Vikan - 30.12.1965, Blaðsíða 16

Við snúum okkur nú frá heim-
skautshöfunum, því að annað flak
bíður okkar, mjög nærri Frakklands-
ströndum, út af Bretagne-skaga,
flak, sem á eftir að valda ein-
kennilegum skipstapa, einstæðum í
sögu siglinganna og í fyrstu óskýr-
anlegum.
Þoka huldi Chaussée de Sein 19.
marz 1884. Hún var þykk og þung
og huldi allt útsýni, og hinn mikli
fjöldi skipa á þessum slóðum, sem
hafa stefnu á Quessant eða Vierge-
ey, áður en þau leggja út á At-
lantshaf eða snúa til Englands,
Þýzkalands, le Havre eða Dun-
kerque, varð hættulega einangrað-
ur.
Nokkur þeirra hafa stanzað og
þeyta þokulúðra sína eða eimflaut-
ur með jöfnu millibili. Önnur halda
áfram ferð sinni, en hægt og var-
lega. Menn standa við kinnungana
á verði og gæta vandlega að hverj-
um smáskugga, sem kann að sjást
í þokunni. Uppi á stjórnpalli heldur
stýrismaður fast um stjórnvölinn,
reiðubúinn að skipta snögglega um
stefnu.
Ur öllum þessum skipum, sem í
blindni fikra sig áfram, hafa örlög-
in valið tvö fórnarlömb. Annað
þeirra er enskt skip á leið frá Car-
diff til La Rochelle, kolaskip, líkt
fjölda annarra, sem árið um kring
plægja sjóinn við Evrópustrendur.
Það er ekkert merkilegt um það að
segja.
Hitt er þess virði, að við stöldr-
um svolítið við. Mikið var talað
um það í Frakklandi allt frá jóm-
frúferð þess, því að það er fyrsta
skipið, sem búið er frystitækjum.
Menn höfðu ekki ofboðið hugmynda-
flugi sínu við að gefa því nafn.
Það heitir einfaldlega Frigorifique,
(= frystivél).
Fyrstu för sína hafði það farið
1876 — fyrir nálega átta árum. Það
sigldi frá Rúðuborg til Suður-Am-
eríku til þess að sýna, að verk-
fræðingurinn Charles Tellier hefði
leyst vandann við flutning mat-
væla, sem þola ekki geymslu, en
það vandmál höfðu menn árangs-
laust reynt að leysa til þessa.
Þrátt fyrir erfiða ferð, — Frigori-
fique var gamalt, enskt póstskip
og hræðilega hægfara, — gengu
allir íbúar Montevideo 105 dögum
síðar fram hjá glugga veitingahúss
nokkurs, þar sem sýnd var steik
frá Normandí. Nokkru síðar var
röðin komin að fyrir fólki Buenos
Aires að smakka á frönskum kjöt-
réttum.
Þetta tókst vel, og Frigorifique
hélt áfram þessu vel heppnaða
starfi og hefði vafalaust haldið því
áfram lengi, ef . . .
Skipið var að koma frá spönsku
höfninni Pasajes á leið til Rúðu-
borgar. Þokan umlykur lítt aðlað-
andi útlínur þess. Skrokkurinn sit-
ur hátt á vatninu. Reykháfarnir eru
tveir, og annar þeirra, örmjór, ligg-
ur þétt upp að hinum. Seglin hanga
líflaus á möstrunum þremur og
flaksast til eftir veltingi skipsins, og
þilfarið er alveg slétt, án hval-
baks eða stjórnpalls.
Allir hásetarnir, sem á verði
voru, líta vandlega í kringum sig,
en einkum hlusta þeir, því að í
þokutíð er heyrnin sá eiginleiki,
sem kemur sjómönnum að beztum
notum. Ef hætta er á árekstri, hafa
þeir meiri möguleika á að heyra í
skipi en sjá það, meiri möguleika
á að heyra í hljóðpípu þess eða
klukku en greina bóg þess.
Hljóðpípa . . . Það virðist einmitt
sem menn greini eina slíka. En
hvar? Hljóðið er mjög veikt og
fjarlægt. Hættan er því ekki yfir-
vofandi, en er unnt aðvita nákvæm-
lega um það í þoku, sem kæfir
hljóðið, afbakar það, endurvarpar
því stundum, kallar fram rangt
bergmál, sem umlykur skipið og
sviptir sæfarendur ró sinni?
Frigorifique sendir þrjú hljóð úr
hljóðpípu sinni til að svara hinu
ósýnilega skipi. Frammi á kippir
háseti stöðugt í bjöllustrenginn.
Menn þegja og hlusta . . .
Nei, þeir hljóta að hafa verið
blekktir, því að nú er þögn, djúp
þögn og flókaklædd, sem umlyk-
ur skipshöfnina.
Og Frigorifique, sem hafði stöðv-
að vélar sínar, heldur áfram för
sinni með þriggja hnúta ferð.
Ekki lengi. Aftur hefur heyrzt í
eimpípu. Hvar var hún? Um borð
eru menn ekki sammála. A stjórn-
borða segja sumir, beint fram und-
an segja aðrir, en skipið er áreið-
anlega alllangt undan, því að
hvorki heyrist í vélum þess né
skvampið frá skrúfum þess.
Bið . . .
A Frigorifique er klukkunni stöð-
ugt hringt.
Og nú verður hættan skyndilega
augljósari. Á stjórnborða öskrar
eimpípa mjög nálægt, skellir í vél
heyrast, og þungur niður umlyk-
ur Frigorifique.
Þögn og aftur bið . . .
Svo heyrist óp. Það er maður-
inn frammi á, sem hefur rekið það
upp. Hann endurtekur það og tek-
ur síðan til fótanna aftur eftir.
Það er óþarfi að spyrja, hvað sé
að gerast. Þriðjung skipslengdar í
burtu birtist svart skipsstefni, síðan
sigla og reykháfur og loks allur
skrokkurinn, sem klýfur þokuna
ógnandi.
„Skip á stjórn! Skip á stjórn"!
endurtekur einn hásetanna, eins og
skipshöfnin hefði ekki getað séð
það.
Hver maður stendur á sínum
stað, stirnaður af skelfingu. Skipið
nálgast stöðugt. Ekkert er hægt að
gera til að forðast það. Stýrimað-
urinn snýr þó stýrinu eins langt og
unnt er til hægri . . .
Hinn svarti skuggi aðkomuskips-
ins stækkar, stækkar enn, og svo
kemur geysilegur hnykkur. Frigori-
fique leggst snögglega á bakborða,
liggur sem fast við hitt skipið, síð-
an heyrast hægir brestir, dauf högg,
brothljóð í tré og ískur og loks fóta-
tak vélamannanna, sem koma æð-
andi upp á þilfar og hrópa: „Það
er komið vatn í vélarrúmið".
Frigorifique byrjar að sökkva, en
af hinu óþekkta þilfari berast fyrir-
skipanir og köll á ensku. Skipið
hallast nú á stjórn, og það gat eng-
inn vafi verið á, að það mundi
sökkva, svo að skipstjórinn gaf skip-
un um að yfirgefa það. Nokkrir
menn höfðu þegar stokkið um borð
í flutningaskipið, sem virtist ó-
skemmt og hafði losnað vegna ferð-
ar sinnar og var nú fyrir aftan
Frigorifique.
Nokkrum mínútum síðar höfðu
allir Frakkarnir bjargazt yfir í
flutningaskipið, sem hét Rumney.
Að því er við kom Frigorifique,
þá hafði það horfið út í þokuna
og hallazt uggvænlega. Það mundi
ekki líða á löngu, áður en því
hvolfdi og það sykki.
Enginn hafði farizt við árekstur-
inn, og skipstjórinn, sem hafði far-
ið síðastur frá borði, þurfti ekki
að álasa sér fyrir neitt. Það hefði
verið gagnslaust að vera lengur
um borð . . . Hann þekkti skip sitt
vel. Hinn harði árekstur hafði rið-
ið því að fullu. En var hafsbotninn
ekki fallegri gröf fyrir það en innsti
hluti hafnar eða niðurrifsstöð?
Þokan hafði lukzt um harmleik-
inn, og Rumney var komið af stað
á ný, en hægt, því að skyggni var
enn þá ekkert. Þegar Frakkarnir
heyrðu í eimpípu þess, höfðu þeir
þá einkennilegu tilfinningu að upp-
lifa mínúturnar fyrir áreksturinn,
þótt þeir væru nú hinum megin.
Enska skipið var nú ekki lengur
ósýnileg og fjarstæðukennd ógnun
við þá, heldur trygging fyrir ör-
yggi og lífi.
„Það er engin hætta", sagði einn
ensku yfirmannanna, „því að
manni er aldrei sökkt tvisvar á
dag".
Þetta var regla eða öllu heldur
sögusögn, sem aldrei virtist hafa
verið afsönnuð. Nei, vissulega var
manni aldrei sökkt tvisvar í röð,
og þessi vissa huggaði Frakkana,
sem sátu í lúkarnum og drukku
romm og voru enn undir áhrifum
hinna skyndilegu atburða, sem þeir
höfðu lifað.
Þeir þögðu. Þeir sáu fyrir sér,
hvernig Frigorifique sökk til botns
í hið bretónska haf, þar sem svo
margir skiptapar höfðu orðið. Það
mundi bætast í hinn mikla hóp
flaka af gufuskipum og seglskipum,
saltstokkinna, hulinna af þara og
skeljum, sokkinna skrokka, sem enn
hreyfðust með sjávarföllum og
geymdu sumir beinagrindur áhafna
sinna.
„Aðrir voru ekki eins heppnir og
við", sagði einhver.
Þeir gengu upp á þilfar. Þokan
var jafnþykk, og Rumney hafði
ekki farið nema tvær mílur, síðan
áreksturinn varð. Enn var logn og
sjómennirnir á enska skipinu stóðu
nákvæman vörð.
„Hvers vegna eru þeir að hafa
fyrir þessu", segir einn Frakkanna,
Þrlðja frásögn Roberts della Crois
Hin [einkennilega endurfæiing
Frigorifique
Jg VIKAN 52, tl»I.