Vikan - 26.08.1965, Page 41

ur til Týról. Þar var ókveðið, að við
skyldum snúa aftur til Hamborgar.
Eitt skyldi yfir okkur öll ganga, hóp-
inn skyldum við halda lífs eða lið-
in.
Næturórósirnar hörðnuðu, og við
vorum alltaf öll saman í herbergi
meðan á þeim stóð — ef eitthvert
okkar færi, færum við öll.
Fólk æddi fram og aftur í loft-
varnabyrgin allan sólarhringinn og
lifði í sífelldum ótta og yfirþyrm-
andi taugaspennu. Ég var forlaga-
trúar og því tókum við aldrei þátt
í þessu eyðileggiandi kapphlaupi
í byrgin, en biðum heldur þess sem
verða vildi í svefnherbergi okkar
hjóna.
Þegar fyrsta loftvarnarmerki
stríðsins vældi í sírenunum 3. sept-
ember 1939, þaut ég heim og nið-
ur í kiallara með dóttur mína í
fanginu. Ég var svo fljótur á leið-
inni heim, að við Vala vorum á
undan öllum öðrum íbúum húss-
ins niður í kiallara. Þá var engin
hætta á ferðum. Síðar, þegar hætt-
an var á næsta leiti, gerði ég þetta
aldrei. I loftvarnarbyrgi fór ég aldr-
ei, nema ég væri staddur á gangi
úti á götu, þegar loftvarnarmerki
var gefið, en þá mátti enginn vera
á ferli og allir reknir ! byrgin.
Ég veit ekki, hvort þetta var
svona sterk forlagatrú, eða bara
sljóleiki. — Nei, satt að segja hefur
það víst verið þyngst á metunum,
að ég hélt, að það myndi gjörsam-
lega eyðileggja okkur og gera okk-
ur lífið óbærilegt að lifa á sífelld-
um flótta — að heiman í byrgin og
aftur heim. Þótt aðrir lifðu í sífelld-
um ótta, vildi ég ekki gera hann
raunverulegri með sífelldum flótta.
I febrúar 1945, nokkrum vikum
fyrir stríðslok, var gerð ægileg
sprengjuárás á Dresden. Þá misstu
tengdaforeldrar mínir, mágkona og
svili aleigu sína. Systir Mörthu kom
til okkar með tvo syni sína — ann-
an á fyrsta ári, og hafði hún verið
6 daga á leiðinni, sem annars tók
sex tíma með lest. Allan þennan
tíma var lestin á leiðinni, en vegna
hinna tíðu loftvarnarmerkja komst
hún ekki hraðar yfir. Þegar merk-
in voru gefin, áttu allir að þjóta út
og dreifa sér um akrana og svo
upp f lestina aftur, þegar blásið
var af.
Konan var alveg eyðilögð á taug-
um eftir þessa erfiðleika. Þess
vegna létum við það eftir henni að
fara öll niður í kjallara kvöld nokk-
urt í apríl, þegar loftvarnamerki
var blásið, þótt okkur væri það
þvert um geð. Ég fór út í kjallara-
dyr til að svipast um. Veit ég þá
ekki fyrr en þriggja tonna skorsteinn
dettur niður við tærnar á mér. Hefði
ég staðið feti framar, hefði ég orð-
ið undir.
Kjallaradyrnar sneru út á götu. I
garðinn bak við húsið hafði fallið
sprengja og myndað 10 metra
djúpan gíg, sprungið og rifið burtu
hálft húsið. Ef við hefðum ekki
farið niður í kjallara vegna þrá-
beiðni mágkonu minnar í þetta eina
skipti, hefðum við öll farizt. Af
íbúðinni okkar stóðu aðeins stof-
urnar eftir, sem sneru út að götu.
Oll hin herbergin voru hrunin í rúst.
Þegar við ætluðum að reyna að
komast sömu leið upp í íbúðina
aftur, sáum við aðeins upp í stjörnu-
bjartan himininn.
Þetta skeði örfáum vikum fyrir
stríðslok. Aðeins tvær flugvélar
höfðu tekið þátt í árásinni og varp-
að samtals fjórum sprengjum.
Næstu fjóra mánuði urðum við
Martha og dæturnar að hafast við
í herbergiskytru í útjaðri borgar-
innar. Sams konar húsnæði tókst
mér að ná í fyrir mágkonu mina
og hennar börn.
Hamborg var í eldlínunni fram
á siðasta dag. I maí var búizt við
að barizt yrði á götunum. Af því
varð þó ekki.
Heimstyrjöldin var á enda, og
við vorum öll á lífi. Svo var guði
fyrir að þakka. Hefur mér ætíð fund-
izt, að einhver. æðri máttur eða
handleiðsla hafi stýrt mér í gegn-
um lífið og gefið mér kraft og for-
sjá.
VIII
Þrátt fyrir þessa ógnartíma, var
í lengstu lög reynt að halda óper-
unni starfandi. Eftir að loftárásirn-
hófust, þurfti að færa sýningartím-
ann fram, og ( skammdeginu byrj-
uðu sýningarnar klukkan þrjú til
hálf fjögur, til þess að fólk næði
að sleppa heim áður en blásið var
í loftvarnaf lauturnar illræmdu.
Kæmi það fyrir, að loftvarnamerki
væri gefið meðan á sýningu stóð,
var öllu hrúgað niður í kjallara, og
svo var haldið áfram eins og ekk-
ert hefði í skorizt, þegar blásið var
af.
Það var ekki fyrr en um haustið
1944, eftir landgöngu vesturveld-
anna í Frakklandi og framrás þeirra
inn á þýzka grund, að allt lista- og
skemmtanalíf lagðist niður. Þá var
öllum leikhúsum og óperum lokað,
en ekki fyrr.
Þegar svo var komið, gáfu yfir-
völdin út þá dagskipun, að allt
starfslið við óperuna skyldi látið
vinna. Starf það, sem okkur söngv-
urunum var ætlað, þótti mér reynd-
ar aðeins vera til málamynda. Við
áttum að rífa niður sjálfvirkar sím-
stöðvar, sem eyðilagzt höfðu af
vatni og eldi.
Ég neitaði. Eftir á er það eitt af
því, sem ég skil ekki hvernig ég
komst upp með það. Operustjórnin
hefur sennilega ekki sagt til min,
annars hefði ég vafalaust verið tek-
inn fastur. Þeir voru óvenju frjáls-
lyndir í Hamborg. Aftur á móti fékk
ég harðort bréf frá óperustjórninni,
þar sem háttsemi mín var talin fá-
dæma lúaleg og bera vott um al-
gjöran skort á „Kammeratshaft".
Sennilega hefði þessi neitun mín
orðið mér dýrkeypt alls staðar ann-
ars staðar í Þýzkalandi.
Nokkru eftir að þetta skeði, var
Þegar þér farið út að verzla, er gott að hafa einn svona —
INNKAUPAPOKA ÚR VENYL
ÖRYRKJAVINNUSTOFUR S.Í.B.S.
ÁRMÚLA 16 - REYKJAVÍK.
STÆRSTI FRAMLEIÐANDI LANDSINS
Á
TÖSKUM
0G ÞEGAR ÞÉR FERÐIST, ERU ÞESSAR
TÖSKUR ÓMISSANDI
VIKAN 34. tbl.