Vikan - 10.10.1963, Page 49

FYRIR ÞVÍ ÚRSKURÐAST
Svar við Hvernig dæmir þú? á bls. 51.
FYRIR ÞVl ÚRSKURÐAST.
ASstaðan í máli þessu er sú, að Jón Jónsson er einkaerfingi
bróður síns, þar sem Jason átti hvorki eiginkonu né börn, en
foreldrar þeirra bræðra voru látnir. Þennan erfðarétt Jóns
hefði Jason getað gert að engu með löglegri erfðaskrá, því
að Jón er ekki skylduerfingi, þótt hann sé Iögerfingi. Hefði
Jason því getað svipt Jón algerlega arfi, ef frá því hefði verið
gengið lögformlega.
Spurningin um það, hvort Jón Jónsson eða hreppurinn fái
erfinn, byggist eingöngu á úrlausn þess, hvort litið verður svo
á, að yfirlýsing Jasonar hafi fullnægt þeim skilyrðum, sem
lögin setja varðandi gildi arfleiðsluskrár.
Það eru skilyrði fyrir gildi erfðaskrár, að útgefandi henn-
ar, arfleifandinn, sé a. m. k. 18 ára að aldri og sé svo heill
heilsu andlega, að hann sé fær um að gera þessa ráðstöfun á
skynsamlegan hátt. Með tilvísun til atvikalýsingar er ljóst,
að þessi skilyrði eru fyrir hendi.
Þá verður hugað að því atriði, hvort sá vilji Jasonar til
ráðstöfunar á eignum sínum eftir sinn dag hafi verið settur
fram á nægilega formfastan hátt.
Réttarþróunin hefur á síðari tímum gengið mjög í þá átt
að slaka á formkröfum. Þó eru nokkur réttarsvið, sem enn
eru bundin ströngum formreglum. Eitt af þessum sviðum
varðar einmitt arfleiðsluskrár. Ástæðurnar fyrir ströngum
formreglum erfðaskrárinnar eru augljósar: Þegar framkvæma
á erfðaskrárvilja arfleifanda, er hann kominn undir græna
torfu, og því ekki færi á að kalla á hann til skýringar á vilja-
yfirlýsingu hans.
í erfðalögum segir, að erfðaskrá eigi að vera skrifleg og
arfleifandi eigi að undirrita hana eða kannast við undirritun
sína fyrir notario publio eða tveimur vottum (Sýslumaður
eða fógeti er nefndur notarius publicus í vissum embættis-
störfum).
Það er ljóst, að Jason hefur ekki undirritað erfðaskrá sína
fyrir sýslumanni. Einn maður var að vísu viðstaddur, þegar
hann samdi erfðaskrána, en ekki bað Jason hann að vottfesta
skrána. Slíkt hefði heldur ekki fullnægt ákvæðum erfðalaga,
þar sem vottarnir eiga að vera tveir og auk þess vera sér-
staklega kvaddir til að votta arfleiðsluna.
Málum er því á þann veg farið, að erfðaákvörðun Jasonar
Jónssonar hefur ekki verið í samræmi við erfðalögin varðandi
formkröfurnar, og fær þessi erfðaákvörðun því ekkert gildi.
Þar sem þannig engin gild erfðaskrá liggur fyrir, fellur arf-
urinn til lögerfingja. Þar sem Jón Jónsson er eini lögerfinginn,
fellur því allur arfurinn í hlut hans.
Ályktunarorð: JÓN JÓNSSON FÆR ALLAN ARFINN.
-----------------------------------------------------------------'
Mikið var á hana lagt að búa
með öðrum eins heimskingja.
— Margrét, ég þarf að segja
þér nokkuð. Hér hafa gerzt mik-
il tíðindi í dag.
— Nú, og hvað svo sem?
Margrét var forvitin en reyndi
að dylja það með fyrirlitningu.
— Ég er glataður maður. Því
sem næst dæmdur á höggstokk
eða Brimarhólm.
Gísli var undarlega rólegur
þegar hann sagði þetta, eins og
hann gengi örlögum sínum á
vald með karlmannlegri ró.
Margréti krossbrá. — Hvað
ertu að segja. Fyrir hvað ertu
dæmdur. Hvað hefurðu gert af
þér?
Gísli stundi við og hóf frá-
sögnina af atburðum dagsins og
dró ekkert undan. Með skelfingu
í röddinni endaði hann á orðum
Þórðar og sýslumanns og hvern-
ig Brandur tók Skjóna af hon-
um.
Margrét stóð þegjandi og
hlýddi á frásögnina. Hvers lags
vandræði hafði nú þessi heimski
karldurgur anað út í.
— Hvað ætlar þú að gera
Margrét? spurði Gísli að lokum.
— Hvað ætla ég að gera? hváði
hún. — Ætli þú sért nú ekki
búinn að gera nóg sjálfur. Það
einasta sem ég gæti gert væri
að hýða þig eins og heimskan
krakka.
—- Já, Margrét. Ég á allt skil-
ið. En ætlarðu að reka mig burtu
frá þér og börnunum?
— Ertu hræddur um það?
— Það er það sem ég óttast
mest. Miklu meira en höggstokk
og Brimarhólm, sagði Gísli lágt.
— Það hefðir þú betur hugsað
um fyrr, fíflið þitt. Hvað kom
þér til að skipta þér af þessum
mönnum. Hvað áttir þú sökótt
við þá?
— Ekkert. Ég ætlaðist ekki til
að þeir yrðu hvor öðrum að
bana. Vonaði bara að ósætti
þeirra leiddi til áfloga eða ein-
hvers, sem yrði Brandi og Þórði
til óþæginda.
— Sagði ég þér ekki í morgun
að varasamt væri fyrir kotunga
að espa sig framan í ríkismenn
og höfðingja. Þeim sem hafa
auðinn og valdið sín megin verð-
ur jafnan smátt fyrir og troða
niður lítilmagann. Og hvað
þurftir þú svo sem að vera að
gera þeim til óþæginda. Var það
kannski út af jörðinni sem þú
varst að þvaðra um í morgun?
— Nei, Margrét. Það var
vegna þín.
Margrét hrokk við og varð
orðfall um stund.
— Vegna mín. Hvað áttu við?
— Ég á við þá von að geta
einhverntíma megnað að gera
Þórði ríka þá skráveifu sem yrði
honum eftirminnileg, jafnvel
þótt hann vissi ekki að ég stæði
þar á bak við.
— Ég skil ekki um hvað þú
ert að tala, sagði Margrét. —
Fyrir hvað þurftir þú að gera
Þórði skráveifu mín vegna?
— Nei, þú skilur ekki hvað
ég er að fara, endurtók Gísli og
stundi við. — Allt sem ég segi
og geri er víst jafn vitlaust, og
mínar tilfinningar skipta víst
engan neinu. En ég hef engu
gleymt, Margrét. Ég man ennþá
daga okkar á Felli. Ég man þig
ennþá sem unga stúlku sem bar
langt af öðrum stúlkum fyrir
fegurð og gáfur. Og þú ætlaðir
þér mikið þá. Þú sást ekki fá-
tækan vinnumannsræfil, heimsk-
an og ljótan. Fyrir þér var ekk-
ert nema húsbóndinn, ríkur og
glæsilegur, sem allar stúlkur
snerust um eins og stóðhryssur
kring um fola. Og þú féllst. Þú
vissir ekki að ég vakti yfir
hverju fótmáli þínu. Þú vissir
ekki að ég elti þig upp með gil-
inu og sá þig liggja þar grátandi
eftir að Þórður hafði kastað þér
frá sér eins og ónýtum hlut. Þá
sór ég þess eið, Margrét, að hefna
þín, þó seinna yrði. í dag hélt
ég svo að tækifærið væri runnið
upp, að loksins gæti ég munað
Þórði þó ekki væri nema lítið
brot þeirri niðurlægingu sem þú
máttir þola. Og þó Þórður gæfi
þér þessa jörð. Hvað var ein lé-
leg jörð á móti stolti þínu og
hrundum framtíðarvonum. Að-
eins rausnarlegur hvílutollur.
Já, ég varð glaður, Margrét, þeg-
ar Þórður sagði að ég gæti feng-
ið þig fyrir konu. Ég vonaði þá
að þér mundi einhverntíma
þykja ofurlítið vænt um mig, ef
ég aðeins væri þér nógu góður.
En auðvitað var það tálvon.
Sambúðin við mig hlýtur að hafa
verið þér hreinasta kvalræði, ég
get vel skilið það, Margrét, auð-
vitað gazt þú aldrei elskað mig.
Gísli þagnaði við og fannst sem
hann hefði sagt allt of mikið.
Hann huldi andlitið í höndum
sér og þorði ekki að líta framan
í konu sína. Nú var teningnum
kastað. Nú var hennar að taka
ákvörðun, reka hann burt, eða
lofa honum að vera.
Margrét hafði staðið eins og
steinrunnin undir þessari löngu
tölu Gísla, og starað á hann í
myrkrinu sem stöðugt þéttist
umhverfis þau. Henni fannst sem
þetta væri allt annar maður,
með öllu ókunnur henni. Voru
þetta virkilega orð og hugsanir
Gísla sem hún heyrði. Hann
hafði þá elskað hana svona heitt
öll þessi ár og þráð að hún fengi
Mippreisn. Hvers vegna hafði hún
aldrei tekið eftir því fyrr hversu
óendanlega góður og ástríkur
hann var. Aldrei hafði hann
minnzt einu orði á hrösun henn-
ar. Ekki eitt einasta styggðar-
eða brigzlyrði, hvað vond og
skömmótt sem hún hafði verið.
Hann hafði skilið beizkju henn-
ar og vonbrigði alla tíma. Og
aldrei hafði hann verið annað
en góður barni hennar og Þórð-
ar, jafnvel betri en sínum eigin
börnum. Og nú óttaðist hann
það eitt að hún ræki hann frá
sér. Mikið mátti hún skammast
sín.
— Gísli minn, sagði hún lág-
róma. — Þú þarft ekkert að ótt-
ast. Þeir munu aldrei gera þér
neitt. Brandur og Þórður hafa
bara verið að hræða þig. Það er
Þórður einn sem ber alla sökina
fyrir að halda sekan mann.
— Heldurðu það virkilega?
spurði Gísli vantrúaður.
— Já, ég er alveg viss um það.
— En Skjóni, og Gísli stundi
þungan.
— Brandur hefur aldrei hugs-
að sér að eiga hann, enda væri
það hreinn þjófnaður. Nei, hann
hefur bara tekið hann af því
enginn hestur hefur verið heima
við á Kollafjarðarnesi. Skjóni
verður kominn hér til hrossa
í fyrramálið.
— Bara að það sé nú víst,
tautaði Gísli.
— Já, þér er alveg óhætt að
trúa mér, Gísli minn. Þeir gera
þér aldrei neitt. Og þó þeir
reyndu það þá skal ég standa
með þér á hverju sem gengur.
Gísli trúði varla sínum eigin
eyrum. Svona blíðlega hafði
Margrét aldrei talað til hans
fyrr, og kallað hann Gísla sinn
hvað eftir annað.
— Meinarðu þetta Margrét?
Ertu þá ekkert reið við mig
lengur. /Etlarðu að fyrirgefa
mér allt?
— Það er miklu fremur þú
sem ættir að fyrirgefa mér, sagði
Margrét, og komdu nú með mér
heim. Það er að byrja að rigna.
Gísli reis hægt á fætur. Hann
tók varla eftir því að farið var
að hvessa og kólna. Honum
fannst jafnvel að kolsvart haust-
VIKAN 41. tbl. — 4Q