Vikan - 01.12.1966, Blaðsíða 10

Jens Pálsson er eini sérmennt-
aði maðurinn í „fysiskri anþró-
pólógíu", sem ísland á, og hefur
þegar unnið mikið og óeigin-
gjamt starf í þágu íslenzkra
mannfræðivísinda.
Hann er fæddur í Reykjavík
árið 1926, sonur hjónanna Hild-
ar Stefánsdóttur og Páls Ólafs-
sonar fyrrv. ræðismanns. Hann
hefur stundað nám í mannfræði-
vísindum við ýmsa háskóla í
Evrópu og Ameríku en auk þess
lagt stund á landafræði, bók-
mennta- og listasögu.
Hann nam fyrst við Uppsala-
háskóla, þjóðsagnafræði og
mannfræði, varð síðan kennari á
Islandi um skeið en lauk B.A.
prófi í mannfræði og þjóðfræði
við Kalifomíuháskóla 1957. Hann
var kjörinn félagi í Heiðurs-
stúdentafélagi þessa háskóla og
síðar í stjórn þess. Þá var hann
útnefndur félagi í heiðursfélagi
háskólamanna í U.S.A. sem nefn-
ist Phi Beta Kappa, en margir
þekktustu vísindamenn þar í
landi eru meðlimir þess. Jens
stundaði framhaldsnám í mann-
fræði og erfðafræði og tók próf
í þeim greinum við Washington-
háskóla. 1959—60 var hann í Ox-
ford háskóla en fluttist svo til
Mainz í Þýzkalandi þar sem
hann varð cand. rer. nat. I mann-
fræði og starfaði við Mannfræði-
stofnun Gutenbergháskólans.
Hann hefur hlotið ýmsa innlenda
og erlenda styrki til vísindastarfa
og ritað um mannfræði íslands í
til okkar gulleitar hauskúpur.
Fyrst spyrjum við um ætterni
Jens. Hann segir prestablóð
ólga sér í æðum. Báðir afar hans
voru prestar, þeir séra Stefán
M. Jónsson á Auðkúlu og séra
Ólafur Ólafsson í Hjarðarholti,
og hellingur af langfeðgum.
Tveir móðurbræður voru prest-
ar og ömmubróðir var séra Jens
Pálsson í Görðum á Álftanesi,
sem mannfræðingurinn heitir
eftir. Hann lét mikið að sér
kveða í landsmálum kringum
aldamótin, var alþingismaður og
bindindisfrömuður og mikill á-
hugamaður um flugmál sem þá
voru á frumstigi. Að þessu er
vikið í þekktri þingvísu:
Eimreið Valtýr fer um frón
flýgur Jens í loftballón,
klærnar brýna loðin ljón,
Laugi, Bensi og séra Jón.
— Það ætluðust ýmsir til þess
að ég yrði prestur, segir Jens
og kýmir, og vinur minn prest-
lærður telur það mikinn skaða
að ég skuli ekki prýða presta-
stéttina, og hann segir alltaf
satt. Það er enginn vafi á því að
andlegt líf í landinu væri blóm-
legra ef ég hefði fylgt köllun-
inni um að gerast guðsþjónn.
— Fékkstu snemma áhuga á
fjölbreytileik manna og þjóða?
— Ja hvað skal segja? Ég tók
þegar í bernsku upp á því að
leika allskonar manntegundir og
klæðast ýmsum gervum. Svo
Spjaliað við
Jens Pálsscn
mannfræðing um
hitt og þetta
Texti Dagur Þorleifsson
Jens í ræSustól á Moskvuþinginu. Til hliðar situr þingforsetinn, pólski mann-
fræðingurinn Miszkiewicz. Þeir Jens hafa í félagi gefi^ út vísindaritgerðir.
Þjóðverji af austur-halt-
neskum kynþætti.
Suður-frönsk kona af
jarðarhafskynþætti.
Suður-Þjóðverji (fráBaden)
af dínarísku kyni.
Svíi af norrænum kynþætti.
Sá kynþáttur er sterkastnr
með germönskum þjóðum.
Tékki af Alpakyni. Sá kyn-
þáttur er fjölmennur víða
í Mið-Evrópu.
erlend vísindarit og flutt erindi
um þetta efni á mannfræðiþing-
um.
Blaðamaður Vikunnar heim-
sótti Jens á Ásvallagötu 54, þar
sem hann dvelst á heimili for-
eldra sinna, og leitaði fróðleiks
um hitt og þetta á hans sviði.
Ræðst var við á vinnustofu
Jens þar sem einn veggur er
þakinn bókum frá gólfi til lofts,
ritverkum um mannfræði, þjóð-
fræði, sögu, heimspeki o. fl.,
meira að segja sér í einni hill-
unni á kjöl mormónabókar.
Annar veggur er þakinn landa-
kortum en utan úr horni glotta
fór ég að klippa út, teikna og
mála allskonar týpur úr bréfi,
ýmist upp úr mér eða eftir
myndum. Ég eignaðist fjöldann
allan af þessum bréfmönnum og
skiptust þeir í ýmsa kynþætti
og þjóðir. Þarna voru blámenn
úr Afríku, indíánar, mongólar og
hvítir menn. Sumir skírðir eftir
sögulegum persónum eins og
Djengis Kan, aðrir eftir ævin-
týrahetjum. Átök urðu oft milli
þessara garpa og þjóða þeirra,
sem leiddu til styrjalda eins og
gengur. Var þá öllum sem þátt
tóku í hildarleiknum kastað upp
í loft og þeir sem komu á grúfu
á gólfið, töldust hafa fallið. Um
ákvörðun manna að æða út í
styrjöld réð ég sjálfur engu.
Allri atburðarás réðu sérstakar
spilareglur sem ég upphaflega
bjó til, en þær voru jafn óhagg-
anlegar og örlögin sjálf. Það
kom fyrir að einhver uppáhalds-
maður minn vildi gera eitthvað
sem mér þótti leitt, eða hann
féll í orustu og var ur sögunni.
Þannig vandist ég snemma mót-.
læti og raunum manna! Eftir
því sem ég eltist varð „karla-
leikur“ minn umfangsmeiri og
ég hóf þá sagnaritun til að varð-
veita merkisatburði leikanna frá
gleymsku. Síðan gekk í lið með
mér góður vinur og blómaskeið
leikanna hófst. En nú er þeim
löngu lokið og við stöndum sjálf-
ir eftir á leiksviði lífsins háðir
spilareglum þess.
— Þú hefur snemma komizt
í kynni við erlendar þjóðir?
— Ég sigldi 7 vetra gamall
með foreldrum mínum til Bret-
lands og meginlands Evrópu.
Það var engin skemmtireisa en
margt þótti mér þó gaman að sjá.
Eitt af því sem mér er minnis-
stætt eru fylkingar Hitlersæsk-
unnar sem gengu syngjandi um
götur Berlínar með blys og
blaktandi fána. Hann kunni að
koma æskunni til að hrífast
gamli maðurinn!
10 VIKAN 47 tbl-