Vikan - 10.10.1963, Blaðsíða 41

gefa ykkur öllum „ágaett“. Þið
takið á móti mér út á götu allt-
af þegar ég kem í skólann, opn-
ið bílhurðina, berið töskuna og
grammófóninn fyrir mig, setjið
undir mig tvo stóla og gefið mér
blóm. Ég sé á þessu að þið hafið
skilið allt sem ég hef sagt um
músik og þarf í raun og veru
ekkert próf að halda. Ekki
satt?‘‘
„Ó, Nína Pavlovna. Þér eruð
of gamansamar."
„Maður er aldrei of gaman-
samur minn kæri. Mundu það.
Fjör framar öllu. Og nú dveljum
við ekki lengur við þetta. Snú-
um okkur að starfi. Það er hinn
rétti elexír lífsins, englarnir
mínir. Allir mættir? Auðvitað.
Hvernig spyr ég.“
Sem sagt: Síðasti fundur árs-
ins. Próf.
Hvaða spurningar viljið þið
fá?
„Ó, Nína Pavlovna!"
Hún gaf okkur vængi sem
megna að bera mann hátt yfir
hversdagsþras og smáborgara-
hátt upp í blá víðerni þaðan sem
sést um veröld alla. Yfir vötn
og heiðar, bláfjöll eða föllaufg-
aðan haustskóg. Yfir iðjusamt
starf bóndans á akrinum, fiski-
mannsins í fjörunni með fiski-
flugu, tjöruangan, reyk úr lág-
um eldhússtrompum inn til dala
eða fram til langra lognsléttra
fjarða í landi Griegs. Hún
kenndi okkur að virða og elska
starf meistaranna í stað þess að
tilbiðja frægð þeirra og dýrka
nöfnin.
„Verdi var enginn guð, en hann
var maður, og það er meira um
vert. Við elskum hann af því að
hann elskaði okkur — aðra
menn — reyndi að skilja þá og
segja sannleikann um það sem
hann hafði af þeim reynt.
Mozart skoða ég líka sem vin
minn.“
Hún kenndi okkur að finna
til skyldleikans milli bjarmans
sem læðist upp á fjallatinda á
sumarmorgni, þegar dalalæðan
liggur enn á mýrunum og blóm-
in í hlíðunum byrja að hrista
af sér döggina og bjartra fiðlu-
tóna sem leita varlega upp og
færast hægt í aukana, við þoku-
mjúka tóna kontrabassans, sem
liggja enn yfir safaríku sofandi
grasi undir niðri í dölunum eins
og hvít dalalæða. Léttir flautu-
tónar spretta fram öðru hverju
eins og blómknappar sem
springa út og fella af sér litla
daggardropa.
Hún lék fyrir okkur „Sei si
bon“ með Yves Montan, og sté
undir dansspor upp á franska
vísu Amor til dýrðar. Hún
flutti líka ljóð á frönsku, sem
enginn okkar skildi orð í.
En við skildum gleðina, sem
hún naut við að hafa svo fagurt
mál í munni, og það var nóg.
Þegar gott fólk gleðst einlæg-
lega, gleðjast einnig hinir þótt
þeir viti ekki beinlínis hvers-
vegna. Lífsnautn hennar draup
á okkur eins og hunang.
Hún lék fyrir okkur með
sömu upphafningu parta úr
stórum hljómkviðum gömul ein-
föld sálmastef eða viðlag úr ný-
tízku dansi. Ekkert var svo
stórt eða svo smátt að það fengi
ekki rúm í hjarta Nínu Pav-
lovnu.
Ég sé hana slá taktinn með
langri grannri hendi, hávaxna,
tígulega sem drottningu. Það
fer titringur um kímnilegt and-
litið. Sá sami sem framkallar
tón í þöndum streng. Hún er
svartklædd eins og ætíð. Hvítt
hárið þyrlast um höfuðið eins
og geislakrans.
Ég vildi geta sagt meira frá
henni eða einhverjum hinna
lærimeistaranna okkar, sem
veittu okkur alla sína krafta og
töldu okkur aldrei neitt of gott,
t. d. yfirkennara okkar leiðtoga
eða meistara 1. deildar, leik-
stjóra, M. O. Knebel, sem eins
og Nína Pavlovna bar samhljóm-
inn af lífi og starfi alls heims-
ins í brjósti. En ég er hræddur
um að mér takist það ekki. Slíkt
fólk tollir ekki á skrifuðu blaði.
Það er of stórt og þróttmikið.
25. júní ‘63.
Tilveran á sér merkilegar
hliðstæður: Menn ferðast frá
landi til lands. Það má líka taka
svo til orða, að þeir ferðist frá
vöggu til grafar. Kringum ævi-
ferðir sumra er mikið umstang,
en aðrir komast þetta nokkurn
veginn hljóðlaust. Sumir valda
róti og jafnvel ófriði í kringum
sig. Aðrir fara lygnan sjó án at-
burða. En þó í misjöfnu sé, safa
allir einhver áhrif á umhverfi
sitt, sem þeir ferðast um. Þessi
hreyfing sem menn þannig valda
dreyfist síðan með áranna fjöld,
eftir að ferð þeirra er lokið. Að
lokum man enginn hver olli.
Þetta dettur mér í hug sem ég
sit uppi á bátadekki um borð í
Heklu á leiðinni heim.
Skip eru merkileg.
Þau brjóta sér rispu um ver-
aldarhöfin, með busli og boða-
föllum, hvert eftir sinni stærð
og afli. Hvítfyssandi boðarnir
sem rísa út frá kinnungunum
smálækka svo er lengra dregur
frá. Síðan hverfa þeir sjónum.
Sennilega er þó ölduhreyfingin
æði lengi að deyja út, til fulln-
ustu, þótt augu okkar segi að
kjölrákin sléttist út og hverfi
í fjarskann.
Það fylgja okkur mávar enn-
þá. Þeir sveima uppi yfir aftur-
stefninu og fyrir aftan skipið.
Útlenzkir máfar. Þeir koma mér
ekki við. Þó eru þeir sosum eins
og allir aðrir mávar. Aðeins ekki
„okkar“! Enda eru þeir hver af
öðrum að missa áhugann á okk-
ur og týnast út í hálfrökkrið,
fyrir aftan. Þegar þeir koma
heim til sín og fara að éta
spæelpulsur í Kaupmannahöfn,
munu þeir sjálfsagt gleyma að
íslenzkir kokkar hafi matað þá
á Hólsfjallahangikjöti úti á
Kattegati á þeim drottins degi
28. júní ‘63. Kannski á sá órói
sem þeir hafa komið á minn sál-
arsjó, eftir að sléttast út úr
minningunni, eins og sporin á
hafinu, enda þótt mjúklegt svif
þeirra yfir fánanum veki mig
sem stendur til skáldhneigðar.
Og þó.
Þeir eru alltént fulltrúar alls
sem fylgir manni heim á leið
úr öðrum álfum. Þess vegna
gleymast þeir ekki.
Evrópustrendur eru að hverfa.
Ég hálfsé eftir að yfirgefa þær.
Hlakka þó til að sjá íslands-
strendur. Því miður er maður
of takmarkaður til þess að til-
einka sér allt sem lífið hefur
að bjóða. Áður en við sjáum
hilla undir nýja strönd, er okk-
ur horfin sú, er við síðast stóð-
um á. Áður en við höfum lesið
helming þeirra bóka sem finn-
ast fýsilegar, er heiti þeirrar
fyrstu sem heillaði, löngu
gleymt. Við ný kynni, gleymast
gamlir kunningjar, hvort þú vilt
eða ekki. En þótt lönd, fólk og
fróðleikur hverfi þannig af yfir-
borði vitundarinnar, eignast það
sjálfsagt allt sinn samastað ein-
hvers staðar í undirvitund-
inni (sem nú er svo mikið í
tízku að tala um) og bíður þar
síns vitjunartíma.
Meðvitund okkar er harla lít-
ið ílát og fljótt að fyllast. En
þegar minningar um fyrri vini
og atvik liðinnar tíðar, verða
að rýma pláss meðvitundarinn-
ar fyrir nýjum, þoka þær gömlu
niður í lest hinnar andlegu
fleytu en glatast ekki. Þar halda
þær áfram að óma, þótt hljóð-
öldur hverrar einnar séu, þegar
frá dregur, of veikar til þess að
við tökum eftir þeim, verða
greindar innan um þann mikla
samsöng. En þær geta þó nægt
til þess, að þegar við mætum
hliðstæðum þeirra, eða þurfum
á þeim að halda, er við rispum
ný veraldarhöf, þá munum við
hvað við eigum geymt í lestinni
og getum dregið það fram.
Á meðan ég var í Moskvu, var
sú borg viðfangsefni minnar
meðvitundar, minn veruleiki, en
ísland ævintýri langt úti í sjó.
Þegar ég var beðinn að segja
frá íslandi, vissi ég sjaldnast
hvað ég átti að segja, því ég
hafði aðeins lifað á fslandi en
ekki rannsakað það.
Hins vegar minntist ég oft at-
vika úr íslenzku mannlífi, þeg-
ar fyrir báru hliðstæð — eða
andstæð — í því rússneska.
Það er alltaf miklu eftirsókn-
arverðara að lifa söguna heldur
en skrifa hana. Þess vegna
skrifaði ég lítið hjá mér um
„ástandið í Sovétt“ en leitaðist
því meir við að lifa og hrærast
í þessu „ástandi‘‘ og njóta þess
sem það hafði upp á að bjóða.
Þess vegna var ég heldur aldrei
gestur í Moskvu heldur einn af
innfæddum, nema kannski rétt
fyrst í stað. Ég náði að samlag-
ast þarlendu mannlífi og lærði
að unna því, einnig vegna þess
að ég átti þar gengi að fagna,
og aðgang að djúpum fróðleiks-
brunnum með mikilli lífsreynslu
snjallra lærifeðra. Kunningja
fann ég þar marga og samstarfs-
hóp mjög samhentan. Átti auð-
veldara með að blanda geði við
fólk þar en áður hérna heima,
og gerði meira af því. Geðblönd-
un leiðir til skilnings manna
hvers á öðrum. Skilningur til
ástar manna hvers á öðrum.
UNGFRU YNDISFRIÐ
býður yður hið landsbekkta
konfekt frá N Ö A.
HVAR E R ORKIN HANS NOA2
I’að er alltaf saml lelkurlnn í hénni Ynd-
isfríð okkar. llún hefur falið örkina hans
Nóa einhvers staðar í blaðinu og heltir
góðum verSlaunum handa þeim, sem getur
ftmdlð örkina. VerSiaunin eru stór kon-
fektkassl, fullur af hezta konfcktl, og
framleiSandinn er auðvltað Sœlgætisgerð-
in Nói,
íí?£?„.
Heimlll
Örkln er & bls.
Sfðast er dreglð var hlaut verðlaunln:
Ása Hreinsdóttir,
Víðimel 38, Rvík.
Vinninganna má. vitja á skrifstofu
Vikunnar.
VIKAN 41. tbl. —