Vikan - 26.12.1963, Blaðsíða 16

ÞRÍR HÁSETAR,
SEM LEGíÐ HÖFÐU VEIKIR,
VORU Á NÁTTSKYRTUNUM EINUM SAMAN;
ÞRIÐJA STÝRIMANN! HAFÐI EKKI UNNIST TÍMÍ
TIL AÐ SETJA Á SIG SKÓNA,
Um fjögurleytið, þann 15. júní, árið 1866, báru eyjarskeggjar
á Hawaii fimmtán lifandi beinagrindur upp úr opnum báti í
land á lágum hrauntanga, er nefndist Laupahoehoe. Ekki var
neinn þessara fimmtán göngufær. Þeir voru í tötrurn einum og
mjög sólbrunnið allt hörund þeirra. í meir en sex vikur höfðu
þeir hjarað á hinum naumasta matarskammti og ekki haft vatn
nama til að væta kverkarnar. Þeir höfðu si~lt meira en 3600 mí!-
ur í björgunarbát, sem ekki var nema 21 fet á lengd, hreppt
storma mikla og þolað brunahitann á Suðurhöfum. Sú sigling
er með hetjulegustu afrekum, sem saga sjóferðanna kann frá
að greina.
Með þeim atburðum lauk og sögu ,,Hornet“, eins sagnfræg-
asta og hraðskreiðasta „klippora" Bandaríkjamanna. Harmleik-
ur sá, og hin ótrúlega sigling þeirra bátverja, eftir að honum
lauk, varð dagblöðunum um gervöll Bandaríkin, frá Kaliforníu
til New York, fréttaefni undir stórletruðum forsíðufyrirsögnum.
Svo undarlega vildi til, að blaðamaðurinn ungi, sem reit sögu
þá al.'a, varð síðar éinn ástsælasti rithöfundur Bandaríkja-
manna, undir höfundarnafninu Mark Twain. James Norman
Hall, annar þeirra er skrifaði sögu „Uppreisnarinnar á Bounty“,
lét síðar svo ummælt, að sigling þeirra í björgunarbátnum af
„Hornet“, væri „engu minni hetjudáð en þeirra Bligh skipstjóra
og manna hans“ sem hröktust um Kyrrahafið, eftir uppreisn-
ina um borð — :.og að sumu leyti enn merkilegra afrek“.
Engu að síður er saga þeirra ,,Hornet“-manna í sjálfu sér yfir-
lætislaus 03 ébrotin írásögn af einum manni, sem neitaði að
gefast upp. Hét hann Josiah Mitchell, ættaður frá Freeport í
Maine, fimmtiu og þriggja ára að aldri, vel gefinn og viður-
kenndur gæðamaður, og dugmikill skipstjóri, þó að ekki léti
hann mikið yfir sér. Er bess getið. að ekki vó hann nema 50 kg,
þegar eyjarskeggjar báru hann í land.
Hin örlagaríka sjóferð ,.Hornet“ hófst þrettán árum eftir að
það skip varð frægt fyrir hraðamet sitt á hinni 15,000 mílna
löngu siglinga’eið fyrir Hornhöfða. Var það kapusigling við
annan víðkunnan ,,klipper“, Flying Cloud, sem hófst í New Ycrk
og lauk í San Francisco; sigldu skipin lengst af hlið við hlið
að kalla, en svo fór, að „Hornet“ bar loks sigurorð af Flying
CIcud“ — og munaði ekki nema fjörutíu mínútum. En síðan
voru semsagt liðin þrettán ár, og stöðug átök undir fullum
seglum við stcrm og sjói höfðu sett mark sitt á hina hraðskreiðu
gnoð. Þegar Mitchell skipstjóri tók við skipinu í New York, í
janúarmánuði 1886, þótt ihonum margt um borð þurfa lagfær-
ingar við. Fékk hnnn mik’u áorkað þar að lútandi með rósemi
sinni og lægni, og þegar hann hafði siglt ,,Hornet“ suður um
miðjarðarlínu á Kyrrahafi á furðuskömmum tíma, fóru skip-
verjar ekki dult með aðdáun sína og traust á honum.
Enginn hafði þá minnsta hugboð um þá ógæfu, sem yfir dundi
daginn eftir. Árla morguns, þann 3. maí, skreið „Hornet“ fyrir
hægum byr af suðaustri. Um sjöleytið hélt fyrsti stýrimaður,
Sam Hardy frá Chatham í Massachusetts, undir þiljur þeirra
erinda að tappa fernisolíu af tunnu. Hardy þessi var reyndur
sjómaður og stjórnandi, og fannst honum oft nóg um það, sem
hann kallaði „smámunasemi" hjá Mitchell skipstjóra. í þetta
skiptið hafði hcnum mislíkað það við skipstjóra, að hann vildi
láta flytja fernisoiíutunnuna upp á þiljur, og væri þá allt ör-
uggara.
Þess í stað hélt Hardy undir þiljur, sló sponsið úr tunnunni,
sem stóð þar úti í myrku horni; lét renna úr henni á brúsa,
en hafði opna steinolíukolu til að lýsa sér. Svo fór, að kviknaði
í fernisolíubununni úr tunnunni, og brá Hardy þá svo mjög, að
hann gætti þess ekki að skella tappanum þegar í sponsgatið. í
næstu andrá flæddi logandi olían undir kaðalhankir, á milli
steinolíutunna og kassa með kertum og inn í seglageymsluna.
Teknir höfðu verið hlerar af öllum lestaropum til þess að
lofta farminn. Þegar Mitchell skipstjóri var kallaður upp á þilj-
ur, var reykurinn þegar tekinn að hnyklast upp úr afturlest-
inni. I sömu andrá kvað við hvinur og brak og logatungumar
stóðu upp um opið á miðlestinni.
Mitchell bauð þegar, að nokkrir af áhöfn-
inni skyldu sjósetja björgunarbátana, á með-
an aðrir gerðu allt, sem unt reyndist til
að ráða niðurlögum eldsins. En svo mikið
var fátið á skipsmönnum, að blökk sló gat
á botn langbátsins, þegar þeir voru að láta
Iiann síga fyrir borð. Eldurinn las sig óð-
fiuga um allt skipið, meira að segja seglin
voru tekin að loga á siglunum. Ekki var
nckkur leið fær niður í vistageymsluna sök-
um eldhafsins.
Þó tókzt Mitchell og nokkrum af hug-
djörfustu mönnum hans að brjótast gegn-
um reykjarmökk og eld inn í eldhúsið og
inn í klefa skipstjórans, þar sem þeir náðu
í fjórar flesksíður, sjö bita af söltuðu svína-
kjöti, rúsínukassa, um það bil 50 kg af
brauði, 12 dósum af niðursoðnu kjöti og
súpum, sex körfum af hráum kartöflum,
öskjum með tveim kg. af smjöri, kút með
rúmlega fimmíu lítrum af vatni og um
tuttugu lítra af vatni í öðrum ílátum og eitt-
hvað af tóbaki. Skipstjórinn bjargaði krónó-
metrum skipsins, áttavitum, sextanti og
nokkrum sjókortaheftum og siglingatöflum.
Loks komu hásetarnir nokkrum seglum um
borð í björgunarbátana, segldúk og köðlum,
en bátarnir voru búnir siglum, sem setja
mátti upp og taka niður að vild.
Að hálfri klukkustund liðinni var reið-
inn mjög tekinn að brenna, en illstætt á
þiljum sökum hita. Mitchell kallaði þá til
áhafnirnar að skipið skyldi samstundis
yfirgefið. Ruddust menn þá í bátana, þrír
hásetar, sem legið höfðu veikir, voru á nátt-
skyrtunum einum saman; þriðja stýrimanni
hafði ekki unnizt tími til að setja á sig
skóna; tveir farþegar, sem voru með skip-
inu, Samuel og Henry Fergussynir frá Stam-
ford í Connecticut, komust um borð í lang-
bátinn, ásamt hana, sem einhvernveginn
hafði sloppið úr stíu sinni á þiljum, og flaug
fyrir borð. Loks kleif Mitchell skipstjóri
sjálfur fyrir borð.
EIDUR
OGSIILl
Sönn frásögn eftfr R
20 — VIKAN 51.—52. tbl.