Vikan - 20.07.1972, Síða 12

Smásaga eftir Pelle Molin
Pelle Molin (1864-96) var sænskur rithöfundur, bóndasonur
frá Ardalshlíð í Angermanland. Hann hugðist í fyrstu verða
listmálari, en gafst upp við það og gerðist rithöfundur. Hann lifði
alla ævi við kröpp kjör og fluttist loks til Norlands
í Noregi og dó þar langt um aldur fram. Gustav af Gejerstam
safnaði því litla, sem til var eftir hann, í ofurlítið kver, sem nefnist
,Adalens poesi“. Er það nú talið með perlum í sænskri
sagnagerð. Sagan sem hér birtist,er talin einhver bezta sagan hans.
Tvö rauðmáliö fjallaþorp lágu
andsp^nis hvort öðru sitt á hvorri
gnýpunni, en niður á milli þeirra
rann hin dimma elfur i djúpu gili,
strið og ströng, með dunum og
dynkjum og föllum fram til
sjávar.
En mitt á milli þorpanna rann
áin i lygnum stokk, þött hvit-
freyðandi fossinn væri bæði fyrir
ofan og neðan.
Við hljóðaklettinn byrjar þessi
saga.
Þegar vöxtur var i ánni, náði
hljóðakletturinn ekki nándar
nærri upp að vatnsfletinum, en er
litiö var I henni, stakk hann við og
við svörtum, gljáum kollinum
upp úr hylnum. Eins og við allar
sterkar hömlur i straumvötnum
hafði hringiða myndast fyrir
neöan klettinn. t sveitinni nefndu
menn þetta almennt „iðuna”.
Ef sunnanvindurinn bar ekki
hvininn úr neðra fallinu upp eftir,
eða ef hnjúkaþeyrinn bar ekki
hinn dimma, þunga nið Árkvlslar
niður eftir dalnum, mátti I logni
og kyrð næturinnar heyra hljóöin
i hljóðaklettinum, þá er vatnið
sogaðist fram hjá honum. En af
þessu dró kletturinn nafn sitt.
Eins og hvert mannsbarn veit,
legst laxinn einna helzt til hvildar
á slikum stöðum, þegar hann er
orðinn þreyttur á þvi að stikla
fossana, og þar veiðist hann lika
helst;
Bændurnir á syðri ásnum höfðu
lagt netjum sinum þarna, þvi að
hljóðakletturinn lá fyrir þeirra
landi. Norðurbyggjar litu þetta
öfundaraugum, lögðu þó sinum
netjum sin megin, en fengu
ekkert að ráði I þau.
Efnaðasti bóndinn sunnan-
megin hét Zakarias og átti hann
hálfa veiðina. En gildasti bón
dinn norðanmegin hét Kristófer.
hann varð þvi að kingja
helmingnum af allri gremju
þeirra norðurbyggja.
1 hvert skipti, er hann stjáklaði
niður i „sveltuna”, er hann nefndi
svo, var hann að leggja höfuðið i
bleyti um það, hvernig hann ætti
að fá laxinn til þess að leggjast
noröanvert i ána.
Siöla nætur hálfbjarta
sumarnótt reri hann út á ána og
hafði einhvern vélbúnað með sér i
bátnum.
Nú var hljóðakletturinn þannig.
vaxinn', að hann skagaði út að
ofan, en i hann sunnanmegin var
skúti eða hvylft með veggjum til
beggjahliða. Inn I hvylftina setti
Kristófer nú mylnukarl og bjó vel
um, en gætti þess þó vandlega, að
hann snerist. Siðan reri hann
kænu sinni smáglottandi norður
yfir, þangað til hún hvarf inn i
dimmuna undir núpnum.
Daginn eftir stóð hann að
hlöðubaki heima hjá sér og horfði
á, meðan suðurbyggjar vitjuðu.
Ekki branda! - Ja-jæja, sagði
Kristófer. Næsta dag fór á sömu
leiö. Ekki uggi! - Ég er hissa!
sagði Kristófer. Hann heyrði
glöggt, hversu þeir ákölluðu
andirheimahöfðingjann.
Þriðja daginn lagði hann sinum
netjum, en léthina vitja um fyrst.
Ekki sporöur! - Ja, guð sé oss
næstur! sagði Kristófer. Hann
heyrði þá krossbölva hiniim
megin frá.
Fyrst þegar hann sá siðustu
bláu baðmullarpeysuna hverfa að
baki núpnum, reri hann út á ána
og fékk úr sinum netjum þó
nokkuð af silfurhreistruðum
löxum.
En heima á bænum sat Óli
sonur hans, hann hafði klemt
nebbandum sinum litla flötum
upp að eldhúsglugganum og
horfði suður yfir. Allar hans
bernskuhugsanir flugu þangað, til
ævintýralandsins hinum megin
við gilið. Meðan skugga bar á
bæinn þeirra norðanmegin á
morgnana, voru suðurfjöllin
sveipuð fjólubláum ljóma, en
bæjarhúsin með skritna, fer-
tiglaða þakinu voru hjúpuð
logandi purpura. Og um sólsetur
á sumarkvöldum sendi sólin enn
geisla sina til bæjarins beint á
móti. Sólarljósið tindraði þá og
glampaði á hvitu líntreyjunum
kvenfólksins, er það gekk milli
skemmu og eldhús.s með trogin i
fanginu.
A slíku kvöldi var það, að faðir
hans kom heim með laxakippu á
bakinu. Anægjan skein svo af
andlitinu á karlinum, að það
hýrnaði yfir Óla. Þegar leið á
sumarið, var pabbi hans hættur
að brosa, hann var orðinn svo
vanur þvi að fá lax. Eitt kvöld að
haustinu kom faðir hans heim og
var illa útleikinn, allur blár og
barinn. Þá gat hann ekki að sér
gert að blóta, og þá höfðu þau svo
mikið að tala um foreldrarnir,
eftir að þau voru háttuð á
kvistinum, að þau*töluðust meira
við á einni nóttu, en þau höfðu
áður talast við ár og dag. öli
heyrði þvi nær allt, en mundi ekki
annað en það, að laxinn hræddist
hjól og mylnukarla, er snerust i
vatni, og að hann, and-
býlingurinn, hefði haft með sér
margt manna og lumbrað svo á
föður hans, að hann Varð sjúkur
upp frá þeirri stundu.
Eftir það fór faðir hans ekki til
veiða, vitjaði ekki einu sinni um
net sln. Það gerði hann ekki fyrr
en á Mikaelsmessu um haustið og
þá var kominn snjór á jörð. Og
þegar hann I það skiptið gekk upp
dældina, var hann seinn og
silalegur til gangs, þvi að þungur
hefndarhugur léttir manni ekki
sporið.
Óli erfði jörðina eftir föður sinn,
þvi að hann var einbirni. En
foringjastöðu hans þar norðan-
megin i dalnum erfði hann ekki að
svo komnu, fyrri en hann hafði
slitið barnsskónum og það tók þó
nokkurn tima.
Hann varð með hæstu mönnum,
og það var hann og enginn annar,
þessi bláeygði, ljóshærði
unglingur, sem með handspik
einni saman rak soltinn björn
ofan af belju, sem hann var farinn
að granda. Þetta bar við einu
sinni uppi i afrétti og er
dagsanna. ________
Náttúran er hér stórfengleg og
hörö i horn að taka, loftið tært og
hreint. Þegar bjart er yfir og
sólskin, er skygnið svo gott, að
þaö má greina sundur steinana i
fjallseggjunum I margra milna
fjarlægð, en á sumarnóttum og er
haustar að, er eins og alt þetta
hrikalega landslag:; vermist og
vikni viö, og þá eru fá lönd, sem
grlpa mann svo föstum tökum
sem þessi fjallabygð. Óli var hár
eins og drangur, hárið þvi næst
jafn-gulleitt og árlöðrið og hann
varð harður i horn að taka og
hllfði sér hvergi, er hann fór að
Framhald á bh. 37.
12 VIKAh .Z9. TBL.