Vikan - 04.07.1963, Blaðsíða 14
VARVETNA eru embætti háskólarektora
talin meðal allra virSulegustu tignarstarfa þjóðfélagsins,
og það embætti skipa ógjarnan aðrir en fræðijöfrar
og þjóðkunnir menn. Á þennan veg hefur málum og ver-
ið farið hér á íslandi. Hér hafa skipað rektorsembættið
afburðarmenn, eins og t. d. Björn Olsen, Haraldur Niels-
son, Alexander Jóhannesson, Sigurður Nordal, Ólafur
Lárusson og Jón Hjaltalín.
Þegar dr. Þorkell rektor Jóhannesson féll skyndilega
frá haustið 1960, kom það ýmsum á óvart, að eftirmaður
hans var valinn aðeins 41 árs gamall lagaprófessor,
Ármann Snævarr. Nafn hans var að vísu gjörþekkt
meðal löglærðra manna og velþekkt meðal annarra há-
skólagenginna manna, en meðal almennings var Ármann
Snævarr ekki þekktur maður.
Nú vissu menn, að Háskólinn var síður en svo í manna-
hraki til rektorsstarfa haustið 1960, því að mannval hans
hefur sennilega aldrei verið meira. Háskólinn átti þá á
að skipa mönnum eins og Níelsi Dungal, Gylfa Þ. Gísla-
syni, Ólafi Jóhannessyni, Sigurði Samúelssyni, Ólafi
Björnssyni, Steingrími J. Þorsteinssyni og Leifi Ásgeirs-
syni, svo nokkur nöfn i
séu nefnd. Allt eru
þetta þekktari menn, |
en hinn ungi prófess-
or, sem til starfans I
var valinn. Menn I
vörpuðu því fram" ™ W
spurningunni: Hvað
hefur þessi ungi
og tiltölulega lítt
þekkti lagaprófessor
til brunns að bera,
sem veldur því, að
foryztumenn Háskól-
ans telja hann betur
fallinn til rektors-
starfa en marga hina
eldri og reyndari
prófessora, en þar
var vissulega um
mikið mannval að
ræða, eins og áður
hefur verið sýnt
fram á.
RMANN Snævarr er fæddur á Norðfirði
hinn 18. september 1919, en þar var faðir hans, Valdimar
Snævarr, lengi skólastjóri. Valdimar var víðkunnur
skólamaður og sálmaskáld, fjölfróður og stálgreindur.
Stúdentsprófi lauk Ármann vorið 1938 frá Menntaskól-
anum á Akureyri með hárri I. einkunn. Um haústið hóf
hann laganám og lauk embættisprófi í lögum vorið 1944
með hæstu einkunn, sem við lagadeildina hefur verið
tekin, og er með ólíkindum, að það met verði nokkurn
tíma slegið.
Ármann var settur fógeti á Akranesi síðari hluta árs
1944, en hóf þá um áramótin framhaldsnám í Uppsala,
Kaupmannahöfn og Osló og stóð námið allt fram á árið
1948, en þá um haustið var hann settur prófessor við
lagadeildina, en skipun fyrir starfinu fékk hann 1950.
Kennslugreinar hans hafa frá upphafi verið erfða- og
sifjaréttur svo og refsiréttur. Skólaárið 1954—55 var
Á. Sn. leystur undan kennsluskyldu, en þá stundaði hann
enn framhaldsnám, í þetta skipti í Bandaríkjunum, við
Harvard-háskólann.
Auk kennslustarfa hefur Ármann Snævarr stundum setið
sem varadómari í Hæstarétti. Þá hefur hann unnið á vegum
ríkisstjórnarinnar að samningu allmargra lagafrumvarpa,
ýmist einn eða með öðrum. Merkustu viðfangsefnin eru nýju
erfðalögin, lög um þinglýsingar, lög um Háskóla fslands og
dýraverndarlögin. Öll þessi störf hafa Ármanni farizt mjög
vel úr hendi, enda notið þar þekkingar sinnar og vandvirkni.
ITSTÖRF Ármanns eru eingöngu bundin við
tímaritsgreinar. Þær eru að vísu allmargar, bæði innlend-
ar og erlendar. En ritstörf hans mættu að bagalausu vera
meiri að vöxtum. Það er ekki að öllu leyti eðlilegt, að eftir
15 ára háskólastarf skuli ekki vera til nein kennslubók
eftir hann, ef undan er skilinn fjölritaður bæklingur í al-
mennri lögfræði. Hefur þörfin þó verið mjög brýn í þess-
um efnum, þar sem í öllum kennslugreinum hans hefur
verið stuðzt við danskar bækur, sem eðlilega þarf að breyta,
leiðrétta og staðhæfa við íslenzka löggjöf. Að þessu leyti
ætti Á. Sn. að taka sér til fyrirmyndar starfsbróður sinn
og nánasta jafnaldra í starfi, Ólaf Jóhannesson.
Ármann Snævarr er alveg einstakur starfsmaður. Honum
fellur aldrei verk úr hendi. Hann vinnur myrkra á milli.
En grunur leikur á, að hann vinni sér oft verkin erfiðar, en
ástæða er til. Hann er ekki sagður mikill vinnuhagræðingar-
maður. En hann bætir slíka smámuni upp með auknum
vinnustundafjölda. Hann er vandvirkur svo að af ber. Hann
hefur sérstaka hæfileika til að einbeita sér að þeim við-
fangsefnum er hann fæst við hverju sinni. Og hvort sem við-
fangsefnið er stórt eða smátt, lætur hann sér aldrei nægja
minna en kanna það gjörsamlega til botns. Þetta er að vísu
mikill kostur vísindamanns. En engu að síður getur þessi
vinnuaðferð haft ókosti í för með sér. Vera má, að starfs-
kraftarnir beinist ekki ávallt að verðugum viðfangsefnum,
en hin mikilvægari liggi þá óbætt hjá garði. Ekki er ósenni-
legt, að einmitt í þessu atriði finnist skýringin á því, að
Á. Sn. hefur ekki sent frá sér kennslubækur.
Ármann er mikill fyrirlesari. Hann er ekki mikill að
vallarsýn, en er talinn vaxa um gilda alin í kennara- og
ræðustóli. Aðfinnslur að honum sem fyrirlesara myndu ein-
ungis beinast í þá átt, að hin meðfædda nákvæmni hans
veldur því, að hann þarf að segja allt, er hann veit um
fyrirlestrarefnið og þess vegna verður markalínan milli
aðal- og aukaatriða oftast óglögg.
RMANN SNÆVARR heillaðist ungur af
lögfræðinni og hefur í rauninni alla tíð síðan verið ástfang-
inn af henni. Lögfræðin hefur og sett svip sinn á Ármann.
Kemur þetta einkum fram í málfari hans. Enginn verður
vel menntaður lögfræðingur, nema hann kunni móðurmál
sitt nokkurn veginn til hlítar. Málfar og stíll lögfræðinnar
er með sérstökum hætti. Þar eru gerðar kröfur um vandað
mál, stuttar og gagnorðar setningar og umfram allt rök-
fræðilega uppbyggingu máls. Þessum árangri verður að ná
án þess, að málið verði talið forskrúfað og orðavalið drunga-
legt og flókið, því að þá yrði útkoman skopleg. f þessum
efnum verða menn að kunna að rata hinn gullna meðalveg.
Um Ármann Snævarr var það sagt á stúdentsárum hans,
að hann hefði glatað þekkingu sinni í nútíma íslenzku, því
að málfar hans ætti uppruna í Grágás og Jónsbók, en væru
þó slungið ýmsum meginþættum úr Kansellístíl. Allt er
þetta auðvitað stórýkt, en öllu gamni fylgir nokkur alvara.
Fyrir það ber ekki að synja, að á stúdentsárunum og fyrstu
prófessorsárum var orðaval hans og einkum orðaskipun helzt
til forn. Varð framsetningarháttur hans bæði í ræðu og riti
því nokkuð óþjáll og tyrfinn. Á þessu hefur hins vegar
orðið mikil breyting til batnaðar í seinni tíð.
Það orkar vart tvímælis, að í dag er Ármann Snævarr
14
VIKAN 27. tbl.