Vikan - 08.01.1970, Qupperneq 17

Þeir David Livingstone og Henry
Morton Stanley eru síamstviburar
í sögunni; þegar annars er getið
kemur manni ósjálfrátt hinn í hug.
Báðir könnuðu þeir myrkvið Afríku
og urðu þar brautryðjendur
evrópskra áhrifa. í þessari grein
er fjallað um könnuð sem leitaði
á gerólíkar slóðir, fríherra Adolf
Erik Nordenskiöld, sem fyrstur
manna hafði það af að sigla með-
fram ströndum Evrópu og Asíu út
í Kyrrahaf. Þetta er hin svokallaða
Norðausturleið, sem margan hafði
heillað.
I gamla daga, þegar Guði var
betur treyst en nú er gert, voru
menn sannfærðir um að hann hefði,
þegar hann skóp jörðina, séð fyrir
tveimur siglingaleiðum frá Vestur-
löndum til Austur-Asíu og Indía-
landa: Norðvestur- og Norðaustur-
leiðinni. Þar sem menn frá fornu
fari höfðu spurnir af miklum auði
og dýrindum austur frá, þá var
lengi mikið reynt til að komast
þessar leiðir, einkum þó hina fyrr-
nefndu, og fóru margir djarfir sæ-
farar illa út úr því. Englendingar
urðu til að uppgötva þessa leið, sem
nú er allt í einu komin á dagskrá
aftur vegna oliufundarins í Alaska.
En Nordenskiöld fann sem sagt
Norðausturleiðina.
Nordenskiöld er fæddur árið
1832 í Helsingfors. Hann var af
tiginni ætt sænskri, sem sest hafði
að í Finnlandi í lok seytjándu ald-
ar. Faðir hans var velvirtur málm-
fræðingur og sjálfur lagði sonur-
inn þau vísindi fyrir sig í háskól-
anum í Helsingfors. Hann gaf einn-
ig út ritverk um efnafræði og dýra-
fræði. En í Finnlandi dvaldi hann
ekki langt frameftir aldri. Norden-
skiöld virðist hafa verið dæmigerð-
ur hásvíi af skárra taginu, stoltur
af sjálfum sér og uppruna sínum og
frábitinn öllu pukri og undirlægju-
hætti. Þessir dagar voru að mörgu
leyti erfiðir fyrir sænska þióðarbrot-
ið í Finnlandi. Finnland er land-
fræðilegur og menningarlegur
tengiliður Skandinavíu og Rússlands
og sænski minnihlutinn er eitt af
því sem gerir að verkum að tengsli
landsins við Norðurlönd eru miklu
nánari en við stóra björninn í
austri. Þetta vissu Rússar og gerðu
þvi flest, sem þeir þorðu til að
þrengja að sænsku þjóðerni ' og
sænskum menningaráhrifum í Finn-
landi, meðan þeir réðu því landi. Til
þessa fengu þeir hjálp frá finnsk-
2. tbi. VTKAN 17