Vikan - 02.01.1970, Side 20

Þetta skeði jyrir 25 árum: Aðfaranótt 25. október 1944 var námabœrinn Kirkenes við Varangerfjörð
brenndur til grunna. En bæjarbúar komust undan, þeir flúðu inn í námagöngin við Bjömevatn . . . .
BÆJARBHAR GENGU í BJARGII
Þrekvaxna, rauðhærða konan leit,
skelfingu lostin út um opið á náma-
göngunum. Himininn í norðri var
purpurarauður, og hún vissi vel að
það voru ekki Norðurljós. Hún vissi
hvað hafði skeð, 3000 manns misstu
heimili sín, bærinn var brenndur til
grunna. Inn til hennar barst hljóm-
ur, eins og leikið væri á risaorgel.
Hún vissi að þetta var hljómur Stal-
ins, og að hann lék á fallbyssur.
En fyrir aftan sig, inni í bjarginu,
heyrði hún líka hljóð. Sumir sungu,
aðrir töluðu saman, kveinkuðu sér,
báðu eða grétu í myrkrinu. Hún
vissi líka hverjir það voru; inni í
námagöngunum við Björnevatn voru
3000 manns, sem upplifðu þar erf-
iðustu tíma ævi sinnar. Þetta var að-
faranótt 25. október árið 1944.
Námabærinn Kirkenes við Var-
angerfjörð varð að einni rjúkandi
brunarúst, þegar rússneski björninn
rak þýzku blóðhundana á flótta, á
nyrztu víglínu síðari heimsstyrjald-
arinnararinnar.
En íbúar Kirkenes voru ekki
áhorfendur að því að heimili þeirra
eyddust í logunum, þeir voru bún-
ir að koma sér undan, höfðu gengið
inn í bjargið, níu kílómetrum sunnar.
Fólkið hafði lengi haft hugboð
um það sem ætti yfir það að ganga.
Það var búið að verða fyrir þungri
reynslu af stríðinu. Þjóðverjar höfðu
þarna herbækistöð, kölluðu bæinn
„Festung Kirkenes". Það þekkti
hljóðið í loftvarnamerkjunum jafn-
vel stígvélasparkið á götunum. 1012
sinnum höfðu loftvarnamerki verið
gefin, 328 sinnum höfðu sprengjur
fallið yfir bæinn.
Það var aðeins La Valetta á Möltu
sem hefir slegið þetta met.
í hinum röku og daunillu kata-
kombum við Björnavatn var fólki
ekki svefnsamt, það voru aðeins
litlu börnin sem gátu sofið. Nelly
Lund, Ijósmóðirin, sneri sér við og
staulaðist inn eftir göngunum. Fyrir
utan geisaði blóðugur bardagi, en
hún hafði störfum að sinna. Lífið
hélt áfram inni í bjarginu. Nýfædd
börn lágu hjá mæðrum sínum á
þessari frumlegu fæðingadeild, sem
hún hafði reynt að gera eins vist-
lega og hægt var. Ein kona var al-
veg komin að kollhríðinni. Og
spennan jókst.
Hve lengi voru þau neydd til að
halda til f þessum óhugnanlegu
göngum. Tveim sólarhringum áður
voru Ijósin útgengin. Vatnsforðinn
var óðum að minnka; eitt barnið
veiktist að barnaveiki. Það var mik-
il hætta á sjúkdómum, því að þarna
voru engar aðstæður til venjulegra
þrifa og matur nærri uppgenginn.
Brauðsneiðunum var skipt í minni
ÁrlB 1944 vom n&mngöngin vi8 BJömevatn nlu kílómetrar & lengd. Nú eru 4
þau a8 mestu leytl hmnln og n&muopiS lokaS.
20 VTKAN 1 tbl