Vikan - 31.10.1963, Blaðsíða 34

Eichmann við rcttarhöldin.
að fræðast meira um. Því miður er
þekking mín á íslandi of takmörkuð.
Hann brosti. Það var afsökun í
brosinu, fáguð hæverzka. Mér geðj-
aðist ákaflega vel að honum.
Hann gekk á undan mér. Mér
fannst einhvern veginn, að ég kann-
aðist við þennan svip, vangann,
herðarnar. Hafði ég séð hann?
Þetta var hálf óþægilegt.
Um leið og hann settist, iiallaði
hann sér ofurlítið áfram, stutti oln-
boga á borðröndina, studdi hönd
undir kinn. Þá var eins og brugðið
væri upp fyrir mér mynd, sem ég
hafði séð áður og kannaðist við.
Réttarsalur! Gideon Hausner! Þetta
var saksóknari ríkisins í máli Ad-
olfs Eichmanns, skarpasti lögfræð-
ingur ísraels, maðurinn, sem sótt
hafði ægilegasta sakamál samtiðar
sinnar undir smásjá alls heimsins
og aldrei fatazt ró eða glöggskyggni.
Við spjölluðum lengi — svo lengi
sem verjandi var gagnvart gestgjaf-
anum og hinum gestunum. Kannski
dálitið lengur. Það var gaman að
svara spurningum lians um ísland
og íslendinga. eins og alltaf þegar
spurt er af næmum skilningi og
samúð. Að lokum sagði hann.
— Ég þakka yður kærlega fyrir. —
Þjóð yðar er saklausust allra Norð-
urálfujjjóða af meingerðum við
mína ])jóð. Og hönd íslands hefur
alltaf verið rétt upp á þingi Sam-
einuðu þjóðanna til liðsinnis við
málstað ísraels. Því verður aldrei
gleymt hér.
Þegar við vorum í þann veginn
að búast af stað, verður það sam-
komulag okkar að ganga heim til
mín, en þiggja ekki bil. Þetta var
stjörnubjört lognnótt. Varmi í loft-
inu. G'öturnar mannauðar og hljóð-
ar. Helgikyrrð, eins og Jerúsalem,
ein borga, getur átt liana til í öll-
um sínum háværa, glymjandi ys.
Við gengum heim til mín í Hapval-
umstræti, gengum lengra, gengum
lengi, töluðum margt.
— Nú langar mig að spyrja yður
nokkurra spurninga dr. Hausner.
Ég hef svarað mörgum frá yður.
— Gerið þér svo vel; með ánægju.
— Er yður illa við að tala um
mál Adolfs Eichmanns og hlutdeild
yðar i því?
— Ég tala ógjarnan um það.
— þá skal ég láta vera að spyrja.
— N'ei, engan veginn. Ég hætti að
svara, þegar svo vill verkast. Ger-
ið þér svo vel.
Hann brosti aftur sínu sérkenni-
lega hæverska brosi.
— Höfðuð þér viðtæka reynslu,
sem sakamálasérfræðingur þegar
þér tókuð við þessu máli?
— Eiginlega ekki, en talsverða al-
menna lagaþekkingu á refsimálum.
— En sálfræði afbrotamanna,
höfðuð þér lagt stund á hana?
— Heldur ekki sérstaklega.
— Það var dáðst að innsæi yðar og
þekkingu einmitt á því sviði, hvern-
ig viljið þér skýra það?
— Ég þekki ofsóknarsögu þjóð-
ar minnar alveg niður í gegnum ald-
irnar og þekki nokkuð þær gerðir
manna, sem þar veljast einkum til
forustu. Það gæti legið í þvi.
— Voruð þér samþykkur þeim
aðferðum, sem yfirvöld ísraels beittu
til þess að ná Eichmann á vald
sitt?
— Ég vil ekki svara þessari spurn-
ingu. Látið eins og þér hafið ekki
spurt.
— Var yður ljúft að takast þetta
hlutverk á hendur?
— Nei, ég leit á það sem rnjög
erfitt skylduverk. Ég leit svo á, eins
og ísraelsmenn gerðu yfirleitt, að
mér eins ' og öðrum, bæri skylda
til að stuðla að því, að atburðir eins
og þjóðarmorðið 'í Evrópu, gætu
aldrei endurtekið sig. Það varð að
leiða þessa atburði fram fyrir sam-
vizku heimsins. Saksóknin í máli
Eichmanns, var mitt þungbæra hlut-
skipti i þvi starfi.
— Og sakborningurinn, þessi
Á NÆTURGÖNGU
■ FRH.
Gideon Hausner sagði:
„Stóriðjumorðinginn, sem skipuleggur
og framkvæmir útrýmingu heillar
þjóðar, verður að grundvalla
atferii sitt á þeirri höfuðlýgi, að vissir
flokkar manna séu í raun og veru
ekki menn, þó að þeir beri mannsmót“
Torquemada tuttugustu aldarinnar, hvernig var hann?
— Hann var ákaflega sterkur, lét engan bilbug á sér
finna — allt þar til yfir lauk.
— Karlmenni?
— Nei, hann var nær þvi að vera heigull en karl-
menni. Þessi styrkur lians átti sér neikvætt formerki,
sem var fólgið í ofstækisfullri trú á lýgi. Hann var allur
gegnum loginn frá upphafi til enda. Hann var svo graut-
loginn út í yztu afkima sálarlífsins, að venjulegar rök-
rænar staðreyndir orkuðu ekki á hann. Hann brást við
þeim sem fjarstæðu, ef þær voru honum óþægilegar.
— Voru kynni yðar af honum eingöngu bundin við
það, sem fram kom í réttarsalnum og á réttarskjölun-
um.“
— Nei. ég átti við hann náleiga ]irjátúu einkaviðtöl
i klefa hans meðan á málssókninni stóð. Mig langaði til
að finna citthvað, sem ég gæti sagt, sem mildandi og
skýrandi orð um leið og ég hlaut að krefjast yfir hon-
um þyngstu refsingar. Mig langaði til að geta skilið at-
ferli hans sem mennskt atferli, markað mennskri ábyrgð
og tilfinningu.
— Það tókst?
— Nei. Það tókst ekki. Það tókst þvi miður ekki.
— Lokaður andspænis ákærandanum?
■— Það var ekki það. Hann vissi vel í hverjum til-
gangi ég kom. Og hann hefði sannarlega ekkert haft
á móti því að láta eitthvað það i ljós, scm mildað gæti
mól hans i augum ákærandans. ()11 vörn hans lineig
vitanlega að því einu að firra hann sök.
— Hvað var það þá?
— Veggurinn milli okkar var sú ofstækisfulla tilbeiðsla
þessarar höfuðlýgi, sem glæpur hans var grundvallaður
á. — Þér verðið að gera yður vandlega grein fyrir
muninum á stóriðjumorðingja eins og Adolf Eichmann
og venjulegum tækifæris og leigumorðingja (gangster)
eða ræningja, sem drepur í leiðinni. Slíkur maður vegur
þá refsiáháettu, sem hann bakar sér móti einhverjum
tilteknum ávinningi, sem hann girnist, og liagar sér eft-
ir því. Atferli hanns er mcnnskt atferli og verður skýrt
út frá alnienmim hegðunarlögmálum, þó að þær Iiggi
utan vébanda hins löglega.
Stóriðjumorðinginn, sem skipuleggur og framkvæmir
úlrýmingu heillar þjóðar, verður að grundvalla atferli
sitt ó þeirri höfuðlýgi, að vissir flokkar manna séu í
raun og veru ekki menn, þó að þeir beri mannsmót
viss þjóð sé ekki menn, heldur meindýr, lægri tegund-
ar og háskaleg óspjölhiðu mannlífi. Hann lítur á starf
sitt eins og rottueyðirinn lítur á sitt starf. Sú kvöl sem
atferli hans bakar er ekki mannleg þjáning, réttlæti hug-
tak, scm ekki verður við komið í skiptum við fórnardýrin,
Framhald á bls. 63.
34 — VIKAN 44. tbl.