Vikan - 11.02.1965, Blaðsíða 11
DÁNIR VAKTIR
TIL LÍFSINS
Hverjum er hægt að bjarga? Miklum hundraðshluta þeirra, sem deyja daglega. Þar með eru
líka taldir þeir, sem deyja af slysförum sem orsaka mikinn blóðmissi, uppskurðum, barnsfæð-
ingum, drukknun, köfnun, raflosti, og lungnabólgusjúklingar, asthmasjúklingar og aðrir, sem
hafa verið hættulega veikir og virðast á batavegi, en deyja svo skyndilega.
Klukkan 6.30 að kvöldi 9.
nóvember 1961 var ljósmyndari
að nafni Nickolas Muray staddur
i New York Athletic Club, og
hafSi rétt lokiS viS æfingu i
skilmingum, þegar hann allt í
einu datt niSur. Dr. Barry
Pariser sem var þarna staddur
viS leikfimiæfingar, hljóp strax
til og beygSi sig yfir hinn
fallna mann, en hjartaS var hætt
að slá og andardrátturinn var
enginn. DauSinn hafSi komiS
til Nickolas Muray fyrirvara-
laust.
En i staSinn fyrir aS enda
i likhúsinu, eins og alltof marg-
ir sem verSa bráSkvaddir gera,
var Muray kvaddur til lifsins
á ný. Hjarta hans var látiS slá
aftur og lungu hans drógu til
sin súrefni, dauSanum var snú-
ið til baka.
Dr. Pariser vissi að hann hafði
aðeins sekúndur til umráða, til
aS bjarga hinum látna manni.
Hann byrjaði strax á blásturs-
aðferðinni og reyndi lika hjarta-
hnoS utanfrá. Þegar hvorug þess-
ara aðferða sýndu árangur fékk
hann lánaðan vasahníf hjá ein-
um áhorfenda; með honum risti
hann djúpan skurð og opnaði
brjósthol hins látna manns og
byrjaði strax að hnoða lijarta
lians með ákveSnum og reglu-
legum tökum. Poul Jenkins, guð-
fræðistúdent sem þarna var
staddur, tók til við blástursæf-
ingarnar til að sjá fyrir nægi-
legu súrefni, svo að lífgunartil-
raunin mætti heppnast.
í fjörutíu og fimm mínútur
horfðu meðlimir úr íþróttafélag-
inu á að dr. Pariser hélt hend-
inni inni í brjóstholi mannsins,
bókstaflega hélt lífi hans i hendi
sér. Lögreglan kom með súrefni
og Muray byrjaði að anda af
sjálfsdáðum. Þegar sjúkrabillinn
kom var honum lyft varlega upp
i hann, og dr. Pariser hélt áfram
við að hnoSa hjarta hans meS
jöfnum reglubundnum tökum, á
leiðinni til sjúkrahússins, þar
sem hópur hjartasérfræðinga
beið tilbúinn.
Þessi þjónusta, sem dr. Paris-
er og Poul Jenkins veittu hinum
látna manni, gaf honum frest
sem nægði til að halda heila hans
lifandi, meS blóS og súrefnis-
tilfærslu, þangað til hann komst
í hendur skurðlækna, sem með
aðgerðum sinum fengu hjarta
hans til að slá eðlilega.
Muray er einn af mjög fáum
fórnardýrum hjartaslags sem
hefir verið bjargað á þennan
hátt, utan sjúkrahúss. Til þess
að gefa þeim sem deyja skyndi-
lega, af hjartaslagi eða öðrum
orsökum, kannske að ástæðu-
lausu á heimilum, við vinnu
sína eða á strætum úti, tækifæri
til að halda lífinu, hafa margir
læknar, læknasamtök og slysa-
varnafélög nú stofnað til nám-
skeiSa, til að kenna almenningi
nýjustu aðferðir við björgun
mannslífa; og hafið áróðurs-
herferð til aS hvetja fólk til að
sækja þessi námskeið.
Með hinni nýju aðferð, sem
kölluð er hjartahnoð utanfrá, er
það nú mögulegt fyrir þjálfaða
leikmenn að taka þátt í barátt-
unni til björgunar þeim sem
deyja skyndilega, vegna þess að
hjartað hættir að slá.
ASferSina sem notuS var við
Muray, að hnoða hjartað innan
frá, geta aðeins læknar og þá
helzt skurðlæknar framkvæmt,
en hjartahnoð utanfrá, geta leik-
menn jafnt sem læknar fram-
kvæmt, og það sem þægilegast
er að til þess þarf engin áhöld
eða útbúnað. Aðferðin við aS
þrýsta reglulega með handar-
rótinni neðst á bringubeinið, er
mjög auðlærð. Þegar blástursað-
ferSin og hjartahnoð utanfrá er
notað saman, viðheldur það
súrefnisþörf blóðsins um leið
og hringrásinni. En þessar að-
ferðir og kunnáttu til að fram-
kvæma þær, þarf að læra hjá
þjálfuðu björgunarstarfsfólki.
HjartalinoS sem gert er af handa-
hófi getur orsakað brotin rif,
og jafnvel sprungin lungu og
hjarta.
Þessar björgunaraðferðir geta
ekki læknaS sjúkt hjarta eða
æðakerfi, en þær geta gefið
sjúku fólki ný tækifæri til að
lifa, þær fá einfaldlega hjarta,
sem er hætt að slá, til að slá að
nýju og geta þessvegna lækkað
dánartölurnar, það er að segja
ef hjálpin berst nógu fljótt.
Heilavefirnir deyja fjórum mín-
útum eftir að hjartað hættir að
slá, svo að hjálpin verður að
berast á þessum mínútum, ann-
ars er það að eilífu of seint.
Einn af aðal baráttumönnum
fyrir þesum lifgunartilraunum
er dr. Claude S. Beck, prófessor
í hjarta og æSaskurðlækningum
við Western Reserve Univers-
ity, i Cleveland, Ohio. Dr. Beck
heldur því fram að þúsundir
manna, sem verða bráðkvaddir,
hafi alltof heilbrigð lijörtu til
að deyja óafturkallanlegum
dauða. Eins og hann bendir á,
hafa hugmyndir manna um
dauðann breytzt mjög mikið á
seinni árum. Klíniskur dauði
eða dauðadá er í raun og veru
millibilsástand. Á því stigi eru
líffæri lifandi, sem eru undir-
staða þess aS hægt er að vekja
manninn til lífsins á ný, ef nógu
skjótt er brugðið við. Líffræði-
legur dauði kemur eftir nokkrar
mínútur, þá deyja öll líffæri,
og þar meS er öllu lokið. Ef
hjálpin kemur á þesum fjórum
til fimm mínútum hefir sjúkling-
urinn mjög mikla möguleika til
að halda lífinu, börn geta jafn-
vel beðið lengur, það hefir oft
tekizt að bjarga börnum, þótt
aðeins lengri tími sé umliðinn.
Hverjum er hægt að bjarga?
Miklum hundraðshluta þeirra er
deyja daglega. Þar með eru líka
taldir þeir sem deyja af slys-
förum sem orsaka mikinn blóð-
missi, uppskurðum, barnsfæS-
ingum, drukknun, köfnun, raf-
losti, og lungnabólgusjúklingar,
asthmasjúklingar og aðrir sem
hafa verið hættulega veikir og
virðast á batavegi, en deyja svo
skyndilega.
Dr. Lester Adelson, yfirlíkskoð-
unarstjóri i Cuyahoga County,
Ohio, hefir gefið skýrslur yfir
500 tilfelli sem hann rannsak-
aði við krufningu. Hann komst
aS þeirri niðurstöðu að fjöldi
af þesu fólki hefði haldið lífi,
ef það hefði fengið hjálp nógu
snemma. Rannsóknirnar leiddu
í ljós að ekki var svo mikið
um skemmdir i hjartavöðvum
eða sýnilegur vottur um ólækn-
andi hjartabilun.
Þeir se deyja skyndilega hafa
meiri möguleika til að lifa og
ná heilsu, ef þeir fá hjálp nógu
snemma. Liffæri þeirra sem
lengi hafa verið veikir gefast
fyrr upp en þeirra sem verða
fyrir skyndilegu áfalli, eins og
hjartaslagi, drukknun eða slys-
förum.
Af þeim þúsundum manna,
sem hafa verið kallaðir til lifs-
ins aftur, geta flestir þakkaS
sín viðbótarár þessum björgun-
Framhald á bls. 51.
VIKAN 6. tbl.