Vikan - 10.10.1963, Page 14

AR6ERB 1948
Þeir söfnuðust kringum bílinn
um miSnætti, hver með sitt múl-
dýr. Hljóðlega beittu þeir dýrun-
um fyrir Kádiljákinn.
CADILLAC
hæversklega: „Við koma skila-
boð með áætlunarbílnum. Dios-
dado koma hingað.“
Wilcox sat við borð í götu-
kránni úti fyrir „gistihúsi" sínu.
Hann hafði drukkið til skiptis
tequila og bæheimskt öl frá því
um hádegi, þar eð hann hafði
ekkert annað við tímann að
gera. Hann var því, eins og að
líkum lætur talsvert ölvaður.
„Fáðu þér sæti, kunningi," sagði
hann. „Hvað má ég bjóða þér
að drekka?‘‘
Miguel tók sér sæti, og
hreyfði ekki mótmælum, þegar
Wilcox lét setja fyrir hann glas
af tequila; snerti þó drykkinn
ekki strax.
„Þú ert Indíáni að mínu
skapi,“ sagði Wilcox. „Þér er
umhugað að mannast og þrosk-
ast. Það veit sá sem allt veit,
að ég sé það strax, á mönnum,
bæði Indíánum og öðrum, hvort
nokkuð er í þá varið. Og ég get
sagt þér annað — það er há-
borin skömm að því, hvernig
farið er með ykkur Indíánana,
í þessu guðsvolaða landi. Þið
fáið ekki minnsta tækifæri til
að komast áfram í lífinu; ekki
minnsta tækifæri, það er lóðið.
Ég hef að minnsta kosti aldrei
heyrt þess getið, að nokkrum
Indíána hafi verið gefið slíkt
tækifæri, eða að nokkur Indí-
áni hafi komizt áfram í lífinu
hér í landi.“
„En generalisimo, Porferio
Diaz?“ leyfði Miguel sér að
spyrja.
„Sá helvízkur erkifantur og
harðstjóri!“ æpti Wilcox með
fyrirlitningarsvip. „Nei, ég er að
tala um heiðarlega stráka, eins
og þig. Finnst þér sjálfum, að
þér sé gefið nokkurt tækifæri?“
„Si, senore,“ svaraði Miguel
með virðuleik.
Wilcox barði í borðið. „Nei!“
endurtók hann, „þú hefur ekki
minnsta tækifæri! Þú lifir
hundalífi, reynir að læra og
mannast, lærir erlend tungumál.
En þú gengur berum fótum til
bæjarins. Þér býðst ekki einu
sinni tækifæri til að kaupa þér
sæmilega skó, ganga á þeim inn
á sæmilegan matsölustað og
kaupa þér sæmilega máltíð,
greiða hana í beinhörðum pen-
ingum og gefa þjóninum
drykkjupeninga, eins og manna
er siður. Og svo er fitjað upp á
trýnið, ef einhver minnist á
ykkur, Indíánana hérna, rétt
eins og þið séuð einhverjar
skepnur.“
Wilcox varð litið þangað, sem
bíllinn hans stóð í bjarmanum
af því eina götuljósi, sem til var
í bænum. „Þú hefur þrælað
hvern einasta dag frá morgni til
kvölds í full tuttugu ár,“ sagði
hann. „En heldurðu að þú eigir
eftir að eignast bíl eins og minn?
Kádiljákskrjóð af árgerðinni
1948? Kemur þér það til hugar?
Nei, og aftur nei!‘‘
Miguel varð líka litið þangað,
sem bíllinn stóð. Og hann varð
gripinn einhverri annarlegri til-
finningu, sem aldrei hafði gert
vart við sig áður, og varð til
þess að hann svalg úr tequila-
glasinu í einum teyg. „Nei,
senore,“ mælti hann dapurlega.
„Aldrei ég eignast slíkan bíl.“
„Það er einmitt það, sem ég er
að segja,“ sagði Wilcox sigri hrós-
andi. „Þið Indíánarnir fáið ekki
minnsta tækifæri." En svo var
eins og hann missti allt í einu
allan áhuga á tækifæraskorti Ind-
íánanna. Hann barði flötum lófa í
borðið, til merkis um að hann
vildi fá enn einu sinni í glasið,
en þegar því var ekki svarað taf-
arlaust, reis hann á fætur og labb'
aði sig inn, og virtist algerlega
hafa gleymt gesti sínum við borð
ið. Sennilega hefur hann fengið
glas sitt fyllt inni þar. Að minnsta
kosti kom hann ekki aftur. Og
þegar Miguel hafði setið einn við
borðið nokkra hríð, stóð hann
líka á fætur, gekk yfir torgið og
tók að rabba við kunningjana,
sem biðu hans þar.
Wilcox fór seint á fætur daginn
eftir — ekki fyrr en eftir hádegi,
nánar tiltekið. Hann var óstöð-
ugur á fótunum og þrútinn um
hvarma, þegar hann gekk að einu
af borðunum á gangstéttinni, tók
sér þar sæti og bað um kaffi.
Hann var þó ekki farinn að sjá
í botninn á bollanum, þegar hann
hafði komizt að raun um þarna
dugði ekki kaffi, þó að bleksterkt
væri. Hann barði í borðið, þang-
að til veitingamaðurinn birtist.
„Un tequila," sagði hann, „por
favor.“ Og svo mælti hann lágt
við sjálfan sig: „Hamingjan góða;
þetta getur maður nú kallað
timburmenn."
„Kærar þakkir, góði,“ sagði
hann við veitingamanninn, þegar
hann færði honum hinn umbeðna
drykk. Svo stóð hann á fætur með
glasið í hendinni -— timburmenn
eftir tequiladrykkju koma nefni-
lega fyrst og fremst í eirðarleysi
— og gekk meðfram borðaröð-
inni við torgið. Fyrir hreina og
beina hendingu rakst hann þar
á Miguel, sem neyðzt hafði til að
bregða sér í bæinn þó að um
miðjan dag væri, þar eð hann
skuldaði náunga nokkrum 10
pesos, sem hann gat ekki greitt
og varð því að biðja hann um
lengdan gjaldfrest.
„Miguel, amigo!“ hrópaði Wil-
cox, en brá um leið hendi fyrir
augu sér. „Guð minn góður, þetta
skal verða í síðasta skiptið, sem
ég bragða . . .“ tautaði hann lágt
við sjálfan sig. Miguel beið þolin-
móður. ,,Miguel,“ mælti Wilcox
enn og hækkaði raustina. „Ég fæ
ekki betur séð, en að allar aðstæð-
ur neyði okkur til að setjast hér
við borð, og halda áfram um-
ræðunum þar sem frá var horfið
í kvöld er leið. Viltu hafa sam-
flot með mér svolitla stund.“
Án þess að bíða eftir svari
leiddi hann Miguel sér við hönd
að einu borðinu, slokaði í sig úr
glasi sínu og bað um tequila
handa þeim báðum.
„Heyrðu, góði,“ sagði hann,
„ég get ekki sannara orð en það
talað, að ég er að verða blátt
áfram brjálaður hérna. Ég sé ekki
fram á að ég þoli hér við öllu
lengur. Nú skulum við drekka,
góði. Sjáðu nú til, ég fæ ekki
betur skilið en að þetta sé stein-
dauður bær. Steindauður, skil-
urðu. Hér er allt áreiðanlega ná-
kvæmlega eins og það var fyrir
tvö hundruð árum — óþrifnaður-
inn og ómenningin og allt það.
Og öllum stendur nákvæmlega á
sama, því að allir vita að þeim
býðst aldrei nokkurt tækifæri
hvort eð er. Manstu hvað ég sagði
við þig í gær?“
„Mig man,“ svaraði Miguel
hæversklega, án þess að snerta
við drykknum og án þess að hafa
minnsta áhuga á umræðuefninu
— bara sat þarna, af því með-
fædd kurteisi bauð honum það.
„Þú hlýtur að finna þetta sjálf-
ur,“ hélt Wilcox áfram. „Þú skalt
ekki álíta að ég sé haldinn ein-
hverju ofnæmi fyrir þess háttar;
ég veit að þú finnur þetta líka.
Þessi algerði skortur á sjálfsvirð'
ingu, svo að ég nefni eitthvert
dæmi. Svona, góði, drekktu í
botn, svo að við getum fengið
aftur í glösin. Ég hef sjálfur séð
hvernig konurnar gefa börnun-
um brjóst úti á miðri götu. Og
dyrnar standa galopnar á hverju
húsi, og lyktin, maður!“
Hann lét móðan mása og Migu-
el, sem skildi ekki einu sinni
annað hvort orð, kinkaði kolli
öðru hverju og tautaði: „Já, já,
það mikið satt; mikið satt.“
„Og enn eitt,“ hélt Wilcox
áfram,“ sem þú hlýtur að sjá,
ef þú aðeins lítur í kringum þig.
Leirkofar með einu herbergi,
engin vatnsleiðsla, naktar stelpur
og strákar úti í garðinum. Ég
gekk hérna niður götuna í gær,
og krakkarnir hópuðust að mér,
teygðu fram skítugar lúkurnar
og báðu um aura; öll, nema einn
strákurinn, sem reyndi að prakka
inn á mig lifandi eðlu. Svona er
nú uppeldið á börnunum. Hvers
vegna eru þau ekki í skóla?“
„Já,“ sagði Miguel. „Mikið
satt.“
Wilcox drakk í botn og bað enn
um í glasið aftur. „Jæja, sagði
hann og hló hrossalega, „ég held
að lyfið sé eitthvað farið að
verka. Drekktu í botn, drengur."
Miguel dreypti á glasinu, og Wil-'
cox hélt áfram ræðu sinni. „Og
svo að maður minnist á þetta svo
kallaða gistihús hérna . . .“
Þannig lét hann dæluna ganga.
f fulla þrjá stundarfjórðunga
hlýddi Miguel á hann af ótrúlegri
hæversku, á lýsingar hans og
samanburð á ástandinu í bænum
og því sem gekk og gerðist í
borgum og bæjum heima í Banda-
ríkjunum, og talandi Wilcox liðk-
aðist æ því meir, sem hann drakk
fleiri glös af tequila í botn. Þegar
hann gerði loks örskamma mál-
hvíld, greip Miguel tækifærið til
að segja: „Senore; ég hugsa Dios'
dado kominn og við geta séð hvað
líður bíllinn.“
Wilcox spratt á fætur, svo hart,
að hann hratt um borðinu. Veit-
ingamaðurinn kom óðara á vett-
vang. Wilcox stakk að honum
nokkrum skildingum og hélt af
stað. Miguel veitti því athygli, að
sá bandaríski varð að ganga hægt
og með gát svo að hann slagaði
ekki, en um leið og hann kom
auga á bílinn sinn og mannþröng-
ina, sem safnazt hafði kringum
hann, greikkaði hann heldur en
ekki sporið, og það var sem af
honum rynni í einu vetfangi.
Diosdado stóð í miðri þvögunni
og veifaði örmunum og pataði
framan í Pepe, svo að Pepe hefði
ástæðu til að veifa örmunum og
pata á móti, en Wilcox ruddi sér
leið gegnum Indíánaþröngina,
svipaðist um á vígvellinum og
fórnaði upp höndum yfir þeirri
viðurstyggð eyðileggingarinnar,
sem blasti við augum hans.
„Almáttugur!“ veinaði hann
upp yfir sig. „Mannfýlan er bú-
inn að gereyðileggja bílinn!“
Hann greip heljartaki um arm
Miguels. „Sjáðu!“ hrópaði hann
og tók að pata eins og þeir hin-
ir, með þeirri hendinni, sem hon-
um var laus. „Blöndungurinn!
Rafallinn! Spennukeflið! Ben-
zíndælan! Þarna hefur hann
fleygt þessu öllu í skítinn! Þessi
bófi hefur ekki hundvit á því
sem hann er að gera-“
Miguel mælti ekki orð.
„Og, almáttugur — hann hef-
ur gereyðilagt strokkana, svo að
jafnvel þeir í Detroit gætu ekki
komið þeim aftur í samt lag . ..“
Indíánarnir, að þeim Diosdado
og Pepe ekki undanskildum,
— VIKAN 41. tbl.