Vikan - 26.08.1965, Page 43

ég ásamt öðrum íslendingum, sem
í Hamborg voru, boðinn til frú Maríu
Henkel, sem þá var búsett f Ham-
borg og átti reyndar heima við
sömu götu og við. Þar barst þetta
„verkfall" mitt í tal. Einn íslend-
inganna þarna var klæddur SS ein-
kennisbúningi. Hann dró mig af-
síðis og bað mig að vara mig á
þessu uppátæki og umfram allt
hafa ekki orð á því. Við höfum í
fangabúðunum hjá okkur, sagði
hann, grískan óperusöngvara, sem
neitaði líka að vinna.
Það kom upp úr kafinu, að sá
einkennisklæddi var fangavörður í
hinum alræmdu fangabúðum í
Neuengamme fyrir norðan Ham-
borg. Orð hans voru ekki hótun í
minn garð heldur vel meint við-
vörun. Svo mikill íslendingur vai
þó manngreyið, þótt hann klæddist
þessum andstyggðar búningi.
Þegar ég seinna fór alfarinn frá
Þýzkalandi, var ég yfirheyrður af
brezku yfirvöldunum í Hamborg,
Security Board Office, og spurður
einnar spurningar: „Hvað gerðuð
þér eftir að leikhúsinu var lokað?"
Auðvitað vissu þeir svarið, en mér
þótti samt þægilegt að geta svarað
með einu orði: „Ekkert".
Þegar ég læt hugann reika til
þessara ára, er ég næstum viss um,
að pólitísk sakaskrá mín frá Duis-
burg hefur týnzt í sprengjuárás, og
því hefur ekki verið hægt að senda
upplýsingar um mig til Hamborgar.
Svo oft hafði ég talað óvarlega,
að smátt og smátt hlýtur mæliglas-
ið að hafa fyllzt — svo hefur það
brotnað, til allrar hamingju fyrir
mig.
Þó hefur viðhorf mitt til nazist-
anna ekki með öllu legið [ þagnar-
gildi. Ef afstaða m!n gagnvart þeim
hefði ekki verið kunn, hefði ég til
dæmis aldrei fengið vinnu í Dan-
mörku.
Þegar Englendingarnir komu,
sendu þeir strax út boð til erlendra
listamanna í landinu og fóru fram
á, að þeir skemmtu hermönnum.
Ég gaf mig fram og var hálft ár
hjá VIII. herdeildinni, hinni frægu
Montgommery-herdeild. Desert Rats.
Var ég meira að segja klæddur f
einkennisbúning þennan tíma.
Eftir þetta hálfa ár hófst starf-
semi óperunnar á ný og þar með
mitt starf. Einhvern veginn fékk ég
mig ekki til þess að rjúfa samning-
inn núna, þegar Þýzkaland var
svona langt niðri. Þrátt fyrir allt
átti ég landinu og þá sérstaklega
þýzku listalífi svo óendanlega mik-
ið að þakka, og þvt ákvað ég að
vera um kyrrt þessa mánuði, sem
eftir voru af samningstímanum.
Þrítugasta og fyrsta júlí 1946
rann samningurinn út. Daginn eftir
fór ég alfarinn frá Þýzkalandi með
fjölskyldu mína eftir 16 ára dvöl
Ekki fylgdi okkur mikill verald-
legur auður úr hlaði. Við fórum eins
og við stóðum með pjönkur okkar
og þau fáu húsgögn, sem við átt-
um eftir, en peningalaus með öllu.
Handbært fé mitt hafði horfið eins
og dögg fyrir sólu, þvf verðbólgan
var orðin ægileg. Til dæmis má
nefna, að daginn áður en við fórum
keypti ég lélega kápu, sem alls ekki
var meira en 300 marka virði,
handa konu minni. Kápan kostaði
20 þúsund mörk. Að vísu hafði ég
þénað vel og hafði tekizt að leggja
þó nokkuð fyrir í banka, en af þeim
peningum frétti ég ekkert fyrr en
1948. Þá var gert upp' og gildi
marksins gert að 1/10 þess, sem
það áður var.
IX
En eftirvæntingin og tilhlökkunin
Um haustið skrapp ég til London
til þess að syngja inn á plötur fyrir
His Masters Voice, en þangað fór
ég til Stokkhólms, þar sem ég var
um veturinn og söng m.a. við óper-
una.
Skömmu eftir að Heklugos hófst
vorið 1947 kom ég aftur hingað,
hélt fleiri konserta og söng þar [
3 óperum. Þaðan hélt ég svo til
Ítalíu og „settist á skólabekk" um
veturinn. Þar var ég við nám í hálft
ár, aðallega til að kynnast hlut-
verkunum mínum á [tölsku.
Sumarið 1947 hafði verið rign-
ég varð að gjöra svo vel að byrja
upp á nýtt í „alvöru" hæð.
Þetta var bara prufusöngur fyr-
ir kallinn, en daginn eftir var hringt
til mín og spurt, hvort ég vildi ekki
gjöra svo vel og koma aftur og
syngja nú fyrir óperustjórnina og
hvort ég hefði ekki eitthvað á
dönsku? Þeim hefur víst þótt viss-
ara að vita, hvort ég gæti borið
fram dönskuna. Þetta minnti mig
á löngu liðið atvik eins og nærri
má geta.
Ég var í atvinnuleit, og ekki dugði
að vera með neinar kenjar, svo ég
var þeim mun meiri, þótt ferða-
góssið væri ekki ríkulegt. Við kom-
um til Danmerkur 1. ágúst og flug-
um heim með leiguflugvél Flugfé-
lags (slands, Liberator, daginn eft-
ir. Þá hafði ég ekki komið hingað
f 10 ár eða frá þvf í brúðkaups-
ferðinni forðum.
Stelpurnar kunnu bara þýzku,
svo ég stíaði þeim sundur og sendi
aðra upp í sveit, en hina til bróður
míns. Vala var orðin 7 ára og
Brynja 5 ára, svo það var sannar-
lega mál til komið, að þær lærðu
íslenzku — og það tókst!
Ég tók til óspilltra málanna við
að syngja, auglýsti marga konserta
í einu og söng kvöld eftir kvöld. Auk
tónleikanna í Reykjavík söng ég á
Akureyri, ísafirði, Siglufirði og I
Vestmannaeyjum. Fyrir Kammer-
músíkklúbbinn söng ég þá einnig
Vetrarferðina, fyrstgr manna hér á
landi,
ingasumar hérna heima. Ég hafði
því ákveðið að bæta fjölskyldunni
það upp næsta sumar með meiri
sól og fékk hana því til móts við
mig til Danmerkur, þegar ég hélt
frá Ítalíu. Þá um sumarið, 1948,
fékk ég tilboð frá Rigsteatret I
Stokkhólmi um að syngja Alfredo I
La Traviata, og söng ég það hlut-
verk yfir 30 sinnum um gjörvalla
Svíþjóð.
Aður en ég fór til Stokkhólms
hafði ég prufusungið í Kaupmanna-
höfn. Þá hafði ég sloppið við þann
déskota í tólf ár. Söng ég fyrst
fyrir hljómsveitarstjóra, sem hét
Egisto Tango. Tango var orðinn
gamall karl, svo ég hélt mér væri
óhætt að svindla svolítið. Söng ég
m.a. fyrir hann „Hönd þín er köld"
úr Boheme og ætlaði að nota út-
setningu, sem var V2 tón lægri en
átti að vera. Þetta þýddi ekki neitt,
hann heyrði það eins og skot, svq
fór aftur og söng eins og herforingi.
Eftir sönginn var mér ekki svo mik-
ið sem þakkað fyrir. Ég staulaðist
grútfúll heim á hótel og bölvaði
prufusöng í sand og ösku — en
ég var ekki fyrr kominn upp á hótel
en hringt var til mín og' mér boðin
staða.
Fátt er svo með öllu illt, að ekki
boði nokkuð gott! — Og þar með
hófst nýr kafli á söngferli mínum.
Vögguvísa fyrir
morSingjann
Frarahald af bls. 25.
lokaði augunum á dramatískan
hátt. — Litll drengurinn þinn er dá-
inn
Andy stóð eins og rígnegldur
niðgr ( gólfið, en Nancy rak upp
VXKAN 34. tbl.