Vikan - 15.07.1965, Blaðsíða 41

TJTI
VÖRN GEGN VEGRUN
HVERS
VEGNA
INNI
VERND GE6N SLA&A
TKGUNDIH ?
íbúðarhús hér ö landi eru
■yfirleitt byggS úr steinsteypu
eða öðru ólika opnu efni og
upphituð flesta tlma órsins.
Stofuhitinn er því hœrri en !
loftinu úti og getur borið
miklu meiri raka í formi
vatnsgufu en útiloftið. Þetta
rakahlaðna. lóft leitar ó út-
veggi hússins, og ef ekki er
séð fyrir sérstöku, valnsguíu-
heldu lagi innan ó útveggj-
unum, kemst rakinn úr stof-
unum inn í veggina og þétt-
ist þar eða í einangrun
þeirra. Spred Satin hindrar
að raki komist i útveggina
innan fró. Utanhússmálning
þarf að geta hleypt raka úr
múrnum út í gegnum sig,
enda þótt hún þurfi einnig
að vera vatns- og veðurheld.
Úti Spred hefur þessa eigin-
loika framar öðrum málning-
artegundum, og er framleitt
sérstaklega fyrir íslenzka
sfaðhœíti og veðráttu.
MA'LNING HF
Sviss, eftir margra missera eymdar-
full ferðalög, og hafi hann stigið
á land í San Francisco ásamt föru-
nautum sínum frá Honolulu, og
hafi ætlað að stofna þarna heims-
veldi með tilstyrk þeirra, svo víð-
lent, að það skyldi vera tvöhundruð
metrar á hverja hlið, og skyldi
liggja þar sem árnar Sacramento
og American mætast, en nú sé land
sitt stærra en fylkið Basel í Sviss,
og mælist í dagleiðum og að sér
hafi tekizt að rækta þarna vínvið
að heiman. Hann segist hafa dálít-
inn her til varnar gegn Indíánum,
fallbyssulið, verksmiðjur og ótölu-
legan fjölda búpenings. ,,Ég tel mig
vera í þann veginn að verða einn
af ríkustu mönnum í h . . . "
Þá stöðvaðist penninn allt í einu.
Maður kemur þjótandi inn, án þess
að berja, og þetta er einn af verka-
mönnum Suters, James Marshall, og
er ákaflega mikið niðri fyrir:
„Ég hef nokkuð mikilvægt að
segja yður, en það má helzt eng-
inn heyra til okkar". Lyklinum er
þegar snúið í skránni, og maður-
inn tekur upp úr vasa sínum ein-
hvern hlut vafinn innan í klút. Hann
vefur utan af og kemur þá í Ijós
að þetta er moli úr skíra gulli. Á
því er enginn efi. „Vesling piltur-
inn var alveg ærður", sagði Suter.
Marshall hafði fundið gullið neðar-
lega í fjallinu Coloma, þegar hann
var að gera við gangásinn í mylnu,
sem skemmzt hafði við vatnavexti.
Þessi fundur kostaði Suter allan
hans auð, unz ekki var eftir einn
eyrir.
Fréttin barst eins og eldur í sinu,
og menn komu úr öllum áttum og
frá ýmsum löndum til að freista gæf-
unnar og grafa gull. í lok ársins
1848 voru 4000 komnir og 100.000
bættust við á næsta ári. Og vildu
þeir öllu til kosta að fá að taka
þátt í þessu. Sama var hvað Suter
bauð mönnum í kaup, þeir yfirgáfu
hann allir og fóru að grafa gull.
Gullæðið hreif þá alla. Hermennirn-
ir, sem áttu að halda uppi lögum
og reglu, voru ekki fyrr komnir í
búning sinn, en þeir fóru úr honum
á laun, struku og fóru að grafa
gull, sjómenn fóru af skipunum, unz
enginn varð eftir til að gæta þeirra,
en allir voru stroknir upp á fjallið
Coloma að lesa sér gull.
Verksmiðjur Jóhanns Suters stöðv-
uðust, og hjarðirnar, sem enginn
gætti framar, jörmuðu og bauluðu
aumkvunarlega unz þær voru felld-
ar með skotvopnum af drukknum
gullleitarmönnum. Með hverjum
mánuðinum varð Suter fátækari, en
gullvinnslan jókst að sama skapi,
og náði hámarki árið 1853, og nam
þá 90.000 kílóum. Suter gerði allt
sem í valdi hans stóð til að bjarga
fjármunum sínum, hann krafðist yf-
irráða yfir landi sínu, heimtaði hlut-
deild í gullinu. En enginn studdi
hann og hver ógæfan rak aðra:
kona hans dó af ofþjökun við komu
sína frá Sviss, einn af sonum hans
var myrtur af trylltum gullleitar-
manni, annar fyrirfór sér, hinn
þriðji flýði þetta bölvaða land.
Hann höfðaði mál á borgina San
Francisco, um þessa lögmætu eign
sína, en allt rann það út ( sand-
inn, málið tók aldrei enda. Hann
sneri sér til dómaranna í Washingt-
on, settist að þeim og vitnaði enda-
laust í Opinberunarbókina.
Marshall æpti: „Gullið, það er allt".
Hann missti vitið. „Gullið", æpti
hann, „það er Andkristurinn. Það
er skækjan mikla í Opinberunar-
bókinni, sem komið er yfir hafið,
það er Kristófer Columbus, sem
fann Ameríku". Og eitt sinn er hann
var á leið til þinghússins í Wash-
ington í tötrum, og götustrákar eltu
hann, leið hann út af, Hann hafði
fengið slag.
Nokkrum dögum áður hafði hann
mætt á götu brjáluðum manni, sem
hjúkrunarmenn höfðu milli sín. Mað-
urinn hrópaði til hans: „Gullið, það
er allt", og Suter þekkti þarna, þó
sjúkur væri, James Marshall, mann-
inn, sem hafði fundið fyrsta gull-
molann í fjallinu.
Suter dó fátækur, en Kalífornía,
sem varla hafði 20.000 íbúa árið
1848, óx og blómgaðist, og var
þá er hann dó, orðin eitt af ríkustu
löndum í Ameríku.
En ekki virðast allir gullleitar-
mennirnir hafa haft mikið upp úr
sínu vafstri, því þegar talið var
saman hve mikið þeir höfðu feng-
ið að meðaltali, komu ekki nema
74 pund í hlut, og var það vesæll
hlutur.
En ekki sljákkaði gullæðið að
heldur. Örvaðir af tröllasögunum
frá Kalíforníu þustu menn þúsund-
um saman hvert þangað, sem nokk-
ur von var, og hver gullfundurinn
VIKAN 28. tbl.