Vikan - 20.03.1975, Blaðsíða 14

ER EKKI ÖLL
MANNKYNSSAG-
AN KARLASAGA?
Rætt við önnu Sigurðardóttur um kvennasögusafn,
jafnréttismál og fleira.
„Hvers Vegna Kvennasögu-
safn? Hvers vegna ekki alveg
eins karlasögusafn?” spurði
margur karlinn, þegar það spurð-
ist, að á fyrsta degi kvennaársins
hefði kvennasögusafn lslands
veriö stofnað i Reykjavik.
— Karlasögusafn... endurtók
Anna Sigurðardóttir, þegar ég
spuröi hana þessarar spurningar
i hósakynnum safnsins á heimili
hennar við Hjarðarhaga. — Er
ekki öll mannkynssagan karla-
saga? Saga, sem karlmenn hafa
skrifað, um karlmenn og fyrir
karlmenn. lslandssagan, sem
börnin læra, er öll um karlmenn,
nema hvað frásagnir eru um
nokkrar skapstórar konur þeim
áhangandi, t.d.: Kona Gunnarsá
Hliöarenda hét Hallgeröur. Höf-
undarnir sýna með þvi, hvert mat
þeirra er á störfum og framlagi
kvenna til þjóðfélagsins. Ein-
hverjirkárlmenn voru að tala um
það nýlega, þegar spurðist, að
stofnað hefði verið kvénnasögu-
safn, að setja þyrftí' á stofn
kvennamanna sögusafn.Þeirverða
sjálfir að hafa frUmkvæöi um
þessháttar „karlréttindamál”!!
Af þessum ummælum gætu
sumir haldið, að Anna væri hlynnt
þvi aö karlar væru sér i hóp með
sfn áhuga- og hagsmunamál og
konur með sin. En þvi fer fjarri.
HUn er einmitt mjög hlynnt þvi aö
konur og karlar starfi sem mest
saman á öllum sviðum þjóðfé-
lagsins og séu saman i félags-
starfsemi, til dæmis pólitiskum
félögum.
— Ég er á móti þvi, að konur
séu i sérstökum pólitiskum félög-
um, segir hún. — Konur og karlar
eiga aö starfa saman að félags-
máium, en innan félaganna gætu
aftur á móti verið litlir hópar
karla, kvenna og beggja kynja,
sem ræddu einstök mál, æfðu sig i
ræðumennsku og fengju kennslu i
einstökum málaflokkum.
— Finnst þér þá að leggja eigi
kvenfélög niður?
— Nei, það er alls ekki tima-
bært ennþá að leggja kvenfélögin
sem slík niöur. Þaö verður aö
koma smám saman. Við verðum
að lita á þá staðreynd, aö konur,
sem oft eru óframfærnar, njóta
sin vel i kvenfélögunum — og hafa
þar komið fram ýmsum málum,
sem annars heföu ekki náðst fram
á jafn skömmum tima. Kvenrétt-
indafélag lslands, sem stofnað
varárið 1907, hafði m.a. að mark-
miði að berjast fyrir kosninga-
rétti kvenna. Þvi marki var náð
árið 1915 fyrir konur, sem komnar
voru yfir fertugt, en 1920
fengu konur og hjú full stjórn-
máiaréttindi að lögum. Þá héldu
margir, að allt væri fengið i kven-
réttindabaráttunni og sambands-
deildir Kvenréttindafélags ís-
lands úti á landi lögðust niöur.
— En Briet Bjarnhéðinsdóttir
sá lengra fram I timann. Hún
geröi sér fulla grein fyrir þvi, að
alltaf taka við ný og ný mál, sem
berjast þarf fyrir, svo sem glöggt
má sjá I Kvennablaðinu árið 1916 i
ávarpi til Kvenréttindafélagsins
(og birt er i 40 ára afmælisriti
þess 1947):
„Allar framfarir byggjast á
hugsjónum. Hugsjón félags okkar
er fullkomið jafnrétti karla og
kvenna, bæði að lögum og fram-
kvæmd, og fullkominn þroski
kvenna til að standa i öllum þeim
óliku stöðum, sem best mætti
verða. Þessar hugsjónir eru það
takmark, sem við erum að keppa
aö. En gætið þess, að þvi lengra
sem mennirnir komast í full-
komnun og þroska, þvi meira
hækka þeir kröfurnar.
Þær hugsjónir, sem við í fyrstu
stefndum að, þegar við hófum fé-
lagsskap okkar, eru að sumu leyti
uppfylltar. Byrjunarskilyrðin
fyrir þroska islenskra kvenna eru
fengin. En langt er eftir, að aðal-
takmarkinu sé náð. Sú hugsjón er
eins og sjóndeildarhringurinn:
Þvi lengra sem viö göngum, þvi
fjær sýnist hann. Þegar'við stönd-
um I lágri dæld, þá sýnist okkur
skammt þangaö, sem himinn og
jörð ber saman, ysta rönd sjón-
deildarhringsins sýnist þá rétt
fyrir framan okkur. En göngum
við upp á hátt fjall, þar sem ekk-
ert skyggir fyrir útsýniö, þá verð-
ur sjóndeildarhringurinn óendan-
lega viður og f jarri. Þannig er þvi
farið með hugsjónirnar. Þær
standa aldrei i stað. 1 þvi eru
framfarirnar fólgnar, koma þeim
i framkvæmd, vaxa með þeim og
yfir þær og eignast aðrar nýjar,
ennþá viðtækari, fegurri og há-
leitari. Þaö er þetta, sem við
veröum að skilja og vinna að á
komandi timum...”
— Eftir að konur fengu kosn-
ingarétt og kjörgengi til Alþingis
vildu þær minnast þeirra réttar-
bóta á einhvern hátt, sem yrði is-
lensku þjóðinni til gagns. Þær
ákváðu að beita sér fyrir bygg-
ingu landspitala og tóku að safna
fé. Landspitalinn hefði áreiðan-
lega ekki komist upp svo fljótt
sem raun varð á, ef konurnar
hefðu ekki verið driffjöðurin. —
Árið 1969 beittu kvennasamtök
sér fyrir fjársöfnun til þess aö
reka á eftir aö byggð væri nú
kvensjúkdóma- og fæðingadeild
við Landspitalann.
— Finnst þér, að starf þitt i
Kvenréttindafélaginu samræmist
þeirri skoðun þinni, að karlar og
konur eigi að vinna saman i fé-
lagsmálum?
— Kvenréttindafélag — félag,
sem berst fyrir jafnrétti karla og
kvenna i hvivetna, á ekki að vera
eingöngu félag kvenna. 1 kven-
réttindafélögum i Noregi og Dan-
mörku hafa karlmenn verið frá
upphafi. Það var samþykkt árið
1972, að karlmenn mættu vera i
Artalaskráin, sem Anna hefur
tekið saman er fróðleg lesning
og skemmtileg. Þar má meðal
annars sjá, að 90 ár eru liðin frá
þvi kona skrifaöi fyrstu blaða-
greinina á islandi, cn það var
Briet Bjarnhéðinsdóttir, sem
skrifaði i Fjallkonuna 5. júni
1885. Ari siðar er gefin út til-
skipun „um rétt kvenna til aö
ganga undir próf hins lærða
skóla I Reykjavfk, prestaskól-
ans og læknaskólans og til að
njóta kennslu I þeim siðartöldu
skóium”. Með þessum lögum
geta konur gengið undir árspróf
4. bekkjar lærða skólans og eins
burtfararpróf skólans meö
sömu skilyrðum og lærisveinar,
sem lært hafa utan skóla.
Arið 1890 gengur ólafia
Jóhannesdóttir undir fjórða-
bekkjarpróf I Latinuskólanum.
Var henni fyrst synjaö um það,
þrátt fyrir lögin frá 1886. Hún
sótti um að taka stúdentspróf
eftir eitt ár, en var synjað um
það. Nafn hennar finnst þó ekki i
skólaskýrslum hins lærða skóla,
ségir i skránni.
1 ártalaskránni er vitnað i
heimildir og varðandi ólafiu er
m.a. vitnað I minningar hennar.
Þær eru I kvennasögusafninu,
og til gamans flettum við upp
nokkru af þvi sem hún scgir um
viðskipti sin við lærða skólann
fyrir hálfum niunda áratug:
„Þegar frænka haföi verið eitt
ár heima, afréð ég að lesa
skólalærdóminn ofe ljúka prófi i
Latinuskólanum. Það var Einar
Bencdiktsson frændi minn, sem
taldi frænku á að láta mig nota
timann til þess. Hún var þá, eins
og jafnan, fús til þess að stuðla
að þvi, að ég fengi að gera það,
sem mig langaði til og væri fær
um. Ég veit ekki, hvort mig
iangaði i raun og veru tii að
læra. t raun og veru hafði ég
ekki sett mér neitt takmark; ég
hafði alltaf nóg að starfa og
hugsa, en úr þvi að frænka vildi
14 VIKAN 12. TBL.