Vikan - 01.04.1965, Blaðsíða 8

4 *
■
Þaö sem koma skal III
Banki fyrir almenning
Grefn efftir
Gfsla Sigurbgöunssora
fforstgóra
Fjármálin voru löngum erfið. Þjóðin var nýlega komin úr
örbirgð í nökkrar álnir og hélt sér alla vegi færa. Fyrirhyggja
og sparsemi var henni ekki í blóð borin og allir vissu betur en
hinn. Þetta gekk þó ailt vel alllangt tímabil. Erlenduir her var
í landinu og alls konar starfsemi í sambandi við harm gaf miMa
peninga —og nokkra vinnu í aðra hönd. Þá var það ekki ótítt,
að allmiklar og rausnarlegar fjárhæðir bárust sem af himni
ofan öðru hverju. Var þetta ýmist köluð aðstoð, óafturkræft
framlag eða jólagjafir — til þessa eða hins. En allt kom þetta
sér vel — og þó var afkoma þess opinbera ekki ailtaf góð —
öllu var einhvern veginn eytt.
Vinnufriður var nú svona og svona. Verkföll tíð og kröfur
manna oft ósanngjarnar og öfgafullar að ýmsum fannst. Menn
reyndu að afla þess, sem aflað varð á einhvern hátt. Tillitsemi
& náungns var ekki of mikil, og ef einhver fór að tala um þjóð-
arhag eða eitthvað þess háttar — þá skiidu flestir ekki við
hvað var átt.
Svona gekk þetta lengi — en náttúrlega eru öllu takmörk
sett — einnig svona hátterni og skuldadagurinn kom — þjóðin
vaknaði við illan draum.
Það var þá, að farið var að taia um innan samtaka verka-
iýðsins, að stofna sinn eigin sparisjóð. Það ráð hafði nefnilega
alltaf verið haft árum saman, að ef fjármálin komust í alvar-
lega þröng, þá var stofnaður banki eða útibú banka. Menn
töldu þetta allra meina bót og bankainir voru orðnir margir og
starfsmenn þeirra næstum eins margir og sjómennirnir, en
náttúrlega höfðu bankamir ekkert meira fé en áðúr.
En þó varð í þetta skiptl, um tímamót í f jármálum og banka-
málum þjóðarinnar að ræða. Sparisjóði verkalýðsins var
breytt í Alþýðubankann, sem nú er einhver voldugasta og
traustasta fjármálastofnun landsins — og það er um stofnun
Og starf þessarar stofnunar, að grein þessi ætlar að fræða les-
endur nokkuð.
Verkamenn og aðrir launamenn unnu á þeim árum lengri
vinnutíma hér á landi en í nokfcru öðra landi álfunar — sumir
segja beggja megin jámtjalds. Það getur nú verið eitthvað
ýkt — en hitt er víst, að venjulegur vinnudagur entist fæstum.
Eitthvað varð til bragðs að taka. Fleiri bankar — var það
úrræðið, sem koma skyldi? Þótt merkilegt sé var það svo.
Stofnfé var lítið í fyrstu, enda voru þeir engir auðmenn, verka-
mennimir á íslandi í þá daga frekar en nú. En þeiir áttu dug- ,
lega og hagsýna forýstumenn og þeir áttu marga vini meðal
ailra stétta þjóðarinnar. Þéir réðu ráðum sínum, fengu til lið-
veizlu tvo af færustu bankamönnum landsins, sem látið höfðu
af starfi — sumir segja vegna stjómmála — og svo voru einn
eða tvéir aðrir, sem hjálpuðu til með ráð og dáð.
Þessum mönnum var Ijóst, að nauðsynlegt var að gjörbreyta
allri bankastarfsemi ef vel átti að fara. En fyrst var að fá fjár-
magnið. Það fékkst að miklu leyti í samningum við vinnuveit-
endur, vegna þess að krafa um að heltmihgur af fé Atvinnu-