Vikan - 04.07.1963, Blaðsíða 44

byrjun, cn margir sjúklinganna
hafa orðið að eyða því, sem eftir
var ævinnar á geðveikraspítala.
Þessir sjúklingar sýna algjöra
truflun á hugsun og iiegðun.
Eðlileg hugsanaröð er öll á ringli
og framkoma þeirra og mál er
öðrum óskiljanlegt. Eins og nafn-
ið bendir til, geta sjúklingarnir
orðið sljóir og útilokað sig al-
gjörlega frá umhverfinu, en það
er engin algild regla.
Með nokíkrum dæmum er hægt
að sýna hvernig þetta geðveika
fólk talar. Einn sjúklingur kemst
svo að orði, að „konungafæðing-
ar séu eins og gluggar á vatni.“
Annar talar um „sherryglasið sem
þvermál hálfmerkur“, eða ártal-
ið er kallað „sixpenceútreikning-
ur eftir eftirlaunasjóðnum."
Það er algengt, að sjúklingun-
um finnist að beint sé að þeim
leynilegum geislum, t. d. frá út-
varpi, stuttbylgjustöðvum og rad-
arstöðvum, og margir — sér-
staklega konur — finna kyn-
ferðileg áhrif frá þeim. Oft ber
á furðulegu tilfinningaleysi, t. d.
missti sjúklingur einu 'sinni konn
og fjögur börn í einu, án þess að
það hefði nokkur áhrif á hann.
Ástæðulaus reiðiköst og óskilj-
anlegt liatur brýst oft fram hjá
sjúklingunum. Ungur læknir á
geðveikrahæli fébk fyrirvara-
laust högg á augað hjá ungum
kvensjúklingi, þegar hann ætlaði
að mæla hjá henni blóðþrýsting-
inn, og á sömu deild var kastað
jurtapotti eftir konunni hans. Oft
finnst sjúklingunum að þeir séu
auðmenn, konungar eða keisarar
og eru hamingjusamir í þeim
stöðum, þó dagleg störf þeirra á
spítalanum séu þau, að bursta
skó. Eftir þvi sem lengra líður á
sjúkdóminn verða þeir þó sljórri,
og margir sjúklingar hafa legið
hreyfingarlausir í rúminu í 10
eða 20 ár, áður en þeir deyja. í
þvi ástandi neita þeir að nærast
og verður þá að mata þá í gegn-
um slöngu, sem leidd er gegnum
nefið niður í vélindið.
Það þékkist ekki nein aðferð,
til að lækna sjúklinga, sem þjást
af æskusljóleika. Það er aðallega
reynt að láta ])á hafa nóg að
gera. Þeir mega ekki liggja leng-
ur en átta tíma í rúminu á sólar-
hring, þeir eiga að vinna í aðra
átta tíma og þegar þeir eiga frí,
eru þeir látnir stunda ýmsa tóm-
stundaiðju, t. d. dans, músik og
leikfimi. Leikfimi er sérstaklega
heppileg, ef líkur eru til að sjúk-
lingurinn verði órólegur. Aðeins
1—2% af sjúklingunum eru lækn-
aðir með insúlíni og þvi þá
dælt inn í svo stórum skömmtum,
að þeir missa meðvitund. Þeir,
sem ekki fá af því fullan bata,
verða oftast heilbrigðir nokkurn
tíma á eftir. Sama gildir um raf-
magnsmeðferðina, þar sem sjúkl-
ingurinn er deyfður eða svæfður
og gefið raflost á gagnaugun. Við
þá sjúklinga, sem æstastir voru
og óviðráðanlegastir, var að lok-
um gripið til skurðlækninga og
voru þá skornar sundur nokkr-
ar taugagreinar í heilanum. Við
það urðu sjúklingarnir friðsam-
ari.
Þannig var ástandið fyrir
nokkrum árum síðan, þegar
byrjað var að nota largactil og
íeserpin.
Largactil hefur áhrif á mið-
stöð taugakerfisins og hefur
greinileg róandi áhrif, án þess
að verka svæfandi. Sjúklingar
með æskusljóleika geta orðið ró-
legir af því. Þeir þjást ekki lengur
af ímyndunum, t. d. um hættu-
lega geisla, þó þeir haldi enn
að þeir séu fyrir hendi. Það er
greinilegt að hugmyndir þeirra
og hugarhurður verður ekki eins
áberandi — hann hverfur ekki,
en hefur ekki eins mikil áhrif á
sjúklinginn og áður. Sjúkling-
arnir verða yfirleitt vingjarn-
legri og auðveldara verður við
þá að eiga og það er almenn skoð-
un geðveikralækna, að notkun
largacitils hafi valdið algjörri
byltingu á mörgum deildum
sjúkrahúsanna.
Töflurnar geta ekki læknað
geðsjúkdóma, en þær verða til
þess, að hægt er að flytja sjúkl-
inga frá lokuðum deildum í
nieira frjálsræði, og þær létta og
hjálpa til við aðrar aðferðir.
Largactil hefur því miður ekki
áhrif á alla, en hjá nokkrum
haldast áhrifin, þó hætt sé að
taka töflurnar eftir nokkra mán-
uði. Aðrir þurfa áð taka þær
stöðugt. Largactil er eiturlyf,
sem aðeins má taka eftir læ>kn-
isráði.
Reserpin (serpasil) hefur lík
áhrif og largactil. Það er unnið
úr rótum Rauwolfiaplöntunnar,
sem vex i Indlandi, og befur ver-
ið notað sem læknismeðal í Ind-
landi í margar aldir við brjálað
fólk og flogaveikt. En það var
fyrst fyrir 20 árum, að indverk-
ir vísindamenn fóru að hafa
áhuga á jurtinni, og þá kom
í ljós að úr rótinni var hægt að
vinna meðal, sem lækkaði blóð-
þrýsting. Lyfið barst svo til
Evrópu og Ameríku, þar sem það
hefur verið notað gegn of háum
blóðþrýstingi.
Það . var fyrst á síðari árum,
að læknar á Vesturlöndum fóru
að nota meðalið sem róandi lyf.
1953 og 54 var það reynt á 98
sjúklingum á einum geðveikra-
spítala. Flestir sjúklinganna voru
órólegir og nokkrir þeirra voru
æstir æskusljóleikasjúklingar. Á
60%hafði lyfið ágæt eða sæmileg
áhrif. 33% af sjúklingum, sem 1
lengri eða skemmri tima höfðu
fengið rafmagnsmeðferð, gátu nú
verið án hennar og fengu í stað-
inn rescrpin og 7 útskrifuðust af
sjúkrahúsinu.
Beztur varð árangurinn hjá
þjáðum og eirðarlausum sjúkling-
um með ofsjónir. Ein kona, sem
ávalt kvartaði yfir röddum, sem
enginn heyrði nema hún, bað um
töflurnar aftur, þegar hlé var gert
á gjöf þeirra, því „þá trufla
raddirnar mig ekki eins mikið.“
Gamall næturvörður á geðsjúkra-
húsi, sagði að þar hefði allt
breytt um svip.
Reserpin er líka notað við
taugaveiklað fólk, sérstaklega ef
]>að þjáist einnig af of háum blóð-
þrýstingi. Það hefur líka haft
góð áhrif á algengan geðsjúkdóm,
en það er manio-depressive sál-
sýkin.
Það eru ekki eins margir slíkir
sjúklingar á geðveikraspitölunum
og þeir sem eru með æskusljó-
leika. Það kemur til af því, að
þessi sjúkdómur kemur í köstum
og á milli eru sjúklingarnir
venjulega svo heilbrigðir að þeir
þurfa ekki að vera á sjúkrahúsi
og geta stundað alla atvinnu.
Þessi geðhrifasjúkdómur kemur
eins og áður er sagt í bylgjum.
Sjúklingarnir fá fleiri eða færri
köst — stundum eru tímabil með
þunglyndi (depression) og svo
aftur önnur þegar skapið er ó-
eðlilega gott (mani). í verstu til-
fellunum getur það gengið þann-
ig allt lífið að þetta tvennt skipt-
ist á. En venjulega fá sjúkling-
arnir þó aðeins nokkur köst og
það geta eins vel aðeins verið
þunglyndisköst.
Þunglyndi er það, sem er mest
áberandi hjá þessum sjúklingum.
Þeir eru daufir og sorgbitnir.
Tilveran virðist ])eim ömurleg og
það, sem þeir höfðu áður ánægju
af, hafa þeir ekki lengur áhuga
á. Þeir eru meira að segja
tilfinningalausir gagnvart ást-
vinum sínum. Það erú dæmi um
mæður, sem hafa drepið börnin
sín, því að þær vildu ékki að þau
lifðu í þessari hræðilegu veröld.
Margir þessara sjúklinga
hafa mikla sektarvitund. Það er
þeirra sök að læknarnir á spítal-
anum hafa of mikið að gera,
þeir ásaka sjálfa sig fyrir að
hafa einhvern tíma í bernsku
kastað steini að ketti og það
getur gafnvel gengið svo langt,
að þeir kenna sjálfum sér um
allar þjáningar í heiminum.
Þessi ákafa sék|tarmeðyitund
rekur sjúklingana oft út í sjálfs-
niorð, eða þeim finnst, að þeir
vcrði að fórna sér, til að bæta
fyrir eittlivað, sem þeir hafi gert.
Þessi þunglyndisköst standa
venjulega i hálft ár — ef ekkert
er gert við þcim. í þremur fjórðu
af tilfellunum getur raflost orð-
ið til þess, að þau standi ekki
yfir nema nokkrar vikur. Hinir
verða oft læknaðar með insúlin-
meðferð. En ef þetta ástand helzt
samt árum saman, er ráðlegt —
sérstaklega ef um eldra fólk er
að ræða — að taka úr sambandi
taugagreinar í heilanum og
gefur það oft varanlegan bata.
Yið bjartsýnisköstin, manisku
tilfellin, hefur árangurinn ekki
orðið eins góður. Það var að-
eins um helming sjúklinganna,
sem tókst að lækna. En þar hafa
töflurnar líka komið að góðum
notum.
Mini er mest selda bifreiðin í
Englandi.
Hefur framhjóladrif.
Lipur og létt í akstri.
Kraftmikil vél en þó spameytin.
Er rúmgóð og gott útsýni.
GARÐAR GÍSLASON H.F.
Bifreiðaverzlun •— Sími 11506.
44 — VIKAN 27. tbl.