Vikan - 21.01.1965, Blaðsíða 44

j ollum siœrðum
*
Einnig glctr kassalok
ármúla 16 - Símí 38400
Við framlciðum
‘‘ i' •' '''jfa
glctrar plasíumbúðir
Hann ótti erfitt með að anda.
Hann reyndi að draga andann
djúpt að sér. Hann beit ó jaxlinn
og hálflokaði augunum, eins og
maður, sem er að reyna að dylja
ölvun sína.
/V\eð hálfluktum augum horfði
hann á, þegar þeir báru körfuna
til dyra. Svo reif hann augun opin.
Hann reyndi í örvæntingu að festa
sjónar á Mathis.
— Ég þarf ekki stúlku, René,
sagði hann loðmæltur.
Nú varð hann að grípa andann
á lofti. Aftur hreyfði hann hönd-
ina upp að ísköldu andlitinu. Hann
hafði á tilfinningunni að Mathis
væri að koma til hans.
Svo létu hnén undan. Hann
sagði, eða hélt hann hefði sagt:
— Ég veit þegar um þá allra dá-
samlegustu . . .
Hann snerist hægt á öðrum hæln-
um og féll hægt á vínrautt gólf-
teppið. E N D 1 R .
Spánarstyrjöldin
1936-1939
Framhald af bls. 27.
Tarragona og áttu þá opna leið til
Barcelona. Var búizt við afarhörð-
um bardögum um þessa aðra helztu
borg Spánar, enda höfðu stjórnar-
liðar mjög gumað af víggirðingum
hennar. En þar fór á aðra leið.
Barcelona var gefinn upp svo ti.
bardagalaust og stjórnarherinn
hörfaði undan áleiðis til frönsku
landamæranna. í febrúarbyrjun var
allri skipulegri vörn stjórnarliðsins
í Katalóníu lokið.
Madrid hélt þó út enn um sinn.
Verjendur hennar lýstu því nú yfir,
að ný stjórn væri mynduð með
Miaja í forsæti en Negrín og ráð-
herrum hans vikið frá völdum. En
í herbúðum hinnar nýju stjórnar
ríkti alger ragnarökkursstemning;
Miaja lýsti því yfir í útvarpsávarpi,
að hann væri vonlaus um sigur, en
kvaðst þó mundi berjast til síðasta
blóðdropa. Ástandið I höfuðborg-
inni var orðið hörmulegt vegna loft-
árása og hungursneyðar, því tek-
ið hafði verið fyrir mestalla að-
flutninga. Dó fjöldi manns úr
sulti á degi hverjum. Þann 24.
marz 1939 hertóku stríðsmenn
Francos loks hina fornfrægu
spænsku höfuðborg, og var ófriðn-
um þar með lokið. Hann er talinn
einhver grimmasta borgarastyrjöld
sögunnar og var blóðugur eftir þvþ
telja sumir að hálf milljón manna
hafa látið lífið af völdum hans,
aðrir heil. Rúmlega helmingur þess
fjölda féll á vígvöllum, hitt ýmist
dó úr hungri eða var drepið af
aftökusveitum eða í múgofsóknum.
Afhroð beggja aðila voru óskap-
leg en sigurinn hafði uppreisnar-
mönnum hlotnazt vegna betri her-
stjórnar og vopnabúnaðar.
Þótt annar ófriður margfalt blóð-
ugri og víðtækari fylgdi þessum
fast á eftir, þá á spænska borgara-
styrjöldin engu að síður enn rík ítök
í hugum manna. Hún var háð á
þeim tíma, er stjórnmálastefnur, og
þær sumar meira en lítið öfga-
kenndar, áttu hvað sterkust tök á
hugum manna í Evrópu og Ameríku.
Því varð hún að nokkurskonar póli-
tísku trúarbragðastríði — og raunar
meira en það. Sjaldan eða aldrei
hafa jafnmargir menn barizt af
jafn mikilli einlægni og ofstæki fyr-
ir jafn margvíslegum hugsjónum
— hugsjónum tengdum lýðræði,
sósíalisma, kommúnisma, anar-
kisma, fasisma, kaþólsku, múham-
eðsku og guð veit hverju. Sjaldan
eða aldrei hafa jafnmargir menn
slátrað náungum sínum í þeirri sælu
trú að þeir gerðu það fyrir mál-
stað, sem gæti frelsað heiminn.
Sem nærri má geta, tældi þetta
stríð rómantísks og þjóðsagna-
kennds hetjuskapar til sín ótöluleg-
an grúa misjafnlega gæfulegra
eldhuga hvaðanæva að úr heim-
inum. Sumir þeirra komu sem stríðs-
menn í Alþjóðaherdeildinni. Margir
þeirra voru þýzkir og ítalskir and-
fasistar. Hinir síðarnefndu stofnuðu
meira að segja með sér sérstaka
herdeild ,sem heitin var eftir Gari-
baldi sáluga. Þarna mætti Tító af
Júgóslavíu fyrst þýzk-ítölskum fas-
istum á vígvelli. Einn þessara eld-
móðugu sjálfboðaliða var Frakki
að nafni André Malraux; hann varð
foringi í flugliði stjórnarinnar, en
er nú menntamálaráðherra hjá de
Gaulle. George Orwell, síðar höf-
undur að The Animal Farm og
1984, barðist í skotgröfunum í Ara-
góníu og særðist nálega til ólífis.
Þarna var Willy Brandt núverandi
borgarstjóri Vestur-Berlínar, á ferð
og flugi sem fréttaritari sænskra
blaða, og nágranni hans austan
múrs, Walter Ulbricht, önnum kaf-
inn við njósnir fyrir rússnesku leyni-
þjónustuna, eins og hans var von
og vísa. Þangað kom Auden og
kvað eitt sitt frægasta Ijóð hinum
lýðræðissinnaða Spáni til hvatning-
ar og kunnasta smásaga nýslegins
nóbelsriddara, Jean-Paul Sartres,
Múrinn, sækir og efni sitt í þennan
hildarleik. Þetta var ekki hvað sizt
stríð skálda og rithöfunda, og í
samræmi við það var fjöldi og
44 VIKAN 3. tbl.