Vikan - 10.10.1963, Side 15

störðu allir á Wilcox, sem þagn-
aði skyndilega, og Miguel sá að
svipur hans varð smámsaman
þrunginn dapurleika og hljóð-
látri undirgefni. „Komdu, Migu-
el,“ sagði Wilcox lágt eftir
stundarþögn og brá hendinni
undir arm honum og leiddi
hann brott, yfir þvert torgið, að
borðaröðinni úti fyrir gistihús-
inu og tók sér þár sæti. Veit-
ingamaðurinn, sem kunni sig,
brá þegar á sig svuntu, svo ó-
hreinni að ekki varð með orðum
lýst og gekk að borðinu til
þeirra. „Senior quire?“ spurði
hann.
Kannski var það einmitt þá,
sem að Wilcox steig víxlsporið.
„Mescal," sagði hann. „Una
botelle de mescal.1'
„Por supoesto,“ sagði veit-
ingamaðurinn.
Að vísu er mescal unnið úr
sömu jurtinni og tequila, magu-
eyjurtinni, sem Miguel ræktaði
heima upp í fjöllunum, pg sem
líka er notuð í brauð og skepnu-
fóður, en stöngullinn rakinn nið-
ur í trefjar, sem koma Indíán-
unum í staðinn fyrir hör, svo að
segja má að magueyræktunin sé
undirstöðuatriði efnahagslífsins
þar um slóðir. Tequila er tiltölu-
lega meinlaus drykkur, maður
verður fullur og annað ekki. En
mescal, tvíeimt í Oaxacafylki,
hefur ólíkt djúplægari áhrif,
setur sálina úr skorðum, gerir
augun gljáandi og starandi
og gerbreytir persónuleikanum.
Allt þetta kallaði Wilcox yfir
sig þarna, og þar að auki var
hann ekki farinn að láta annað
ofan í sig þann daginn en
tequila.
„Mig gildir einu hvað við tek-
ur úr þessu,“ varð Wilcox að
orði, þegar hann hafði komið
niður gúlsopa af mescal. „Mig
gildir einu þó að hann tæti bíl-
inn sundur, ögn fyrir ögn.“ Iiann
sneri baki að torginu og virtist
tauta þetta við sjálfan sig.
Hann hækkaði raustina. „Mig-
uel,“ sagði hann og röddin var
áköf og einlæg, „í átta ár sam-
fleytt hef ég dvalizt hér í
Mexikó, en það er fyrst nú, á
þessari stundu, sem mér finnst
ég skynja það og skilja ..
Hann sveiflaði hendinni, og inn-
an þess sveifluhrings lá þetta
allt saman, eins og það lagði sig,
bíllinn, Indíánahópurinn um-
hverfis hann, bærinn, gervallt
landið og þjóðin. „Skynja þetta
. . . eftir fjögurra alda menningu,
getur hér að líta þetta þorp, með
einu götuljósi og einum síma,
sem er úr sambandi, opin götu-
ræsi, leirkofa, örbyrgð og ólæsa
og óskrifandi íbúa.“
Wilcox draklc í botn og fyllti
glasið af mescal öðru sinni. „Og
svo það, sem lakast er, allir
þessir stæðilegu karlmenn með
uppsnúið yfirvararskegg, eins og
þeir Pepe og Diosdado ... börn,
fákæn, börn. Fjórar aldir liðnar
síðan menningin hélt hér inn-
reið sína, og enn er þessi vesæla
þjóð ekki annað en fákæn,
klaufafengin og skemmdafús
börn, sem veifa og pata hvert
framan í annað yfir sinni eigin
heimsku. Og engin er þess um-
komin að ráða nokkra bót á
þessu hörmulega ástandi; það
fyrirfinnast engin ráð, engin . ..
engin ... engin ...“
Nú gerðist það, að horn áætl-
unarbílsins var þeytt til merkis
um að hann væri að halda á
brott. Wilcox leit um öxl út yfir
torgið, einmitt í sömu andránni
og Diosdado, sem lá undir bíln-
um, tókst eftir langa mæðu, og
að því er virtist algerlega til-
gangslausa, að losa pönnuna
undan vélinni og fá um leið
framan í sig tvo potta af olíu.
Og þegar Miguel hugleiddi þetta
seinna, komst hann að þeirri
niðurstöðu, að það hefði verið
þetta kjánalega skemmdarverk,
sem reið Bandaríkjamanninum
að fullu og varð til þess að hann
tók hina undarlegu ákvörðun.
„Miguel," sagði hann og reis
á fætur. „Bíddu hérna stundar-
korn.“
Síðan gekk hann eins og í
leiðslu til herbergiskytru sinnar
og kom þaðan að vörmu spori
aftur með ferðatösku, án þess
að hann hefði hirt um að láta
aftur ofan í hana þær föggur,
sem hann hafði áður tekið upp
úr henni. Þegar hann kom að
borðinu, þar sem Miguel sat,
lagði hann töskuna á gangstétt-
ina og opnaði hana, dró þau
skírteini, sem bílnum fylgdu.
upp úr litlum vasa innan á lok-
inu, lagði eitt þeirra á borðið,
athugaði vandlega það, sem á
það var prentað, skrifaði síðan
eitthvað á punktalínurnar, og
loks nafn sitt undir.
„Miguel,‘‘ sagði hann hátíð-
lega. „Þessi bíll var keyptur hér
í Mexíkó, svo að ekki er um
neinn innflutningstoll af honum
að ræða. Þú þarft ekki annars
við, en að skrifa nafnið þarna í
þessa linu, þegar þú mátt vera
að. Þá áttu bílinn. Þú kvaðst
aldrei mundu eignast slíkan bíl
— nú hefur mér þó að minnsta
kosti tekizt að gera þig þar að
ósannindamanni, vesæli, tæki-
færislausi, aðdáunarverði Indí-
ánarefur. Þú átt bílinn . ..“
Það skal fram tekið, að þó
menn verði drukknir af mescal,
kemur það hvorki fram í mæli
þeirra né framsetningu, enda
þótt síðasti snefill af allri dóm-
greind og rökréttri hugsun, sé
löngu farin veg allrar veraldar.
„Þú átt bílinn,“ endurtók
Wilcox. „Það er að segja, það
sem eftir er af honum sem bíl.“
Það kom grátsfafur í röddina og
tárin runnu niður vanga hans á
meðan hann lokaði ferðatösk-
unni og hélt síðan af stað vfir
torgið, þangað sem áætlunarbíll-
inn stóð búinn til brottferðar.
Hann hafði þó ekki gengið
nema nokkur skref, þegar hann
féll á grúfu. Þó að mescal hafi
ekki nein áhrif á talfærin, setur
það alla jafnvægisskynjun úr
sambandi; Wilcox var hjálpar-
þurfi, Miguel spratt á fætur,
reisti hann upp og kom honum
inn í áætlunarbílinn. Veitinga-
maðurinn kom á harðahlaupum
og veifaði reikningnum, Wilcox
varpaði nokkrum peningaseðl-
um út um gluggann og bíllinn
rann af stað.
Indíánarnir, sem á torginu
stóðu, störðu á eftir Wilcox og
áætlunarbílnum, furðu lostnir.
Þeir höfðu og nokkra ástæðu til
þess — Wilcox sáu þeir að
minnsta kosti ekki framar.
Miguel fannst helzt sem á sig
hlyti að vera runnið ölæði. Fins
og það hofði verið hann, en ekki
Wilcox Bandaríkjamaður, sem
hvolfdi í sig tveim glösum af
mescal. Engu að síður var það
óvefengjanleg staðreynd, að
þarna stóð hann með pappírana
í höndunum. Hann gekk að
kadiljáknum og studdi hendi á
hreyfilskjólið. Diosdado var
skriðinn undan því til að hafa
fataskipti, en slæpingjarnir stóðu
þarna enn í hvirfingu og spurðu
hver annan, hvað gæti hafa
komið fyrir gringóinn. Og Mig-
uel mælti hárri raustu; „Það er
ég, sem á þennan bíl ...“
Slæpingjarnir gerðu sér ekki
einu sinni það ómak að virða
hann fyrir sér til að sjá hvort
að hann væri drukkinn — það
var svo augljóst mál. Þess í stað
héidu þeir áfram háværum hug-
leiðingum sínum um gringóinn.
Miguel var ekkert heldur að
þrefa við þá, hann vissi það bezt
sjálfur hvílík fjarstæða það var,
sem hann hafði látið sér um
mun-i fTra. Hann hélt eins og
leið lí burt úr bænum, upp í
fiöllin; stundu síðar gekk hann
meðfram magueyakrinum sín-
um heim að bænum og sonur
hans kom hlaupandi á móti hon-
um, sldtugur upp fvrir haus úr
svaðinu úti fyrir leirkofanum.
Konan hans stóð á þröskuld-
inum og bauð hann velkominn;
hún Estrella hans, hávaxin og
holdskörp og fram úr hófi stolt
af manni sínum sem kunni að
lesa og skrifa og gat þar að auki
mælt á erlenda tungu. Hann
settist á steinbekkinn, dró upp
skjölin og skýrði henni óðara
frá öllu, sem gerzt hafði.
,.Með öðrum orðum — við
eigum bíl,‘‘ sagði hann að lok-
um. „Hann er svo mikils virði,
að þú getur aldrei gert þér það
í hugarlund. Þó að við strituðum
og strituðum alla okkar ævi,
gætum við aldrei sparað saman
það fé, sem samsvaraði andvirði
hans.“
„Hvers vegna fór hann að
gefa þér bílinn?“ spurði Estrella.
Henni kom ekki einu sinni til
hugar að trúa því, að maður
hennar ætti bílinn í raun og
veru.
„Vegna þess að hann var
drukkinn og átti í erfiðleikum,"
svaraði Miguel. „En þó fyrst og
fremst vegna þess, að ég gat
talað við hann á hans eigin
tungu.“
„Hvað eigum við eiginlega við
slíka gersemi að gera?‘‘ spurði
Estrella. Og augu Miguels ljóm-
uðu af ókefð, þegar hann hugs-
aði svarið.
„Hann getur orðið okkur
grundvöllurinn að velmegun og
vellíðan,“ sagði hann. „Þegar ég
hef lært að aka honum, get ég
innunnið mér mikla peninga, og
svo sel ég hann, þegar þar að
kemur. Þá get ég notað pening-
ana til að kosta mig í skóla og
verða menntaður maður. Þannig
get ég skapað mér ómetanlegt
tækifæri til að komast áfram í
lífinu.“
Estrella renndi augunum yfir
hrjóstugan jarðveginn í kring,
yfir óburðugt kálið í garðinum,
girðinguna, sem hrófað hafði
verið upp kringum hann, kakt-
usinn og akurinn, og loks varð
henni enn litið á bónda sinn.
„Þú veizt það ósköp vel, Miguel.“
sagði hún lágt, „að við förum
aldrei héðan.“
Morguninn eftir hélt Miguel
enn til bæjarins, til að ganga
frá eignarrétti sínum á bílnum.
Diosdado var farinn heim; þótt-
ist sjá að hann mundi ekki hafa
neitt upp úr því að tæta bílinn
frekar sundur, fyrst gringóinn
var farinn, og hamingjan mátti
vita hvenær hann léti sjá sig
aftur. Pepe sat flötum beinum
á torginu og lét hallast upp að
benzíndælunni. Bíllinn stóð þar
skammt frá og vélarhlutarnir
lágu í skítnum, þar sem Dios-
dado hafði skilið við þau.
Miguel settist hjá Pepe, kunn-
ingja sínum.
„Segðu mér eitt, Pepe,“ varð
honum að orði. „Ef þú ættir
þennan bíl — ef auðugi Banda-
ríkjamaðurinn hefði gefið þér
hann -— hvað mundir þú gera
við hann?“
„Ertu kolbrjálaður?" spurði
Pepe.
„Nei, nei . .. setjum bara sem
svo, að hann hefði gefið þér
hann.“
Pepe spýtti um tönn. ,Hann
er ekki neinn bílvirki, þessi
Deosdado. Hann er slátrari og
ekkert annað. Það mundi taka
að minnsta kosti sex mánuði, að
koma hreyflinum saman aftur.“
„En hvað um pappírana?"
„Já, ég hef ekki ökuskírteini,
svo að ég yrði fyrst að fara til
Taxco og verða mér úti um það,
og þá líka að láta skrásetja mig
eiganda að bílnum. Það verður,
jú, allt að vera klárt.“
„Hvað mundi það kosta?“
spurði Miguel.
Pepe yppti öxlum. Miguel fór
með hendina ofan í skyrtuháls-
málið og dró upp pappírana.
„Hann gaf mér bílinn. Ég hef
hérna bréf upp á það.“
Framhald á bls. 28.
VIKAN 41. tbl. — jg