Vikan - 01.06.1967, Blaðsíða 25
um kvikmyndagepð hans
Ljósmyndir: Oskar Gíslason
TEXTI: GYLFI GRÖNDAL
Óskar Gíslason framkallar Rcykjavík
vorra daga á viniuistofn sinni. O
-O Óskar cr nú faslur starfsmaöur ís-
lenzka sjónvarpsins og vinnur þar við
framköllun kvikmynda. Sjónvarpið fékk
£ desembermánuði nýja og fullkomna
framköllunarvél, svo að nú er liægt að
framkalla fréttamyndir á rúmum hálf-
tíma.
Kvikmyndagerð er sú listgrein, sem hefur átt erfið-
ast uppdráttar hér á landi. Orsakir þess eru
margar: Það kostar ærið fé að taka eina kvik-
mynd, og sakir fámennis okkar er ekki unnt að
sýna hana nógu oft til þess að standa straum af kostn-
aðinum. Saga kvikmyndagerðar hér á landi er ekki
löng. Fyrsta leikna kvikmyndin, sem að öllu leyti var
gerð af íslenzkum aðilum, kom fram 1949. Það var
kvikmyndin Milli fjalIs og fjöru, eftir Loft Guðmunds-
son, Ijósmyndara. Síðar gerði Loftur aðra kvikmynd,
Niðursetninginn. Asgeir Long í Hafnarfirði hefur gert
eina leikna kvikmynd, Gilitrutt. En sá maður, sem
mest hefur komið við sögu í þessum efnum, er Oskar
Gíslason, l|ósmyndari. Hann hefur gert fimm leiknar
kvikmyndir, þrjár langar og tvær stuttar, sem sýndar
voru saman: Síðasti bærinn í dalnum, Reykjavikur-
ævintýri Bakkabræðra, Nýtt hlutverk og smámyndirnar
Ágirnd og Alheims-lslandsmeistarinn. Ásamt Lofti.er
hann því brautryðjandi kvikmyndagerðar hér á landi
og nafn hans hlýtur að verða skráð efst á blaði, þeg-
ar fram líða stundir og saga (slenzkra kvikmynda
verður rakin. Auk hinna leiknu kvikmynda hefur
Oskar tekið fjöldann allan af öðrum kvikmyndum af
merkum atburðum hérlendis. Má þar til dæmis nefna
kvikmynd af lýðveIdishátíðinni 1944, Reykjavík vorra
daga og síðast en ekki sízt Björgunarafrekið við
Látrabjarg, sem hlotið hefur mesta frægð af öllum
kvikmyndum Oskars og verið sýnd mjög víða erlendis.
Óskar Gíslason tók fyrstu Ijósmyndina sína tíu ára
gamall á litla 1<assavél. Hann fékk þá þegar brenn-
andi áhuga á Ijósmyndum, og sá áhugi fór vaxandi
með hverju ári. Hann lærði Ijósmyndun fyrst hjá
Magnúsi Ólafssyni og síðan Ólafi Magnússyni. í þá
tíð þótti tilheyra, að menn sigldu til Kaupmannahafn-
ar til fagnáms og Óskar gerði það. Þegar heim kom
setti hann upp Ijósmyndastofu ásamt öðrum manni
og síðan einn. í fimmtán ár rak hann eigin Ijósmynda-
stofu hér í bæ. Eftir það vann hann hjá Ólafi Magnús-
syni og Týli. Þar vaknaði áhugi hans á kvikmyndun
og síðar sneri hann sér alveg að henni. Fyrstu kvik-
myndina sína tók Óskar 1925 og framkallaði hana
sjálfur. Hann smíðaði meira að segja öll tækin, sem
hann notaði við framköllunina. Hann tók hana á litla,
handsnúna Pathex-vél.
— Eg á þessa vél enn þá í fórum mínum, sagði
Óskar, þegar Vikan heimsótti hann fyrir nokkru. —
Það þætti ekki burðugt nú á dögum að þurfa að snúa
kvikmyndavélum með höndunum. En maður komst
furðu fjótt upp á lag með þetta og fékk á tilfinning-
una hversu hratt maður átti að snúa.
— Voru ekki fáar kvikmyndatökuvélar til hér á
þessum tíma?
— Það voru einstaka menn með þetta. Filmurnar
voru sendar út til framköllunar og það leið upp undir
mánuður, þar til þær komu aftur. Mér leiddist svo
löng bið og fór þess vegna að reyna að framkalla
sjálfur. Fyrsta eiginlega kvikmyndin, sem var fram-
kölluð hér heima var Lýðveldishátíðarmyndin 1944.
Eg fór alltaf heim á kvöldin og framkallaði um nótt-
ina, það sem ég hafði tekið um daginn. Eg svaf
ekkert í þrjá sólarhringa. Og á þriðja degi frá því að
hátíðinni lauk var myndin frumsýnd í Gamla bíói.
Þetta var klukkutíma mynd og í fyrsta sinn sem svo
löng innlend mynd var sýnd hér þá.
Síðan hef ég gert margar myndir af þessu tagi.
Sú lengsta var Reykjavík vorra daga, sem var tekin
í tilefni af 160 ára afmæli Reykjavíkurborgar 1946.
Hún var í tveimur hlutum og sýningartími alls tæpar
fjórar stundir. Eg reyndi eftir mætti að lýsa sem bezt
lífinu í Reykjavík, eins og það var þá, og myndin
er því samansett úr geysimörgum smáum atriðum.
Það var óskapleg vinna að taka þetta. En nú eru liðin
tuttugu ár síðan ég tók þessa mynd, og þegar er
margt'af þv! sem þar er sýnt orðið sögulegt og verð-
ur væntanlega enn þá verðmætara síðar. Eg heimsótti
til dæmis Ásgrím Jónsson, Kjarval og Rlkharð
Jónsson. Og einn kaflinn er af Einari Jónssyni, mynd-
höggvara, á vinnustofu sinni. Einar var maður hlé-
drægur úr hófi fram og margir kvikmyndatökumenn
bæði innlendir og erlendir höfðu reynt að fá að taka
myndir af honum. En hann færðist alltaf undan því.
Hvernig sem á því stóð leyfði hann mér að taka
af sér eina kvikmynd og tókst hún að mínum dómi
mjög vel. Þetta er eina kvikmyndin af Einari sem til
er og verður því verðmæt með tímanum. Það mætti
segja mér, að margt fleira í Reykjavík vorra daga
þyki skemmtileg heimild um lífið ! Reykjavlk fyrir
tuttugu árum. Einn kaflinn er til dæmis um eignakönn-
unina og tekinn ( bönkunum meðan á henni stóð.
Og margt fleira mætti nefna. Tíminn líður svo ótrú-
lega fljótt, og bærinn okkar breytist meir en við
gerum okkur grein fyrir.
Eg hafði mikinn áhuga á að taka kvikmyndir af
atburðum líðandi stundar. Eg á frá þessum tíma, frá
1945—50, fréttamyndir af öllum helztu atburðum (
Reykjavík, og ég vona að þær komi að einhverju
gagni, þegar farið verður að rifja upp löngu liðna tíð,
t.d. ! sjónvarpinu. Sýning á þessum myndum tekur
um 8—10 klukkutíma, svo að það er úr miklu að
moða. Þarna koma við sögu fjölmargir merkir Reyk-
víkingar, sem nú eru komnir undir græna torfu. Sjón-
varpið hefur falazt eftir þessum myndum og ég býst
við að láta það hafa þær.
Við eigum áreiðanlega eftir að iðrast þess, að hafa
ekki gert meira af þv! að festa á filmu atburði líðandi
stundar. Skilningur manna á nauðsyn þess var ekki
mikiil í þá daga. Einu sinni samdi ég við eitt kvik-
myndahúsið hér í bænum og lofaði að útvega því
vikulega innlendar fréttamyndir. Eg tók myndir af
öllum helztu atburðunum, sem gerðust ! hverri viku,
framkallaði þær strax og síðan voru þær sýndar
um hverja helgi. Fólk hafði gaman af þessu, en
22. tw. VTECAN 25