Vikan - 12.08.1965, Page 18

Rússneska konan og aðstaða hennar •
DUGNADARFORKAR Ml
Veronica Dudarova er eklcert blávatn. Hún stjórn-
ar synfóníuhljómsveit rfkisins í Moskvu og á mynd-
inni segir hún einum hljóófæraleikaranum til synd-
anna. „Maður verður að gleyma því stundum, að
vera kona“, segir hún, „ég verð að vera tannhvöss
og viljasterk".
Rússar hafa mikla aðdáun á Ijóðlist og skáldkonan
ur.ga, Bella Akmadulina, er ídól og átrúnaðargoð
allra ungra stúlkna í Rússlandi.
Við fyrstu sýn virðast skrifstofur „Verka-
konunnar", sem er tímarit forystukvenna
í Sovétríkjunum með skrifstofur í húsi
Prawda, líkar hvaða nýtízku skrifstofu
sem er á Vesturlöndum. Húsakynnin eru
björt og veggirnir klæddir Ijósri eik.
„Verkakonan" er mjög útbreidd, og selst i átta
milljónum eintaka. En starfslið tímaritsins er
mjög frábrugðið samskonar starfsliði á Vestur-
löndum: ef til vill er kvenþjóðin hvergi fremur
en þar glæsileg og klædd eftir nýjustu tízku.
Þær rússnesku eru aftur á móti venjulega nokkuð
við aldur. Þær gangast einungis upp í starfi
sínu og klæðast samkvæmt því.
Eg hef ferðazt um Rússland og séð þar ýmis-
legt markvert eins og ferðamenn yfirleitt. Ég
er af rússneskum ættum, og mig langaði til að
kynnast því landi, þar sem forfeður mínir höfðu
öldum saman lifað og starfað. Ég er einnig rit-
höfundur, og hafði því áhuga á að ræða við
rússneska rithöfunda og bókmenntafræðinga.
í þetta skipti var ég komin til Rússlands til að
seðja forvitni mína á öðru sviði. Ég hef heyrt,
að álitið sé, að rússrieskar konur hafi meira
jafnrétti á við menn sína heldur en konur í
nokkru öðru landi. Munurinn miili kynjanna,
sem öldum saman hefur komið í veg fyrir, að
konur hafi í ýmsum greinum látið til sín taka,
hafi þar verið þurrkaður út. Ef svo er, hvernig
er þá að vera kona í slíku þjóðféiagi? Og hvern-
ig er rússneska konan miðað við þær hug-
myndir, sem Vesturlandabúar gera sér af kven-
hetjum með orður á barmi og vel dúðaðar í
óásjálegan fatnað, eða kannski eins og eldri
kynslóðin gæti ímyndað sér, ekki ósvipaðar Gretu
Garbo.
Það væri því ekki úr vegi að byrja á rit-
stjóra „Verkakonunnar" frú Valentínu Vavilova.
Hún stendur upp frá stóru skrifborði sinu til að
heilsa mér. Þetta er fálát miðaldra kona og
greiðir grátt hárið í hnút aftur á hnakka.
Hún segir: „Tímaritið Verkakonan var stofn-
að af bolsjevikum árið 1916. Frá fyrstu tíð höf-
um við leitazt við að vekja upp eldmóð hjá
Kvenhctja Rússa nr. eitt Valentina Tcreshkova,
geimfari og fyrst kvenna til að taka þátt í geimferð.
Hún stendur hér framan við geysistóra vcggmynd
af októberbyitingunni í Leninsafninu í Moskvu.
hinum vinnandi konum, en við reynum einn-
ig að bæta lífskjör þeirra, við viljum bæta
vinnuskilyrði þeirra, auka tómstundir þeirra og
bæta aðstöðu þeirra heima fyrir."
í orðum hennar er hljómur, sem minnir á,
að hún er embættismaður Sovjetstjórnarinnar
og er líkleg til að veita þau svör, sem viður-
kennd eru af þarlendum stjórnmálamönnum. Hún
er ,flokkskona" eins og Rússar kalla það. Flest-
ar konur sem gegna mikilvægum embættum í
Sovjetríkjunum eru í þeim hóp (hvort sem þær
eru meðlimir Kommúnistaflokksins eða ekki. Þær
láta allar í Ijós sömu skoðanir með þessum
venjulegu, siðavöndu orðum og þær jafnvel
klæðast á sama hátt.
„Of margar konur", segir hún „vinna enn-
þá þau störf, sem eru fyrir karlmenn. Eftir
stríðið og mikið manntjón af völdum þess urðu
konur oft að koma í stað karlmanna í ýmsum
atvinnugreinum, við landbúnað og í verksmiðj-
um".
Ég sé gegnum glugga bak við skrifborð hennar
skugga af vinnandi konum í verksmiðju nokkurri
þarna rétt hjá, neistar og glæringar gefa til
kynna, að þær vinna við logsuðu. Hún hélt
áfram:
„Nú er þetta að líða undir lok og sjálf-
virknin að vinna á. Okkur finnst það heil-
mikið afrek, þegar við getum lýst því yfir,
að í stöðum, sem krefjast menntaskóla- eða há-
skólamenntaðs fólks er kvenfólk rúmlega 59%.
Nú á tímum fá næstum því allar sovjeskar
stúlkur menntaskólamenntun."
Við ræðum saman í rúma klukkustund. Að
lokum, þegar við erum í þann veginn að kveðj-
ast, þagnar frú Vavilova eins og henni detti
eitthvað í hug. Hún brosir og bætir við nokkuð
feimnislega: „Vel á minnzt, Olga Vadimovna,
mig langar til að segja yður, hversu hrifin ég
var af bók föður yðar. Hugsa sér, að hægt
sé að elska en vera jafnframt óhlutdrægur í
dómum, það hlýtur að vera sjaldgæft".
Bók sú, sem hún á við er sjálfsævisaga föður
míns Vadim Andreyev, sem lýsir sambandi hans
við föður sinn, hinn fræga rússneska rithöfund
Leonid Andreyev.
Frú Vavilova verður sem snöggvast mildari
á svip, þegar hún talar um hana. Fram til þessa
hafði hún talað í stuttum setningum og eins og
kennari væri að fræða nemanda sinn, hún hafði
talað eins og fulltrúi kerfisins. En á þessu augna-
bliki hafði ég séð að undir hrjúfu yfirborði
embættismannsins bjó mildi og kvenlegar til-
finningar.
Hin sovjeska embættakona er aðallega nokk-
urs konar framvörður, hana er alls staðar að
sjá og hlutverk hennar er ekkert sérlega mark-
vert. Samt sem áður eru í Sovjetríkjunum raun-
verulegar kvenhetjur, sem eru tákn þeirrar hug-
myndar, sem við höfum af þarlendum konum.
Sem stendur er geimferðakonan Valentina
Tereshokova mest metin. Stjórnarblöðin eru óvön
því að varpa Ijósi á einkalíf sinna afburða-
manna, en í þessu tilfelli hefur það verið gert.
Sú kona, sem rússneskar stúlkur hafa næst-