Vikan - 07.10.1965, Síða 47
norður sézt Hrútafell, sem er svo
fagurt, þar sem það hvílir snæ-
krýnt og virðulegt, að vér flat-
lendisbúar föllum í stafi sakir
hrifningar. í norðaustri sést
Hofsjökull en Kerlingarfjöll ber
á milli. Þar er margur mikilúð-
ugur tindur og margt hrollvekj-
andi örnefna eins og Djöflafell
og Skrattakollur, en mest ber þó
á Mæni og Snækolli, enda eru
þau fjÖll með fönnum árlangt.
Þarna á Bláfellshálsi er heljar-
mikil varða sem heitir Beina-
kerling, en það er siður ferða-
manna að kasta á hana steini sér
til heilla. Kerlingin situr vestan
vegarins og hún á sér lítið leynd-
armál, sem ég bláókunnugur
maðurinn, var ekkert að hnýsast
í. Þannig er mál með vexti, að
hún á tvær litlar dætur, sem
sitja austan við veginn. Þetta eru
prúðar smávörður, og barngóðir
ferðalangar skenkja þeim stein-
völu eins og móðurinni.
Á Bláfellshálsi er beinasnót,
bíður við fellsins rætur,
eftir því að eignast grjót,
eða fleiri dætur.
Bezt er að koma á Bláfellsháls
um nætur.
Af hálsinum var ekið norður að
Hvítá, en þar er merkileg brú.
Við fórum niður með ársprænu,
sem er kölluð Skálpa og er ein
af þeim smáám, sem í Hvítá
renna. Hvítárbrúin var áður yfir
Sogið. Hvernig, sem á því stend-
ur, var hún flutt þaðan fyrir
nokkrum árum. Líklegast hefur
hún þótt of lítil yfir sjálft Sogið
eða þá að hún hefur verið orð-
in leið á mýbitinu. En nú er hún
sem sagt orðin að Hvítárbrú og
það má aðeins fara yfir hana
með 6.000.000 grömm í einu. Til
öryggis fórum við úr bílnum og
gengum yfir hana. Þetta var dá-
samlegur göngutúr og brúin titr-
aði dálítið kvenlega undan þyngd
eins manns. En bíllinn skreið á
maganum á eftir okkur til að
reka sig ekki upp í bitana á þess-
ari gömlu vingjarnlegu brú.
í ferðamannahópnum var fólk
á öllum aldri, eins og tekið er
fram í auglýsingum Ferðafélags-
ins. Þar á meðal þrír Bretar ung-
ir og tveir Þjóðverjar á þrítugs-
aldri. Auk þess var þarna sýnis-
horn af dönsku kvenþjóðinni, í-
klætt íslenzkri lopapeysu að degi
til. En svo voru það synir og
dætur íslands sem voru aðal
uppistöðurnar í hópnum. Þegar
leiðangurinn var kominn norð-
arlega á Hvítársand, stóð einn
Bretinn upp og skaut nokkrum
vel völdum orðum í gegn um
tóbaksreykinn, með þeim afleið-
ingum að bíllinn stöðvaðist. Bret-
inn ungi steig út og fékk far-
angur sinn ofan af bílþakinu. Þá
varð okkur ljóst að pilturinn ætl-
aði að verða eftir á sandinum,
og varð uppi fótur og fit, því
allir vildu veita honum blessun
sína. Þegar við höfðum krossað
hann í bak og fyrir lögðum við
yfir hann hendur og hrópuðum
gúddbæ. Leit hann þá til Lang-
jökuls og hélt vestur sand í átt
að Hvítárnesi. Þótt pilturinn
væri vel út búinn með nesti og
gamla hermannaklossa, henti
hann það óhapp að gleyma
landabréfi sínu og dægurbók-
menntun í bílnum. Þar var um
að ræða bók sem heitir „Hið
hrjúfa kyn“. Sú hefði getað kom-
ið sér vel í einverunni.
Þegar við ókum af stað sáum
við hvar hann stóð teinréttur
með brezka einbeitni í augum,
horfandi í vestur.
Það var tekið að kvölda þegar
við ókum norður Kjalhraun og
Kjalfellið við suðurjaðar þess
sýndist ærið dökkt. í hrauninu,
spölkorn norðan fellsins, þar sem
þjóðbrautin forna lá um aldir,
er einhversstaðar lítill hóll. Fyr-
ir 185 árum urðu þar úti bræð-
urnir frá Reynisstað í Skagafirði.
Þeir fóru haustið 1780 suður á
land til fjárkaupa. í þessari för
voru Bjarni Halldórsson frá
Reyisstað, tvítugur að aldri, og
heljarmennið Jón Austmann.
Þeir fóru víða á Suðurlandi um
sumarið, en er leið á haustið
sendi Halldór klausturhaldari á
Reynisstað tvo menn suður Kjöl
til aðstoðar þeim Jóni. Annar
þeirra var Einar litli Halldórs-
son bróðir Bjarna, aðeins ellefu
ára gamall. Drengurinn baðst
undan að vera sendur í för þessa,
en þeirri bón var neitað, og þá
skipti hann leikföngunum sínum
á milli hinna barnanna á bæn-
um, því honum sagði svo hugur
um, að hann ætti ekki aftur-
kvæmt í Skagafjörð. Það hefur
verið sorgbitinn drengur, sem
fór suður Kjöl til fundar við
bróður sinn, sem hann vissi feig-
an, og skapofsamanninn Jón
Austmann. Fátt segir af fundi
þeirra félaga sunnan fjalla, en
hitt er víst, að þeir lögðu norð-
ur Kjöl í tvísýnu veðri ásamt
fylgdarmanni. Síðan spurðizt
ekkert til þeirra á lífi, en svipir
Jóns og Bjarna sáust norður á
Reynistað. Vorið eftir fannst
tjald þeirra félaga og voru í því
fjögur lík. Þegar færa skyldi lík-
in norður til greftrunar, fundust
aðeins tvö þeirra, en lík bræðr-
anna voru horfin með öllu. Það
er haldið að hraustmennið Jón
Austmann hafi reynt að brjótast
norður heiðar, því hestur hans
fannst skorinn á háls norður á
Auðkúluheiði, og mannshönd
með vettlingi, merktum Jóni,
fannst í Blöndugili. Mikinn ó-
hug setti að mönnum við atburði
þessa, einkum þess, að hvarf
bræðranna varð eigi skýrt með
öðru en líkráni. Það var ekki
fyrr en mannsaldri síðar, að bein
tveggja manna fundust spölkorn
frá tjaldstæði þeirra félaganna,
og voru það talin bein bræðr-
anna. Þau voru hulin grjóti að
mestu. Gátan leystist aldrei, en
APPELSÍN
SÍTRÓN
LIME
Svalandi - ómissandi
á hverju heimili
það ber stundum við, þegar líða
tekur að vetrarnóttum, að ferða-
maður á Kili sér bregða fyrir
tveim skuggum á tjaldi sínu, og
er annar minni en hinn. Margir
kenna um skýjafari, en aðrir
telja þar á ferð friðlausa svipi
Reynisstaðabræðra á reiki um
grátt og eyðilegt hraunið, minn-
andi á, að seint fyrnast níðings-
verk svo að gleymist. Við sátum
hljóð síðasta spölinn að Hvera-
völlum. Ég veit ekki hvort sam-
ferðafólk mitt hugsaði til liðinna
atburða, en hafi þau ekki gert
það, hafa þau fundið til ein-
hverra þeirra áhrifa, að þau setti
hljóð. Eða var það aðeins þreyt-
an sem læddi þögninni til okk-
ar?
Kvöldið í skála Ferðafélagsins
á Hveravöllum er óvenjulegt
kvöld. Þegar við komum þangað
og höfðum sprett af bílnum og
látið hann í nátthaga gengum við
og svipuðumst um á hverasvæð-
inu fræga. Hverasvæðið er lág
bunga vestan skálans. Þar vell-
ur sjóðandi vatnið upp úr fjölda
mörgum holum, en á hábung-
unni eru hverirnir stórir og ólík-
ir. Ber þar mest á fimm hver-
um. Það eru þeir Bláhver og
Grænihver, Fagrihver, Öskur-
hólshver og Eyvindarhver. Þrír
þeir fyrstnefndu eru vatnsfyllt-
ar breðar og djúpar skálar, þar
sem vatnið iðar í kring um suðu-
markið. Það er sagt að sama vatn
sé í Bláhver og Grænahver, þótt
litur þeirra sé harla ólíkur. Þessu
til sönnunar er sagt, að hundur
nokkur hafi orðið fyrir þeirra ó-
gæfu að detta í Grænahver og
sökkva þar, en lungun flutu upp
í Bláhver og sannaðist þar, að
margvísleg eru örlög Húnvetn-
inga. Öskurhólshver er kísilþúfa
sem þeytir frá sér gufustrók með
ónotalegu hvæsi. Þá er að ,nefna
Eyvindarhver, sem heitir eftir
Fjalla-Eyvindi Jónssyni. Þessi
hver virðist vera af svipaðri gerð
og Bláhver, en er fylltur með
grjóti, því þarna sauð Éyvi þýfi
sitt og hefur grynnkað hverinn
sér til hagræðis, og þar vellur
sjóðandi vatnið upp milli hnull-
unganna. Fagrihver er sá hver,
þar sem vatnið er tærast. Sagt
er, að í morgunsól bregði þar
fyrir öllum þeim litum, sem
mannsaugað fær skynjað. f þög-
ulli hrifningu horfðum við á
hvernig hverirnir brostu framan
í myndavélarnar og brezku
strákarnir tóku ofan til öryggis,
þegar þeir komu að Öskurhóls-
hver. Fyrir suðvestan hvera-
svæðið, skammt frá Eyvindar-
hver, eru rústir Eyvindarkofa.
Kofarnir hafa raunar aðeins ver-
ið hraungjótur, sem útilegumað-
urinn hefur reft yfir. Rústirnar
munu vera frá árunum 1772—3.
Hukur Bjarnason vísaði okkur á
staðinn, og ef Eyvindur hefur
verið jafn hár maður og Haukur,
hefur verið þröngt um kallinn,
þ.e.a.s. ef hann hefur sofið með
VIKAN 40. tbl. 47