Vikan - 21.09.1967, Blaðsíða 41

þriðja ríkis hugmyndinni, að
Þjóðverjar byrja á þýzku, en síS-
an koma franska og enska. Að
öðru leyti má segja, að sýning-
in sé svo yfir sig skipuögð, að
hún sé „sterile", en það þýðir
samkvæmt orðabók „hrjóstrug".
„ófrjóöm“. Það eina, sem mér
þótti nokkuð bitastætt þar, var
áhald það, sem þýzkir bjuggu til
handa prófessor Piccard til að
gera rannsóknir í neðansjávar.
En það er skálinn sjálfur, sem er
merkilegur.
Arkítektinn er Frei Otto, og
talið er, að með hugmynd hans
muni .verða bylting í gerð skála
fyrir sýningar sem þessa; húsa,
sem aðeins eiga aS standa
skamman tíma og veita skjól
fyrir regni og vindi fremur en
vera kassar, sem á að hita upp
til að halda kuldanum úti. Til
að sjá, er þýzki skálinn eins og
sjö brjóst á einni bringu, eða
sjö samföst topptjöld, sem hann
raunar er. Byggingaraðferðin er
sú, að úr súlu strengir Otti þessi
stálvíranet niður í jörð í hring
út frá súlunni, en neðan í netinu
hangir plastdúkur, sums staðar
gagnsær. Hann er einnig þaninn
svipað og tjald, með því að
strengja stálnetið niður með eins
konar „tjaldhælum“, þótt enginn
skyldi ímynda sér þessa venju-
legu sem hér tíðkast, á lengd við
löngutöng!
Þetta er sérkennilegur bygg-
ingamáti og áferðarfallegur, hef-
ur þann kost að súlur þarf engar
til að standa undir þakinu nema
þá einu, sem er undir hverjum
toppi. Fyrir bragðið nýtist rúm-
ið vel inni og ekkert dregur úr.
Stærð skála með þessari aðferð
getur verið mjög breytileg eftir
efnum og ástæðum, og ég ímynda
mér að í þetta fari til þessa að
gera lítið efni. En, eins og ein-
hver sagði: Það hefur aldeilis
hlaupið á snærið hjá einhverj-
um seglasaumaranum að fá að
sauma allt þetta plast!
*
Sæll í sinni trú
Framhald af bls. 13.
Herra Karl hafði í þjónustu
sinni tvo trausta Munchen-búa,
— hjón, sem höfðu annazt hann
í fimmtún ár. Konan var ráðs-
kona og eldaði matinn, maðurinn
var bílstjóri hans, garðyrkjumað-
ur og varðmaður. Herra Schutz
hafði aðeins eina ástríðu og það
var lestur. Eftir vinnutíma sat
hann langstundum yfir góðum
bókum, sem herra Karl lánaði
honum, og konan hans sat og
prjónaði. Uppáhalds rithöfundar
hans voru Goethe, Schiller,
Heine og Erasmus; hann las beztu
kaflana upphátt fyrir konu sina.
Þau bjuggu í litlu húsi í öðrum
enda garðsins. Oft, þegar herra
Karli fannst hann vera einmana,
bauð hann vini sínum Schutz
inn í bókaherbergið til sín; og
þar gátu þeir setið tímum sam-
an og talað um ódauðleik sál-
arinnar, mannkærleika, frelsi og
sigur sannleikans sem þeir fundu
í þessum bókum sem umkringdu
þá.
Þessvegna var það að herra
Karl sneri sér til þessara tryggu
vina sinna, í vandræðum sínum.
Hann tók vindlakassa og flösku
af brennivíni með sér og skund-
aði til litla hússins, í hinum
enda garðsins, og útskýrði áform
sitt fyrir þeim.
Strax, næsta dag, tóku þau
Schutz hjónin til óspilltra mál-
anna.
Teppið var vafið upp og gat sag-
að á gólfið, svo settu þau upp
stiga sem tengdi bókaherbergið
við kjallarann. Gamli kjallarinn
var allur hreinsaður og gerður
í stand. Mikill hluti af bókunum
var fluttur niður i kjallarann,
sömuleiðis einhver ósköp af
vindlum, vínið var þar fyrir. Frú
Suhutz gerði eins vistlegt og hún
mögulega gat í felustaðnum, og
að lokum varð þetta allra nota-
legasti dvalarstaður. Gatið á gólf-
inu var vandlega falið með hlera,
sem lúsféll við gólfið og svo var
teppið aftur sett á sinn stað. Þá
fór herra Karl úr borginni í síð-
asta sinn, seldi herra Schutz, að
nafninu til, allar eigur sínar, til
að koma í veg fyrir að þær yrðu
teknar traustataki. Herra Schutz
krafðist þess að fá að skrifa und-
ir skjal, þar sem greinilega var
gengið frá því hver hinn rétti
eigandi var, til þess að herra
Karl gæti gert kröfu til eigna
sinna, þegar tímabært yrði. Svo
laumuðust þessir samsærismenn
aftur til hússins, tókust í hend-
ur, og herra Karl fór til felustað-
ar síns, með slægðarbros á vör-
um, til að bíða í öruggri höfn eft-
ir betri tímum ....
Tvisvar á dag lyfti frú Schutz
teppinu, renndi hleranum frá og
fór með hlaðinn bakka af góð-
meti niður; og á kvöldin laumað-
ist herra Schutz oft niður, til
að ræða við vin sinn og hús-
bónda um ódauðlega hluti, yfir
glasi af glóandi víni: — þeir
ræddu um mannkærleikann, um-
burðarlyndi gagnvart samborg-
urum sínum, og nauðsyn þess að
lesa verk meistaranna á þess-
um erfiðu tímum, og litli kjall-
arinn virtist ljóma af mannleg-
um og andlegum sjónarmiðum,
af óbilandi trausti á mannlegri
náttúru.
Fyrst í stað fékk herra Karl
dagblöðin og hlustaði á útvarp-
ið, en eftir hálft ár, þegar frétt-
irnar fóru að verða æ hryllilegri,
lét hann fjarlægja útvarpið og
hætti að lesa blöðin, svo bergmál
raunveruleikans gæti ekki skert
viljaþrek hans. Með handlegg-
ina krosslagða á bringu sér og
bros á vör, hélt hann fast í trú
sína, öruggur í kjallaravirki sínu,
og neitaði algerlega að fylgjast
með þessum fánýtu og viðbjóðs-
legu aðgerðum í heiminum fyrir
ofan. Hann vildi heldur lesa verk
meistaranna, heldur en að eyða
tíma sínum í að reyna að skilja
það sem stóð í dagblöðunum.
Herra Schutz og kona hans
bjuggu í aðalhúsinu, sem var
blessunarlega hlíft við loftárás-
um. Að vísu voru nokkrir erfið-
leikar með rekstur verksmiðj-
unnar, en herra Schutz gat sýnt
bréf upp á það að hann væri
hinn réttmæti eigandi allra eign-
anna, eftir að herra Karl hefði
flúið land.
Herra Karl fitnaði nokkuð,
vegna skorts á hreyfingu og
kinnar hans misstu roða sinn,
vegna þess að hann komst aldrei
í ferskt loft eða dagsbirtu. En
bjartsýni hans og trúin á mann-
kyninu var alltaf jafn stöðug.
Hann sat sem fastast í kjallara
sínum og beið þess að „mjólk
mannkærleikans flæddi yfir
jörðina", eins og heilagur Tómas
sagði, og þótt fréttirnar, sem
vinur hans, Schutz, færði honum
daglega væru sannarlega ekki
uppörvandi, þá datt honum ekki
í hug að örvænta.
Nokkrum árum eftir fall Hitl-
ers og hin kunnu endalok stríðs-
ins, kom eitt sinn Gyðingur, sem
verið hafði kunningi herra
Karls, og kominn var heim úr
útlegð, að húsinu við Schiller-
strasse og barði að dyrum.
Hávaxinn, gráhærður, nokkuð
lotinn maður kom til dyra. Hann
hélt á verkum Goethes í hend-
inni, hafði sýnilega verið að lesa
í þeim.
— Nei, — herra Loewy bjó
ekki lengur hér. — Nei, það var
ekki vitað hvað af honum varð.
Hann hafði horfið og ekki skilið
eftir sig nein spor, og allar fyr-
irspurnir um hann, eftir stríðs-
lok hefðu ekki borið árangur.
Verið þér sælir!
Dyrnar lokuðust. Herra Schutz
sneri aftur til bókaherbergisins.
Konan hans var búin að útbúa
matarbakkann. Nú, þegar hið
nýja Þýzkaland blómstraði, undir
handleiðslu hins góða doktor
Adenauers, gat hún dekrað við
herra Karl með bezta mat. Tepp-
ið var tekið upp, herra Schutz
lagði Goethe frá sér og fór niður
með bakkann.
Herra Karli hafði hrakað mjög
í seinni tíð, hann þjáðist af æða-
bólgu, og þar af leiðandi var
hjarta hans að bila. Honum var
sjálfum ljóst að hann hefði þurft
á lækni að halda, en hann vildi
ekki leggja þessa tryggu vini sína
í þá hættu, sem hlaut að vera því
samfara að ná til læknis. Það
yrði þeirra bani, ef upp kæmist
að þau hefðu haft mann af gyð-
ingaættum í felum í öll þessi ár
í kjallaranum. Þau urðu bara öll
að vera þolinmóð og um fram allt
að brynja sig gegn efasemdum
og biturleika. Réttlætið átti eft-
ir að sigra, þau máttu ekki bug-
ast. Herra Karl hélt sínum fyrri
sálarstyrk, þó líkaminn væri
veikburða.
Á hverjum degi þegar herra
Schutz kom niður með matinn og
válegar fréttir af stríðinu, innrás
Hitlers í Bretland hafði verið
sérstaklega ógnvekjandi, þá var
það herra Karl sem hughreysti
hann, jafnvel með því að segja
honum einhverjar kímnisögur.
Herra Schutz fór alltaf töluvert
hressari frá honum.
Leikfangaverksmiðjan gekk
skínandi vel. Árið 1950 gat herra
Schutz fært út kvíarnar og salan
jókst stöðugt. Hann átti nú
Mercedes bíl, af afar vandaðri
gerð og hafði einkabílstjóra.
Hann var líka töluvert hátt skrif-
aður í flokki kristilegra demó-
krata í Munchen.
Á hverjum morgni fór frú
Schutz niður í kjallara, með vönd
af ferskum blómum, er hún setti
á náttborðið hjá herra Karli, hún
hagræddi honum og snyrti allt í
kringum hann. Nú orðið þurfti
hún líka að mata hann, hann
hafði ekki lengur þrek til að
matast sjálfur. Hann var reyndar
orðinn það máttfarinn að hann
átti bágt með að tala. En stund-
um fylltust augu hans tárum, —
tárum þakklætis, þegar hann
horfði á þessi góðu hjón, sem
framar öllu öðru höfðu gert hon-
um kleyft að glata ekki trúnni
á mannkærleikann ...
Það er greinilegt að herra Karl
mætir glaður dauðanum, með
Schiller, Goethe og Erasmus sér
við hlið, haldandi báðum höndum
í hendur þessara tryggu vina, og
vegna þess fullviss um að hann
hefði haft á réttu að standa
FrumskilyrSi...
Framhald af bls. 16.
ett á Hljómleikum í Háskólabíói
fyrir nokkrum árum. Hann var að-
eins þrettán ára þá! Hann átti
heima á Akranesi til 15 ára ald-
urs en fluttist þá til Reykjavíkur,
og hóf nám við Menntaskólann. En
námsferillinn varð ekki langur. Mús-
in varð lærdómnum yfirsterk-
ari og áður en varði var hann far-
inn að leika með Tónum, og þá
var bundinn endir á allt fyrirhug-
að langskólanám. Karl segist aldrei
hafa verið verulega ánægður með
vistina í Tónum.
— En það var lærdómsríkt að
vissu marki. Strákarnir voru mjög
áhugasamir og það var gaman að
hrærast með þeim í þessu, sérstak-
lega Sigurði Árnasyni. Eitt líkaði
mér aldrei, en það var þessi árans
hávaði. Gítarmagnararnir — 100
watta — voru alltaf ( botni. Það
var óþolandi til lengdar.
— Svo gekk ég 1 lið með Dát-
um. Það var í maí síðastliðnum. —
Þessi hljómsveit var alger and-
Framhald á bls. 44.
38. tbi. VIKAN 41