Vikan - 11.02.1965, Blaðsíða 13

Wtfr , >L .Íík
: :: ■
' *VJfes
V
É

!X‘l'
1
Iftli!

HH
L ... i
'/'V ■‘Ú

WÉimmm
ikaiiimsibims-
WiiitfSíllt
' 'i'. ' , ., 4 - ■ ■ ' , , .ÍÍ'’ '
W".-
wMmMmi
MNM

msmzisi MM
Kfi

Á móti henni dugSu mannleg klókindi og
framsýni til einskis og jafnlititS hjálpaði,
að þar til settir opinberir starfsmenn hreins-
uðu borgina okkar af margskonar óhrein-
indum, eSa aS öllum sjúkum var bannaS
aS koma þangaS, og aS mörg góS ráS voru
gefin í von um aS vinna bug á sýkinni. Ekki
komu heldur aS gagni auSmjúkar bænir
og fjölmargar prósessíur hinna trúuSu, og
snemma vors áðurnefnt ár tók hinn hræði-
legi sjúkdómur á óskiljanlegan máta að sýna
sín þjáningarfullu einkenni. Fyrirboði hins
óumflýjanlega dauða voru þó ekki — líkt
og í Austurlöndum — blóðnasir, lieldur
spruttu þegar í uppliafi sjúkleikans kýli í
nára og holhönd bæði karla og kvenna; sum
þessara kýla urðu á stærð við venjulegt
epli eða egg, og voru af almúga kölluð „pest-
arkýli“. AS skömmum tíma liðnum tóku hin
banvænu kýli einnig að spretta upp alls-
staðar annarsstaðar á líkamanum, og jafn-
framt breyttist eðli sjúkdómsins og kom nú
fram hjá mörgum i svörtum (þaðan mun
dregið algengasta heiti drepsóttarinnar)
eða gulgráum blettum á handleggjum og lær-
um, eða hvaða öðrum líkamshluta sem var;
og líkt og kýlin gáfu þessir blettir undan-
tekningarlaust til kynna, aS dauðinn væri
skammt undan.
Jafnt læknar sem meðöl vi-rtust einskis-
nýt gagnvart pestinni, hvort sem það var
um að kenna eðli hennar eða fávizku þeirra
er lækningar stunduðu — en þeim hafði
fjölgaS úr hófi fram, þar eð karlar og kon-
ur án minnstu vísindalegrar þekkingar
höfðu skipað sér í raðir læknanna — víst
O Þegar Svartt dauðl gekk hér X annað sinn, árið
1493, tóku Vesttirðingar til sinna ráða. Galdramenn
mögnuðu sendingu móti karli þeim og kerlingu,
sem áttu að draga á eftir sér móðuna bláu. Boli
hitti kari og kerlingu undir klettum við Gilsfjörð,
kom þeim undir húðina, lagði þau undir og kramdi
þau sundur.
í Evrópu gerði Svarti dauði fyrst vart við sig
með feiknarlegum kýlum, einkum í nára og undlr
höndum. Siðan komu svartir og gulir flekkir á
handleggi Skurðlæknar, sem þá voru taldir liand-
verksmenn, reyndu að skera í kýlin, en það var
auðvitað ekki tii neins. Tréskurðarmynd úr þýzkri
bók um lækningu á Svarta dauða frá 1482. O
er um það, að menn gerðu sér enga grein
fyrir ástæðunum fyrir uppkomu sjúkdóms-
ins, og gátu þar af leiðandi ekki fundið hin
réttu meðul gegn lionum; aðeins fáir þeirra,
sem veiktust, náðu sér aftur, og næstum all-
ir dóu um það bil þremur dögum eftir að
þeir veiktust, oftast nær hitalausir.
Kraftur pestarinnar magnaðist stöðugt
eftir því sem hún við samneyti manna fór
úr sjúkum yfir í heilbrigða, likt og eldurinn
gerir, er þurrir eða fitugir hlutir eru sett-
ir í nálægð hans. ÞaS hafði í för með sér
bráða sýkingu og bana, ef komið var við
sjúka manneskju eða rætt við hana, og ekki
nóg með það, heldur tóku menn veikina
ef þeir aðeins snertu föt eða annað, sem
sjúklingi tilheyrði. Og þaS sem ég nú mun
segja, hljómar ótrúlega, og hefði ég ekki
séð það meS eigin augum, þyrði ég ekki að
segja frá því, þótt svo að ég hefði það frá
sérlega ábyggilegri heimild. ÞaS var nefni-
lega ekki nóg með það, að pestin gengi frá
manni til manns; hitt var furðulegra, að
lifandi verur aðrar en menn ekki einung-
is smituðust, heldur drápust við það eitt
að snerta föt eða muni, sem sóttdauður
maður hafði látið eftir sig. Þannig sá ég
dag nokkurn með eigin augum tvö svín, sem
rusluSu með tönnum og trýni í druslum,
sem húsgangur einn hafSi átt og hent hafSi
verið út á götu er hann var dauður úr pest-
inni. Leið ekki á löngu áður en svinin ultu
um og engdust sundur og saman eins og
þau liefðu étið eitur.
Slíkir atburðir og aðrir enn hroðalegri
vöktu hjá þeim sem eftir lifðu, allskonar
VIKAN 6. tbl. 23