Vikan - 20.06.1963, Blaðsíða 31

VIKAN
ogtæknin
STÁLHÚS
BIFREIÐA
gerð þeirra
og þróun
Sérhvern bíleiganda, bílstjóra og farþega
varðar að nokkru, í hvers konar húsi hann
situr, þegar hann ekur í bíl. Hér mun reynt
að sýna í mynd og fáum orðum, hvers konar
smíð yfirbygging bifreiða nútímans er.
Áður fyrr var burðarþol bifreiðar mjög
undir þykkt og ummáli grindarinnar komið.
Undir grindina komu hjólin, og á henni hvíldi
vélin. Ofan á allt saman kom svo yfirbygg-
ingin. Hún jók aðeins að litlu leyti burðarþol
vagnsins. Hún var gerð fyrst og fremst til
skjóls ökumanni og farþegum, var m. ö. o.
byrði án verulegs burðarþols. Grindin var
því sannkölluð burðargrind.
Um 1935 varð bylting í smíði stálhúsa á
bíla. Þá tóku menn að færa sér í nyt prófíl-
járn á þessu sviði. Tiltölulega þunnar stál-
plötur, sem áður voru aðeins til skjóls, urðu
nú máttarviðir bifreiðarinnar. Bílhúsasmíði
af þessu tagi varð vísindaleg sérgrein verk-
fræðinga. Vegna mótunarhæfileika stálplöt-
unnar og nákvæmrar þekkingar á eiginleik-
um hennar hafði mönnum tekizt að búa til
ótrúlega sterkar og margvíslega lagaðar
heildir úr smáhlutum, sem soðnir.voru saman
með nútíma suðutækni. Til dæmis má nefna,
að lokað prófíljárn, soðið saman með punkt-
suðuaðferð, er hartnær 15 sinnum sterkara
og stinnara en opið U-járn. Þessa staðreynd
höfðu flugvélasmiðir áður fært sér í nyt með
alkunnum árangri.
Með stályfirbyggingunni, sem bíl-„grind-
in“ var þannig innbyggð í, var vegurinn
ruddur til léttra bifreiða. Kostir þeirra eru
margir. Léttur bíll er fljótur að komast á
fulla ferð, og nægir til þess stórum minni
vél en ella þyrfti. Hann er því sparneytinn.
Léttur bíll er léttur í vöfum, endingarbetri
en þungir bílar, eyðir færri hjólbörðum en
þeir, er m. ö. o. ódýrari í rekstri — og síðast,
en ekki sízt: ódýrari í framleiðslu og kostar
því kaupandann minna.
Til dæmis um vel heppnaða stályfirbygg-
ingu á fólksbíl skal tekinn PRINZ 4 frá NSU-
verksmiðjunum í Neckarsulm í Vestur-
Þýzkalandi. í stálhúsi Prinzins eru 382 ein-
stakir hlutar, settir saman í margvíslegar
stærri heildir, sem kalla mætti hylki og píp-
ur. í hylkinu eða pípunni er hverjum hlut
þannig fyrir komið, að stálveggir hans og
styrkur sé einmitt þar, sem álagið kemur.
Hins vegar er tómt rúm þar, sem ekkert
reynir á, og þannig fjarlægður allur óþarfa
þungi. Þegar hylki og pípur hafa verið soðin
saman í eina heild, er til orðið stálhús, sem
þolir þunga byrði og mikið hnjask á verstu
vegum. Traustleiki og burðarþol yfirbygg-
ingar Prinzins hefur verið kannað af opin-
berri tilraunastofnun í Vestur-Þýzkalandi
(LABOR Ft)R BETRIEBSFESTIGKEIT í
Darmstadt) og staðizt allar raunir.
í undirhluta stálhússins, gólfhlutanum, er
voldugur miðás og tveir sterkir hliðarkjálk-
ar, en á milli er bylgjulaga stálbotn. Stál-
pípugrind, sem í eðli sínu er sambærileg við
trausta brúarsmíð, umlykur allt farþega-
rýmið. Áherzla var lögð á að hafa glugga
TVÍBYRÐINGARNIR NJÓTA VAXANDIfHYLLI
Bandaríkjamenn eru nú farnir að smíða
145 feta — eða tæplega 50 m — tvíbyrðinga.
Samanlagt flatarmál seglanna er 10.000 fer-
fet en auk þess eru þeir knúnir tveggja
öxla dieselvél, 270 hestafla. Siglurnar eru
135 fet að hæð yfir vatnsborð. Tvíbyrðingar
þessir eru smíðaðir úr krossviði, fergðum
viðartegundum og trefjagleri. Áhöfnin á
fyrsta tvíbyrðingnum, sem verður í förum
um Suðurhöf, „Tropic Rover“, er 15 manns
og farþegarými fyrir 66 manns. Eins og sjá
má, er það einn helzti kostur slíkra skipa,
að þau þola mun meira misvindi en önnur,
án þess nokkur hætta sé á að þeim hvolfi.
sem stærsta án þess að draga úr styrkleika
byggingarinnar. Aðalburðarstólpar þaksins
eru dyra- og gluggapóstarnir, en þeir eru
gerðir úr pípulaga prófíljárnum. Ef bifreiðin
lenti á hvolfi, mætti líkja þessum stoðum við
sterka stólfætur.
Öryggi farþega í bifreið er mjög undir
gerð yfirbyggingarinnar komið. Af þessum
sökum eru stinnir og fjaðurmagnaðir hlutar
(farangursgeymslan) hafðir framan við far-
þegarými Prinzins til þess að taka við og
draga úr hugsanlegum árekstrum. Hin al-
menna skoðun, að þungþyggðir bílar séu
vörn í slysum, er á misskilningi byggð. Láti
ekkert undan, lemstrast maðurinn við harð-
an árekstur líkamans við innveggi bílsins
sjálfs.
Ef til vill þykir einhverjum fróðlegt að
vita um þyngd eða þyngdarhlutföll helztu
hluta bifreiðar, og skal hér enn PRINZ 4
tekinn til dæmis:
Framhald á bls. 48
Með bílskúrinn
í skottinu.
Þeir í Tékkóslóvakíu eru farnir að fram-
leiða „bílskúra" — eða öllu heldur bíla-
tjöld, — sem auðveldlega komast fyrir í
skottinu. Þegar þau eru tekin í notkun, eru
þau hæluð niður eins og venjuleg tjöld og
síðan „blásin“ upp með hjólbarðapumpu, og
kvað það ekki taka nema nokkrar mínútur.
VIKAN 25. tbl.
31