Vikan - 27.06.1963, Blaðsíða 21

Fyrir tíu árum vorum við sam-
an í skóla, og elduðum grátt silf-
ur allan veturinn. Hann vildi
hafa gluggann opinn, en ég vildi
hafa hann aftur. Síðan skiidu
leiðir okkar, unz þær lágu aftur
saman, en ég hóf blaðamennsku
við Tímann fyrir röskum fjórum
árum. Þann tíma hafði hann not-
að til þess að sjá sig um í heim-
inum og skrifa fréttir og greinar
og sögur til uppfræðslu og
skemmtunar öllum landslýð.
Fyrir tæpum þremur árum kom
fyrsta bókin hans út. Það var
smásagnasafn og hét Hitabylgja.
Sögurnar fengu flestar all góða
dóma, en nokkur þytur varð um
bókina, vegna teikninganna, sem
í henni voru eftir Jón Engilberts.
Landanum 'er hætt til að hneyksl-
ast, ef mannslíkaminn er ekki
alltaf kappklæddur.
Nú fyrir skömmu kom út önn-
ur bók hans, skáldsagan Dag-
blað. Hún er sprottin úr þeim
jarðvegi, sem höfundur • hefur
sjálfur plægt síðan árið 1957, og
hefur ærna þekkingu á. Það var
mál til komið, að vanur blaða-
maður og orðhagur rithöfundur
gerði blaðamennskuna að uppi-
stöðu í sögu, og rótaði þannig
við hinum fáránlegu hugmynd-
um almennings um þetta brauð-
strit. Enda er það mín skoðun,
að höfundur hafi komizt vel frá
því, svo langt sem saga hans nær.
Það dylst varla lengur, að hér
er talað um Baldur Óskarsson.
Við mæltum okkur mót á fá-
sóttu kaffihúsi í miðbænum
klukkan hálf tíu á Hallvarðs-
messumorgun. Ég kom tíu mín-
útum of seint, en hafði drukkið
úr einum kaffibolla, þegar Baldur
kom. Hann rak í rogastans, þegar
hann sá að ég hafði beðið, og
spurði hvað rétt klukka væri.
Hana vantaði fimm mínútur í
tíu.
Baldurs klukka var hálf tíu.
Hann gekk út að glugganum
og beið eftir því, að Útvegs-
bankaklukkan sneri að honum
ásjónu sinni. Svo steytti hann
að henni hnefann og sagði: —
Iielvízk! Hún er eins og þín.
Svo færði hann sína klukku.
Tveimur tebollum og þremur
kaffibollum síðar snerum við
okkur að hinu eiginlega viðfangs-
efni. Ég ætlaði að hafa blaðavið-
tal við Baldur. Það hefur verið
sagt, að blaðamenn gerðu fátt
erfiðara en að tala við blaða-
menn. Sú er ekki mín reynsla.
— Ef við byrjum á upphafinu,
Baldur: Hvar og hvenær ertu
fæddur?
— Mér er sagt, að ég sé fædd-
ur í Hafnarfirði 28. marz 1932.
Þaðan fór ég mánaðargamall að
Ásmundarstöðum í Holtum, þar
sem ég er uppalinn.
— Svo getum við stiklað á
stóru. Eg þykist vita, að þú hafir
gengið í barnaskóla, og veit, að
síðan fórstu í héraðsskólann í
Skógum. En segðu mér annað:
Hve snemma varðst þú var við
ritnáttúruna í þér?
- Einhvern tíma milli ferming-
ar og tvítugs. Á þeim tíma fyllti
ég eina stílabók af smásögum,
sem ég er búinn að kasta. Nema
einni. Sem er í Hitabylgju.
— Hvaða saga er það?
— Ég kallaði hana Maðkinn.
Ég tók hana til endurskoðunar,
reyndi að umskrifa hana, en
komst að raun um að ég gæti
litlu breytt. — Menn segja, að
hún sé versta sagan í bókinni,
en ég er ekki viss um það sjálfur.
— Hvað tók svo við hjá þér,
eftir að Skógadvölinni lauk?
- Þá fór ég til Norðurlanda.
Fyrst til Kaupmannahafnar og
hitti þar Ingvar Siljeström, skóla-
félaga okkar, og fór með honum
heim til hans, til Svíþjóðar.
Ingvar kenndi mér smálenzku í
Skógum. Það var árið sem Delta
rythm boys sungu um „flickorna
i Smaland". Ingvar talaði mikið
um ,,flickorna“ heima hjá sér og
taldi þær mikið athvarf. Þangað
kominn vildi ég fræðast um þetta,
en þá sagði Ingvar, að ,,flickorna“
væru komnir í vinnu til Stokk-
hólms eða suður á Skán, og Smá-
land kvenmannslaust um vetur-
inn. Þá fór ég til Helsingfors og
þaðan til Ábo. Ég var í skóla þar
nærlendis og sat þar til vors.
— Kanntu finnsku?
— Strákarnir kenndu mér að
bölva.
Var ekki kennt á finnsku?
— Nei, það var kennt á
sænsku, en ég átti að læra bæði
málin.
— Og frá Finnlandi fórstu
hvert?
— Þaðan fór ég til Svíþjóðar
og vann um sumarið við að grisja
sykurrófur.
- - Það er andlegt starf!
—- Það er eins og að blóta
jörðina, að skríða á hnjánum all-
an daginn með hendurnar á kafi
í henni. Annars gerðist ég leiður
á sænskri mold. Þetta er skorp-
inn leir samanborið við moldina
hér, sem er mjúk viðkomu, dökk
og móðurleg. Slík mold er ekki
til í útlöndum.
— Skrifaðirðu eitthvað á þess-
um tíma?
— Nei. Aftur á móti teiknaði
ég og málaði lítið eitt.
- - Já, þú fæst við það líka.
Hefurðu lært?
— Nei, ég hef ekkert lært.
— Hvernig myndir gerir þú?
Hefurðu mótív eða málar þú bara
litasamsetningar?
Ég gerði dálítið af því að
teikna fólk. Svo hafði ég gaman
af að klessa málverk. Ég málaði
litasamstillingar upp úr mér.
Þetta var dægradvöl.
— Eins og að ráða krossgátur.
— Ég hef aldrei ráðið kross-
gátur. Ég er á móti svoleiðis
skemmtunum og ég hef andúð
á því að spila. Mér finnst það
vera að drepa tímann í staðinn
fyrir að halda í honum lífinu.
— Hvað tók svo við, eftir að
þú hættir að blóta jörðina?
— Þá fór ég á flakk með
Steinþóri frænda mínum Run-
ólfssyni. Við fórum með Baun-
um suður á ítalíu. Mjög skemmti-
legt ferðalag suður Evrópu, en
fórum hratt yfir. Ég hef farið þá
leið síðar og þá á litlum bíl og
við gistum í tjöldum, þar sem
okkur lysti. — En að þessari ferð
lokinni fór ég aftur í búskapinn
á Skáni og vann mér fyrir fari
heim. Þá fór ég aftur í búskapinn
heima og hrossin.
■—• Hefur þú gaman af búskap?
— Ég hef gaman af mörgu við
búskap. Rætur okkar standa í
honum, þeirra sem erum aldir
upp í sveit. Það má segja, að
maður sé alinn upp klofvega á
hrossi, við smalamennsku og
hirðingar.
— Hefur þú gaman af hestum?
— Já, en ég hef ekki komið
nálægt þeim, eftir að ég flutti
suður.
— Skrifaðir þú á þessum
tíma?
— Ég greip eitthvað í það á
þessum árum. En ég er búinn
að gleyma því eða týna. Þetta
voru flest vondir hlutir.
— Fórstu þá að vinna hjá
Tímanum?
— Nei. Ég fór til Spánar 1956.
Það var vegna ferðalöngunar,
sem lét mig ekki í friði. Þá inn-
ritaðist ég við háskólann í
Barcelona.
— Hvað kom til, að þú valdir
endilega Spán?
— Ég hafði lesið töluvert um
Spán og langaði til að kynnast
fólkinu.
- Kunnirðu eitthvað í spænsku
þá?
— Varla stakt orð. Ég keypti
mér pésa í bókaverzlun hér og
lærði að segja góðan daginn.
— Mig minnir, að ég sæi
greinar frá Spáni eftir þig í Tím-
anum um þetta leyti. Varstu eitt-
hvað farinn að vinna fyrir Tím-
ann þá?
— Ég talaði við ritstjóra áður
en ég fór og spurði hvort þeir
vildu kaupa nokkrar greinar frá
Spáni. Þeir vildu það.
— Hvernig féll þér við Spán-
verja?
■— Ég ber þeim vel söguna.
— Þeir settu þig þó í fangelsi.
— Það verður að skrifast á
reikning stjórnarfarsins, ekki
fólksins.
— Er nokkur reginmunur á
Spánverjum og öðrum Suður-
landabúum?
— Ég myndi ségja, að munur-
inn á ítala og Spánverja sé t. d.
sá, að ef þú spyrð ítala til vegar,
þá segir hann þér hvert þú átt
að fara — ef hann veit það —
biður þig um sígarettu og fer svo
burt. En Spánverjinn fylgir þér'
þangað sem þú ætlar og býðúr'
þér sígarettu.
— Ég hef orðið var við, að
Spánardvölin er þér minnisstæð.
— Já. Ég hef hvergi verið, þar
sem ég hef kynnzt jafn minnis-
stæðu fólki. Spánverjar kunna
listina að lifa.
— Hvernig er listin að lifa?
— Þetta er erfið spurning. Ég
efast jafnvel um, að Spánverjar
væru tilbúnir að svara henni
öðru vísi en með fordæmi. Þeim
er sú list eiginleg, það gerir skil-
greininguna óþarfa. Ég myndi
segja, að þeir kynnu hana á þann
hátt að beita sér í núinu. Við,
Norður-Evrópumenn, erum þungt
haldnir af fortíð og framtíð.
Okkur er líkt og stillt upp milli
veggja og ýmist berjum við höfð-
inu við stein fortíðarinnar eða
rekum nefið í byrgðan glugga
þess ókomna. Við þetta endur-
kast gleymum við stað og stund.
En höfum við raunverulega ráð
á öðrum tíma en þeim, sem er 'að
líða? Við höfum ekki ráð á for-
tíðinni, þar getum við engu
breytt, og við vitum ekki í nú-
tíðinni, hvort við fáum nökkru
ráðið um framtíðina. Ef þeim
krafti, sem við búum yfir í nú-
tíð, er eytt til að ráðslagá um
framtíðina, höfum við aldrei ráð
á að lifa, nema sem boltar óhlut-
veruleikans. Þetta myndi ég
segja, að Spánverjar hafi lag á
að forðast. Nú er það ekki til-
fellið, að við Norður-Evrópubúar
séum jafnan með háfleygan
þankagang um fortíð og framtíð,
heldur getur praksis þessara lifn-
aðarhátta tekið á sig ógeðfellda
mynd planlagðrar efnishyggju,
sem kemur aldrei til góða.
— Þú hefur sótt lífsskoðun
þína til Spánverja?
■— Þeir hafa kennt mér margt.
— Svo komstu heim aftur.
— Ég kom heim vorið 1957 og
fór á síld og togara til Græn-
lands. Svo byrjaði ég á Tímanum
um haustið.
— Hafðirðu gengið lengi með
þá hugmynd að verða blaða-
maður?
— Mér hafði dottið í hug, að
það gæti verið gaman að kynnást
þeirri starfsgrein.
— Hefurðu orðið fyrir von-
brigðum?
— Það er eins með blaða-
mennsku og alla aðra vinnu:
Maður getur orðið leiður á henni.
Framhald á bls. 46.
VIKAN 26. tbl. — 2\