
flokk — aðeins samkvæmt sinni eigin skoðun. Með þessu teljum við okkur hafa fengið svör frá þeim fimm skoðunarhópum, sem hæst ber.
Þau sem svöruðu, eru þessi: Bjarni Beinteinsson, Björgvin Guðmundsson, Guðríður Gísladóttir, Jón Arnþórsson og Páll Bergþórsson. Við skulum þá
snúa okkur að svörunum, en spurningin var þannig orðuð: Af hvoru álítur þú, að íslandi stafi meiri hætta í hugsanlegri heimsstyrjöld:
a) Hnattstöðu sinni? — b) Erlendum herstöðum í landinu?
BJÖRGVIN
GUÐMUNDSSON
AS mínu áliti voru það einkum tvær
ástæður, er ollu þvf, að íslendingar
ákváSu að stíga það skrcf 1949 að ger-
ast aðilar að Atlantshafsbandalaginu
en þar með má segja, að þeir hafi
endanlega iagt niður hlutleysisstefnu
sína í utanrikismálum. í fyrsta Iagi
færði síðari heimsstyrjöldin íslending-
um heim þau sannindi, að hlutleysi er
engin vörn fyrir hlutlausa og vopn-
lausa smáþjóð. Það er vitað, að Hitler
hafði í hyggju að hernema ísland um
sama leyti og Bretar sendu her sinn
hingað til lands. Segja má, að tilviljun
hafi ráðið því, að Brctar urðu fyrri
til. En ef Þjóðverjar hefðu náð íslandi
1940 má telja víst, að barizt hefði
vcrið um landið, þar eð bandamenn
hefðu ekki getað horft á það að-
gerðalausir, að Þjóðverjar hefðu her-
bækistöð á miðri siglingaleiðinni milli
Evrópu og Ameríku. í öðru lagi munu
öriög Austur-Evrópuríkjanna, er urðu
kommúnismanum að bráð cftir styrj-
öldina, hafa opnað augu íslendinga
fyrir því hversu sjálfstæði smáþjóð-
anna er mikil hætta búin, ef þau
standa ein og njóta ekki vemdar
sterkari ríkja.
Fyrri ástæðan, er ég nefndi fyrir
aðild íslands að Atlantshafsbandalag-
inu, á beinlínis rætur sinar að rekja
til hnattstöðu landsins. Það er að sjálf-
sögðu lega landsins, er skapar hið
hcrnaðarlega mikilvægi þess og olli
því, að Bretar hernámu landið í síð-
ustu styrjöld og af sömu ástæðu hug-
leiddi Hitler töku landsins.
Ef íslendingar væru fjölmenn þjóð,
hefðu þeir sennilcga drcgið þann lær-
dóm af síðari heimsstyrjöldinni, að
þeir yrðu að koma sér upp her og
tryggja sinar eigin varnir. Og örlög
smáríkjanna, er misstu sjálfstæði sitt
í styrjöldinni og upp úr henni, hefðu
rekið á eftir því, að íslendingar gerðu
slikar ráðstafanir. En með því, að fs-
land er eitt fámennasta ríki verald-
ar og hcfur ekki fjárhagsiegt bolmagn
til þess að hafa eigin hcrvarnir, kaus
það að tryggja öryggi sitt í varnar-
bandalagi frjálsra ríkja beggja vegna
Atlantshafs.
Vissulega má segja, að hnattstaða
íslands hafi hættu í för með sér fyrir
landið, þar eð meiri líkindi séu til
þess, að hernaðarátök verði um land-
ið vcgna hinnar mikilvægu legu þess.
Og sennilega hefði ekki verið talin
nein þörf á því að staðsetja varnarlið
í landinu, ef lega iandsins skipti ekki
svo miklu máli, hernaðarlega, sem
raun ber vitni. Segja má því, að dvöl
varnarliðsins hér á landi sé afleiðing
hinnar mikilvægu hnattstöðu landsins,
tilkomin -'egna þess að íslendingar
geri sér það ljóst, að hætta er á átök-
um um landið, brjótlst út styrjöld.
Það er því fremur lcga landsins en
varnarliðið, sem í landinu dvelst, sem
skapar hættuna fyrir ísland.
Ég tel, að ísland hafi stigið rétt
skref, með því að gerast aðili að At-
lantshafsbandalaginu og að öryggi
þess hafi aukizt við aðild að því. Sjálf-
stæði íslands væri meiri hætta búin,
ef landið væri ekki í varnarsamtökum
hinna vestrænu þjóða.
Björgvin Guðmundsson.

6
VIKAN 25. tbl.