Vikan - 21.09.1967, Qupperneq 37

leg sinfónía lita, hraða og snún-
ings. Jafnvel pilsneraauglýsing
verður athyglisverð í þessari
ólgu.
Og þá er það Sköpun heims-
ins á mósaikskermi, gert hjá
Listasambandi Jósehp Svoboda
(J. S. Artistic system). Tékkar
hafa löngum verið snillingar í
gerð kvikmynda og gjarnan yf-
irstigið sjálfa sig þegar frum-
leiki er annars vegar. Skermur-
inn, sem myndirnar eru sýndar
á, er aliur sundurbitaður í litla
ferninga, myndirnar koma ýmist
heilar eða hálfar á þessa fern-
inga, stundum eru þeir allir not-
aðir sem eitt tjald, stundum hver
ferningur mynd út af fyrir sig,
stundum sumt í lit og sumt í svart
hvítu, allt samræmt tónlistinni,
sem leikin er. Við heyrum ákveð-
ið, örlagaþungt tema, og mynda-
samfella hleypur eins og elding
upp eftir ferningunum í óreglu-
legri röð, meðan alit fer hægt
og öðruvísi á hinum ferningun-
um. Og til þess að skapa mis-
jafna dýpt er einum og einum
ferningi kannski skotið fram úr
röðinni, eins og skúffa sé dreg-
in út, kannski röð eða hóp af
ferningum, eða þeir eru dregnir
aftar en hinir. Þetta er undra-
vert, hér er ekki hægt annað en
að verða „skermóður" eins og
Ameríkanarnir og hafa augun
límd við furðuverkið meðan það
stendur. Ég reyni ekki að lýsa
þessu nánar, bíð og sé hvað kem-
ur út úr myndunum hjá Kristj-
áni, en hér er ekki hægt um vik
til myndatöku, lágt til lofts og
manngrúinn mikill. Samt veit ég,
að þetta verður mynd.
Maður var í eins konar leiðslu
eftir Sköpun heimsins á mósaik-
skermi, en hér eru þeir með alls
konar myndir til að sýna þjóð-
líf og framleiðsluvörur Tékkó-
slóvakíu. Hér eru tízkufötin, hér
eru vefnaðarvörumar, útstilltar
sem kóngulóarvefur til að sýna
hvað efnin eru fíngerð, blóm í
bakgrunni til að undirstrika hvað
allt er fallegt. Fuglasöngur, til
að undirstrika frelsi og heiðríkju.
Stundum er ekki hægt að lýsa
hutunum, vegna þes að þeir eru
of óskiljanlegir. Þeir, sem hafa
gert þá, hafa lagt svo mikið á
sig til að búa til list, að þeir eru
löngu komnir yfir það mark að
verða skildir. Stik harðlífislist
er til þess fallin að eyðileggja
það, sem hún á að undirstrika.
Annarri gerð listar verður ekki
að gagni með orðum lýst, af því
hvað hún er falleg og nertir
djúpt. Og hvað, sem segja má
um Tékka aimennt, verður ekki
horft hjá þeirri staðreynd, að
sýningin þeirra á Expo er iista-
verk. Það þarf listamenn til að
gera svona stóra sýningu, sem
öll vekur hjá áhorfandanum há-
tíðleika, en samt skilning hans.
Um leið og gengið er út, förum
við hér framhjá stórum vegg.
Fyrir hann er breitt þunnt, of-
ið tjald með trjámunstri; annað
veifið er varpað ljósi á tjaldið
svo það öðlast líf og verður að
ævintýraskógi, en gegnum hann
getur að líta undur fallegar
myndir af tékknesku landslagi,
með bændabýlum og þorpum.
Engin undur, að fólkið sem
hér er að skoða talar í lágum
hljóðum, hér hefur enginn hátt.
En komum svo út í franska
skálann. Hann er einhver sá
stærsti hér á svæðinu, á mörg-
um hæðum. Hávaðinn er nánast
ærandi þegar í dyrunum, í stig-
askakt sem verður í miðju hús-
inu dansa leiflur upp og ofan
eftir strengjum og gegnum-
þrengjandi elektrónísk tónlist
lemur á hljóðhimnurnar. Við
ráfum hér frá hæð á hæð, sjáum
litsjónvarp með þokkalegum lit-
um, þó engu betra því rússneska,
sjáum vél, sem framleiðir laser-
geisla og sker á augabragði í
gegnum múrstein, uppskurði í
sjónvarpi þar sem nánast má
velja á milli hvort maður vill
horfa á nýrnauppskurð eða botn-
langa tekinn, í formála að nýrna-
uppskurðinum er sýnt, hvernig
farið er að því að spegla nýrun
með því að þræða upp í gegn-
um þvagrásina, og amerískar
kerlingar, sem af venjulegri
skermforvilni stönzuðu hér líka,
fussa og sveija af hneykslun yf-
ir því, hvar þræðingin hefst. ■—
Annars er hér mest af alls kon-
ar tækjum, mælum og stjóm-
borðum, því miður, Messeurs,
við erum ekki verkfræðingar og
því er þetta okkur ónýt sýning.
Við höldum áfram, í leit að ein-
hverju bitastæðu til að skoða,
myndavélar og segulband taka
að toga í axlir og við látum fall-
ast í stóla þar sem á að fara að
sýna kvikmynd. Hún hefst, ja,
svei: Spennubreytar og einangr-
arar! Á fætur sprettum við, þjót-
um að næsta rennistiga á niður-
leið og út; þetta var nærri mán-
uði eftir að de gamli Gaulle
hrópaði lengi lifi frjáls Quebec,
kannski hefur hann líka verið
orðinn svo uppgefinn á þrýsti-
mælum og stjórnborðum með
tökkum að hann hefur ekki get-
að tekið á sér heilum. Eða er
það hann, sem hefur útrýmt öllu
mannlegu úr Frans, svo það á
ekkert eftir annað að sýna en
dauðar, óskiljanlegar vélar, Las-
ergeislatæki, sem bezt eru fallin
til að drepa með og skera stál
eins og heitur hnífur smér, ■—-
spennubreytara og einangrara?
Einhvern tíma hafa Frakkar
verið mannlegri og skiljanlegri.
Þá eru Bretar betri. Þeir eru
mannlegir enn. Þeir eiga hér
stóran tum með fánanum sínum
efst, hann er útskorinn og stefn-
ir í allar áttir, hann er þann veg
gjörður að víðast frá sýnist hann
heill.
Og nú skulurrt við aftur grípa
til segulbandsins:
Bretar nota filmuna sem fleiri.
Við komum hér inn í helli, og
á veggjunum eru kvikmyndir
sem sína stríðandi fornmenn á
hestum, þeir leggja til atlögu
og verjast, falla og sigra, kóng-
ar koma og fara, þetta kalla þeir
Upphaf sögunnar. Hestar hneggja
um leið og þeir eru lagðir, mann-
fjöldi fagnar, mannfjöldi öskr-
ar, börn gráta. Mitt í þessari
steinöld og hryllingi kemur
svo rennistigi úr glampandi stáli.
Upp úr honum er komið neðst í
turninn og hann gnæfir yfir
manni eins og risavaxinn súr-
heysturn á vori. f hinum hanga
myndir af mönnum eins og Rut-
herford lávarði, sem uppgötvaði
kjarnorkuna í atóminu, Alexand-
er Fleming, sem uppgötvaði pens-
ilínið og kosti þess, og fleiri
hanga hér til sýnis. — Þessar
myndir uppi í turninum eru ljós-
myndir, sem gerðar hafa verið
svartar og hvítar, allir millitón-
ar drepnir úr þeim, en samt eru
þær auðskildar enn. Ef til vill
hefur það verið gert af því, að
ekki hafa verið til Ijósmyndir af
öllum þessum körlum og þurft
að teikna þá suma, en með þess-
ari tækni kemur það út á eitt.
Hér niðri eru svo upplýstar ljós-
myndir af körlum eins og Watt,
Fox, Richard Trevithick, sem
fyrstur bjó til eimreið, hann var
ekki tekinn ýkja alvarlega í
fyrstu, hér segir, að hann hafi
dáið auralaus og verkamennirn-
ir hans jarðsett hann. Og Churc-
hill gamli situr hér brúnaþung-
ur meðal annarra stjórnmála-
manna, uppfinningamanna og
slórmenna Breta fyrr og síðar.
í þessum sama sal er sýndur
þrýstiloftshreyfillinn, sem á að
Framhald á bls. 40.
3S. tbi. VIKAN 37