Vikan - 19.06.1975, Blaðsíða 26

Þórunn Jónassen.
Júliana á einnig viökvæman og
heitan streng i kveöskapnum, og
hún kveöur dýrt um eiskendurna
Sæmund og Agnesi:
Mjúkfengan meyjar vanga
mundum hann klappar stundum;
brenna á beggja munnum
blossandi ástar kossar,
hart slá i brjósti hjörtun,
heitt flæöir blóö um æöar-
sál hans i sælum dvala
sameinast hringareinar.
Fyrsta
söguskáldið
Torfhildur Þorsteinsdóttir
Hólm varö fyrst islenskra kvenna
til þess aö koma skáldsögu eftir
sig á prent. Yrkisefni Torfhildar
hefur lengi veriö þjóöinni hug-
leikiö og enn er auövelt aö halda
henni viö efniö, en bók Torfhildar,
sem kom fyrst út í Reykjavik
1882, heitir Brynjólfur Sveinsson
biskup.
I eftirmála bókarinnar segir
skáldkonan svo meðal annars:
„...Sagan er bæði sönn og ósönn.
Þótt ég hafi valiö henni þau nöfn,
sem einu sinni stóðu á lista hinna
lifendu, eru þó mörg atvikin sköp-
uö...” Einnig getur Torfhildur
þess,aö hún hafi ekki aörar ritað-
ar heimildir að skáldsögu sinni en
árbækur Jóns Espólín og lýsingu
Siguröar málara á Þingvelli.
En litum aöeins á, hverjum
höndum Torfhildur fer um
Brynjólf biskup i Skálholti, og
grípum niöur i 22. kapltula sög-
unnar. Ragnheiöur Brynjólfsdótt-
Ingibjörg H. Bjarnason.
26 VIKAN 25. TBL.
Brfet Bjarnhéöinsdóttir.
ir hefur fyrir nokkru alið Daða
Halldórssyni barn og biskupinn
mælt hin fleygu orö Mala domest-
ica majora sunt lacrimis (Heim-
ilisböl er þyngra en tárum taki).
Sögusviöiö er Kópavogur áriö
1662. Erfðahyllingin.
„...Óeiröir höföu staðið milli
aöalsins og borgaralýösins i
Kaupmannahöfn, sem endaöi
meö þvi aö Friöriki konungi 3. var
fengiö einveldi i hendur, en áöur
var stjórn hans mjög takmörkuð
af aöalsmönnum. Fyrir þaö voru
hortum unnir aö nýju hollustueiö-
ar á Islandi eins og í Danmörku,
og fór sú hylling fram i Kópavogi
skammt frá Reykjavik.
Meistari Brynjólfur var hinn
fyrsti hjer á landi, er vann holl-
ustueiöinn, eins og hann var jafn-
an hinn fyrsti til allra fram-
kvæmda og stórvirkja. Veizlan
var gjörð meö vég og sóma,
þrumur og eldingar fallbyssn-
anna, hljómur hljóöfæranna,
gleöiraddir og hlátrar veizlugest-
anna blönduðust saman við berg-
mál hæöanna og fjallanna á þeirri
fögru júnimánaöarnótt, er veizl-
an stóö. En mitt innan um glaöar
sálir og glaölega náttúru sat maö-
ur einn á hægri hönd höfuðs-
manns Bjelke, og horfði þegjandi
á allt, sem fyrir augun bar, án
undrunar og án gleði. Hiö mikla
rauöa skegg, sem náöi ofan á
bringu hans, var farið að grána,
og brjóst hans hóf sig hátt, en
þunglega, meðan annarra augu
hvildu á viöhöfninni umhverfis.
Þaö var eins og hann vaknaði af
óþægilegum draumi, þegar allt i
einu ótölulegur grúi af bikurum
meö freyöandi víni voru hafnir á
lopt og orðin: „Lengi lifi meistari
Brynjólfur, hinn ógleymanlegi
skjöldur kennimannalýðsins! ”
náöu eyrum hans. Hann stóð upp,
þakkaöi meö tigulegri stillingu,
hringdi staupi sinu og drakk eins
og ekkert væri, og þó vissi hann
vel, aö allur þingheimur aumkaði
sig, og hann skynjaði vel í hinu
hyggna hjarta sinu, hversu með-
aumkum og fyrirlitning eru ná-
skyldar...”
Svo segir Torfhildur frá meist-
ara Brynjólfi á Kópavogsfundi.
En eitthvaö er málum biandiö, ef
fleiri islendingum en Brynjólfi
hefur ekki veriö þungt i skapi aö
loknum Kópavogsfundi, eins þótt
þeir heföu engar áhyggjur af
Katrin Magnússon.
dóttursonum sinum getnum i
synd. En um þaö fjallar saga
Torfhildar ekki, svo þetta er útúr-
dúr.
Fyrsti
kjósandinn
Fyrsta konan, sem neytti at-
kvæöisréttar sins á Islandi, var
Andrea Friörika Guömúndsdóttir
saumakona á tsafiröi, en hún
kaus i bæjarstjórnarkosningun-
um 2. janúar 1884. Andrea var þá
36 ára. Hún var fædd í Útskála-
sókn á Suðurnesjum. Tveimur ár-
um áöur en Andrea kaus á tsa-
firöi, haföi kona kosiö á Akureyri,
en þar sem um misskilning viö
þýöingu kosningalaganna úr
dönsku hafði verið að ræða, var
atkvæöi hennar dæmt ólögmætt.
A dönskunni stóö.„mænd”, sem á
eingöngu viö karlmenn. Kristin
Bjarnadóttir kaus fyrst kvenna i
Reykjavik áriö 1888.
Fyrsti
stúdentinn
Camilla Stefánsdóttir (Bjarna-
son), dóttir Karenar Emeliu
Jörgensen og Stefáns Bjarnason-
ar sýslumanns rangæinga, lauk
stúderitsprófi i Kaupmannahöfn
áriö 1889, og var fyrsta íslenska
konan, sem varö stúdent.
Fyrstu
hjúkrunar-
konurnar
Ariö 1898 luku tvær Islenskar
konur prófum i hjúkrunarfræðum
frá Diakonissestiftelsen i Kaup-
mannahöfn. Þær hétu Guðný
Guömundsdóttir og Kristin
Hallgrimsdóttir og voru fyrstu Is-
lensku hjúkrunarkonurnar. Þær
stöllurnar hófu eftir heimkomuna
störf við holdsveikraspitalann,
sem opnaöur var sama ár og þær
luku námi.
Fyrsti
málarinn
Ásta Kristin Amadóttir, dóttir
Sigrlöar Magnúsdóttur og Árna
Pálssonar kennara I Innri-Njarö-
vlk, lauk málarasveinsprófi i
Kaupmannahöfn voriö 1907 og
Guörún Björnsdóttir.
nokkru seinna málarameistara-
prófi i Þýskalandi. Asta var
fyrsta íslenska konan, sem varö
málarameistari, og trúlega hin
fyrsta I heimi.
Fyrstu
bæjar-
fulltrúamir
24. janúar 1908 voru konur
kjörnar I bæjarstjórn Reykjavik-
ur I fyrsta sinn. Þetta voru þær
Þórunn Jónassen, Briet Bjarn-
héöinsdóttir, Katrln Magnússon
og Guðrún Björnsdóttir. Allar
voru þær kjörnar af sama listan-
um — kvennalistanum, en hann
hlaut flest atkvæði allra lista i
kosningunum.
Fyrsti
bamaskóla-
stjórinn
Halldóra Bjarnadóttir, dóttir
Bjargar Jónsdóttur og Bjarna
Jónassonar á Hofi i Vatnsdal,
lauk kennaraprófi i Osló árið 1899.
Halldóra stundaði kennslu við
bamaskólann i Reykjavik vetur-
inn 1899—1900 og siðan I Moss I
Noregi til ársins 1908, en það ár
varö hún skólastjóri barnaskól-
ans á Akureyri og fyrsta konan,
sem gegndi sllku starfi á tslandi.
Ariö 1918 lét hún af skólastjóra-
starfinu, en hefur slöan unniö
geysimikið starf að uppfræðslu i
heimilisiönaði og handavinnu, og
eftirhana liggja mörg rit um þau
efni.
Fyrsti
læknirinn
Kristln Ölafsdóttir var fyrsta
konan, sem lauk kandidatsprófi I
læknisfræði frá Háskóla Islands.
Kristln var dóttir Ingibjargar
Pálsdóttur og ölafs Olafssonar
prests aö Lundi I Lundarreykjar-
dal og slðar prófasts í Hjaröar-
holti I Dölum. Kristln lauk
stúdentsprófi frá Menntaskólan-
um I Reykjavik árið 1911 og
læknanámi frá Háskóla tslands
1917. Slöan stundaöi hún fram-
haldsnám á sjúkrahúsum i Kaup-
mannahöfn og Osló 1918—1919, og
fór I námsför til Englands,