Vikan - 03.06.1965, Blaðsíða 24

burðamenn andans í Florence. Bocc-
accio faeddist þar. Hann lofsöng til-
veruna eins og skógarþröstur ó
meðan mannfólkið var að hrynja
niður úr Svarta dauða allt í kring-
um hann. Einn frægasti sonur borg-
arinnar var stjórnvitringurinn og
rithöfundurinn Macchiavelli, sem
grafinn er í Santa Croce kirkjunni
með ýmsu öðru stórmenni, svo sem
Dante, Michelangelo, Galileo og
tónskóldinu Rossini. Hann hélt því
fram, að tilgangurinn helgaði með-
alið, að minnsta kosti í pólitík og
taldi ríkinu væri belnn voði búinn
Framliald af bls. 12.
og það glötuninni vígt, ef forróða-
menn þess misstu löngun tll styrj-
alda.
Sú breyting, sem varð ó lífsvið-
horfi og hugsunarhætti ó þessu
merkilega tímaskeiði, er helzt fólg-
in í þvf, að maðurinn var sjólfur
settur í öndvegi. Húmanistarnir
komu fólki til að hugsa um hetm-
speki f stað trúar, um manninn f
stað guðs. Fegurð og gildi þessa
heims var þó til, þegar öllu var
ó botninn hvolft.
Það var tekið að kvölda íFlorence
oq bó tekur brúnn stefnninn f
gömlu bvggingunum ó slg rauð-
aullinn blæ. Á torginu Piazza della
Signoria framan við Gömlu höllina,
þar sem Savonarola var eitt sinn
brenndur ó bóli, þar standa nú
styttur Michelangelos og Cellinis:
Davíð með slönguna og Perseus
með Medúsuhausinn, hvorttveggja
stórfrægar myndir. Aftur ó móti
eru engar Ijósaauglýsingar ó þessu
höfuðtorgi, engar stórverzlanir, en
höllin gnæfir yfir f fornri og nýrri
mekt, óforgengilegt verk f ramm-
aerum kastalastíl. Yfir Gömlu brúna
ó Arnó-ónni þjóta herskarar af litl-
um Fíat-bílum, því það er annar
hver maður ó Fíat og ó torginu
bíða ökumenn með skrautlegar
hestkerrur til leiqu. Um leið og
rökkrið sígur yfir, sezt éq uppi
eina slíka kerru og ökumaðurinn
danqlar í klórinn. Þetta er farar-
tæki. sem ó vel við í Florence; bora-
ina bar sem lítið breytist þó aldir
renni.
En nú mó ég ekki skilja svo við
Florence, að ekki sé minnst ó kirkj-
una fögru oq stóru, sem gnæfir
langt yfir þök og sést úr langri
fjarlægð og er eitthvert fegursta
byggingaverk, sem ég hef augum
borið. Þessi kirkja var nefnilega
mikið tímamótaverk og merkilegt,
hvað hún hefur farið vel úr hendi
þar sem svo margir og ólfkir arki-
tektar tóku við hver eftir annan
og meira að segja með ólfkar stfl-
tegundir. Og í eyrum fslendinga
með sfna Viðeyjarkirkju og Nesstofu
elztar bygginga. hljómar það
24 VIKAN 22. tbl.
eins og skröksaga, að grundvöllur-
inn af kirkjunni Santa Maria del
Fiore var lagður órið 1296. Það er
að vísu ekki í anda nútíma bygg-
ingarlistar að hefja slíkt verk ón
þess að endanleg teikning liggi fyr-
ir, en það var talinn óþarfi í þó
daga og menn vissu sem var, að
þetta mundi einhvernveginn róðast
og allt fara vel að lokum. Arki-
tektinn Arnolfo hóf byggingu í
rómverskum stíl og byggði þannig
að mestu útveggi kirkjunnar. Síð-
ar komu gotnesk óhrif til sögunnar
og að lokum greinilegt svipmót end-
urreisnarstílsins. En allt er þetta f
góðu samræmi og stendur vel sam-
an. í þó daga voru menn svo fjöl-
hæfir f listum og hverqi fremur en
f Florence. Giotto, sem er raunar
einn af forvíqismönnum mólaralist-
arinnar f heiminum, hann tók að
sér að teikna oq bvgqja klukku-
turninn oq tókst ekki verr en svo,
að só er talinn fequrstur klukku-
turna bar í landi. Annars mun Gi-
otto öllu fræaari fvrir þau mólverk
sfn af heilögum Frans fró Assissi,
sem prvða Santa Croce kirkjuna.
Þau eru móluð af barnsleqri ein-
læani og einntq þau marka tfma-
mót: Þar uoogötvar Giotto fjarvfdd-
ina að nviu oa notar hana, en sú
eiaind í mvndlist hafði verið qlevmd
oq arafin um alllanaan tfma. með-
an listamenn létu sér ekki til hua-
ar knma annað mvndaefni en heil-
aat fólk í bvzantiskum stfl. En hvelf-
inain ó Santa Maria del Fiore er
mikilfenqleaastur oartur bvqqinqar-
innar oq unnin af snillinqunum Fil-
iooo Brunelleschi, endurreisnararki-
tekt fró Florence. Það var sem sé
efnt til sérstakrar samkeooni um
hvelfinauna órið 1418 oq Brun-
elleschi vnnn. Samt voru teikninq-
qr hans ekki útfærðar að öllu levti.
Hann aerði til dæmis róð fvrirsúlno-
oönnum f endurreisnarstíl uooi við
hvelfinquna, bar sem hún bvriar
oð draaast saman. Það var bess
veann nð annqr stórsnilliequr, Mich-
elanaelo, qerði qrín að bessum
nanai og kallaði hann „engisprettu-
búr".
Það er að mörqu leyti merki-
leqt oq iafnvel levndardómsfullt. að
svo stór hóour fiölgófaðra snillinga
skyldi fæðast í Florence og nóqrenni
hennar ó tiltölulega takmörkuðu
tímaskeiði. Skýrinain gæti ef til vill
verið sú, að andríki smitar út fró
sér og þessir afburðamenn hafa
orðið hver öðrum hvatning. Mich-
elangelo var alls ekki mólari, held-
ur myndhöggvari og þannig leit
hann ó sig. En samt skreytti hann
loft Sixtinsku kapellunnar f Pófa-
garði af þeirri færni, að tæplega
hefur verið betur gert í annan tíma.
Nú er Florence borg venjulegra
manna, sem reka hótel, aka stræt-
isvögnum eða standa ó bak við
búðarborð rétt eins og hvar ann-
arsstaðar. Eftir stendur borgin sjólf;
þar tala steinarnir sínu móli. Hún
er eins og feiknarlegt leiksvið, þar
sem mikið sjónarspil hefur farið
fram og síðan hafa leiktjöldin ekki
verið tekin niður, þó nýtt fólk sé
komið ó sviðið.
Leiðin suður ó bóginn fró Flor-
ence liggur um Toscana og Úmbríu;
fagrar og frjósamar sveitir. En só
grunur læðist inn víða þar sem
bændur eru að puða meðfram veg-
inum með frumstæðum verkfærurrv,
að landbúnaður í þessu gósenlandi
sé ekki rekinn með neinum glæsi-
brag. Jarðirnar eru bersýnilega litl-
ar; svo litlar, að afraksturinn stend-
ur ekki undir stórvirkum verkfær-
um og þvf síritar fólkið með hand-
verkfærum, bullsveitt f sólarhitan-
um. Flest eru bændabýli í litlum
þorpum meðfram vegum, en hitt
er líka til, að bæir standi einstak-
ir. Allir bera þeir merki niðurníðsl-
unnar; qömul steinhús, sum vafa-
lítið nokkurra alda gömul, glugqa-
lítil oq hafa að bví er virðist far-
ið 6 mis við viðhald. Skammt fró
íbúðarhúsinu eru jafnan penings-
hús og þar ó milli og stundum allt
í kringum íbúðarhúsið , er stór
hænsnagarður. Sumsstaðar var
þetta bændafólk f kauostaðarferð-
um ó vegunum: Tötraleqt fólk ó
asnakerrum oq aiarna með vín-
berjafarm. Það er hótíð að sió asna
eða uxa notaða til dróttar, en beq-
ar miólkurkúnum er beitt fyrir plóa-
inn, hlýtur að vera hart f óri. Það
só éq síðar, ó leiðinni fró Pisa til
Genúa.
Suður í Úmbríu er bærinn Arezzc
bokkalea borq ó stærð við Revkia-
vík oa óður fyrr eitt meginaðsetur
Etrúrska ó þessum slóðum. Sjólf-
saqt vitum við almennt ekki mik-
ið meir um þessa merkilegu borg
en þeir um okkar. Þar stendur ó
torqi einu mvndastvtta af Guido
nokkrum munki, sem dó þar f borg
órið 1080 oq hafði þó unnið bað
afrek að finna uoo nótnakerfið,
sem enn er notað. Nokkru sunnar
er Peruqía ó bröttum hæðum, gam-
a11 hóskólabær oq fornlequr; sér
vítt um sveitir of beim hóu hrvnni-
um oa meðal annqrs lítinn on liós-
an hæ vfirlitum í fiallshlíð nokkru
nustor. Mér er til efs oð íbúarnir
í beim bæ skioti möraum hundr-
uðum. en þó hefur fræqð hans orð-
ið meiri en annarra borga sem
stóta af mannfiöida. Þetta er Ass-
issi, bar sem heilaqur Frans lifði
og stofnaði klaustur sitt, fyrsta
fransiskusaklaustrið. Þar eru nú
ekki bessar óhræsis framfarir, en
allt með sviouðu sniði og ó dög-
um hins heilaga manns. Bærinn
stendur i brattri hlíð, húsin byggð
hvert utan í annað ekki ósvipað
bví byggingalagi, sem tíðkast f
Bethlehem og öðrum borgum f land-
inu helga. Það er allavega tals-
verður helgiblær ó Assissi og fbú-
arnir hgfa góða afkomu af ferða-
mannastraumnum.
Nú er það að vonum takmark-
að, sem íslendingar vita um heilaga
katólikka og þessvegna vona ég að
það sé ekki út í hött að rifja upp
nokkur atriði úr ævi svo ógæts
manns, sem Fransiskus fró Assissi
var. Hann fæddist þarna í plóssinu
einhverntíma ó órinu 1182 og var
sonur sæmilega auðugs kaupmanns.
Þó var það draumur dóðríkra og
hraustra sveina að verða riddarar
og trúbadúrar, hraustir í mannraun-
um og djarftækir til kvenna ó róm-
antiskan hótt. Sveinninn Fransiskus
lét snemma að sér kveða og gerð-
ist eyðslusamur ,,playboy" eftir því
sem tækifæri gófust til í þó daga.
Hann hafði fullar hendur fjór og
stundaði ósleitilega hverskonar bf-
lífi. Þó var verið að stríða eins
og jafnan bæði fyrr og sfðar og
Fransiskus fór í stríðið ó vit ævin-
týranna. En í stað þeirra vitraðist
honum heilagur Póll postuli og er
skemmst fró því að segja, að
sveinninn Fransiskus varð gerbreytt-
ur maður. Hann sneri heim aftur,
yfirkominn af kærleika ti. með-
bræðra sinna en einkum þó alls
þess er minnimóttar var og þjón-
inqar leið. Hann setti sig ekki úr
færi að faðma holdsveika oq gefa
þeim aleiguna ef þeir urðu ó vegi
hans. Og allt varð þetta mjög svo
umtalað í litlu plóssi eins og Ass-
issi var og er enn. Föður hans
fannst þetta einungis klikkun f
stróknum oq niðurlæg.ing fyrir
kauomannsfamilíuna. Hann neitaði
að þekkia son sinn og Fransiskus
yfirqaf föðurhús sfn — en bað fékk
víst ekki hið minnsta ó hann. Hann
gekk um í tötrum, berfættur oq leit-
aðist við að fylgja fordæmi Krists
oq lærisveinanna. Fótæktin og kær-
leikurinn varð honum eitt og allt;
hann gekk syngjandi um auðs
fögru veröld oq talaði við fuala,
predikaði jafnvel yfir þeim við qóð-
ar undirtektir, eins og mólarinn Gi-
otto hefur sýnt ó mólverkum. Betl
fannst honum nauðsynleg auðmýk-
ina fyrir hvern mann, en eins og
aðrir slíkir, þó talaði hann sem
minnst um, af hverium ætti að
betla. ef allir fyiadu fordæmi hans.
Lærisveinar oq oðdóendur hóouð-
ust um honn oa fvlqdu honum til
bess að iðka fótækt on kærleika
í verki. Frans var iafn fótækur og
dvrin ó mörkinni oq oft lét hann
fvrir berast um nætur ó bersvæð-
um. Þoð var svolítið brot af heims-
valdasinnq í honum eins oa öllum
sönnum huqsjónarmönnum oq síð-
ar, begar hann var orðinn fræqur
maður og mikils virtur, þó sendi
hann lærisveina sína til annarra
landa til þess að fó fólk til að
breyta um Iffshlaup og betla og
biðja f stað þess að vinna. Um
fertugt var Fransiskus útslitinn mað-
ur. Þó birtist Kristur honum ó fjalll
einu í Toscana eftir miklar þjóning-
ar. Síðar, þegar hann hafði af mik-
illi innlifun sökkt sér niður í þjón-
ingar Krists ó krossinum, þó um-
mynduðust naglaför f hendur hans
og fætur. Hann dó f kofa ó slétt-
STIKLAÐ MILLISTADA