Vikan - 24.07.1975, Blaðsíða 3

Tveir sögufróðir menn i bæn-
um, þeir Theodore A. Norelius og
Everett Moberg (óskyldur skáld-
inu) eru þess fullvissir, að þeir
hafi fundið bæjarstæði Karls
Óskars. — Þarna hlýtur bærinn
hans að hafa staðið, segja þeir og
benda á sitt hvorn enda stöðu-
vatnsins.
Stöðuvatnið er þarna, en bær
Karls Óskars varð til i hug-
myndaheimi Vilhelms Mobergs.
Hinu verður ekki á móti mælt, að
þarna settust margir sviar að og
brutu frjósamt land til ræktunar.
Nú búa þarna afkomendur
sænsku innflytjendanna i þriðja,
fjórða og fimmta lið, og þeir búa
stórbúum. Frá Krónbergsléni
einu, heimabyggð Mobergs, flutt-
ust 62.000 manns vestur um haf.
Hvað hefði orðið um þetta fólk,
hefði það ekki getað flutt búferl-
um til Ameriku?
Svarið fæst kannski i nokkrum
linum i sjálfsævisögu Vilhelms
Mobergs, Frásagnir úr lifi minu,
en þar vitnar hann i opinber skjöl
frá miðri siðustu öld:
„1 siðustu viku voru hér grafin
tiu lík. Fjórir hinna látnu sultu til
dauða og tveir frusu i hel.”
Nú eru afkomendur þeirra, sem
vestur fóru, auðugir menn.
— En svo hefur ekki ætið verið,
segir EverettMoberg, sem orðinn
er áttatiu og tveggja ára og var
mjólkurbússtjóri i Chisago
County i þrjátiu og fjögur ár.
Everett Moberg er trúlega mest-
ur sérfræðingur núlifandi manna
um sænsku innflytjendurna til
Norður-Ameriku. Hann hefur
ekki aðeins lesið allt, sem skrifað
hefur verið um fólksflutningana,
heldur hefur hann einnig komið
sér upp miklu safni verkfæra og
annarra eigna landnemanna. —
Fyrstu árin voru hræðilega erfið.
Fyrstu sviarnir hér þurftu ekki
aðeins að erja jörðina með mjög
lélegum verkfærum, heldur urðu
þeir einnig að berjast við hleypi-
dóma. Þeir báru gróna virðingu
fyrir þvi, sem hinir riku i Sviþjóð
höfðu ræktað og etið. Þess vegna
liðu nokkrir áratugir, áður en þeir
þorðu að reyna að rækta hveiti,
sem smám saman varð aðalkorn-
tegundin hér um slóðir. Fyrir
hundrað árum voru kökur og
brauðúr hveiti ekki á borðum hér
nema á stórhátiðum. Vandamálin
voru fleiri. Chippewaaindiánarn-
ir voru vingjarnlegir, en sioux-
indiánarnir voru harðir i horn að
taka. Þá gengu einnig drepsóttir
og skammt héðan er að finna
fjöldagrafir þeirra, sem fórust i
kólerufaraldri.
Afi Everetts Mobergs fluttist
vestur um haf i kringum 1850, og
Everett talar sænsku, þó ekki sé
hún lýtalaus. Hann er ákaflega
stoltur af þvi að bera sama eftir-
nafn og rithöfundurinn, sem
skrifaði hina ógleymanlegu lýs-
ingu á lifi og kjörum vesturfar-
anna frá Sviþjóð, og hann er enn
ekki búinn að gleyma þeirri gagn-
rýni, sem Moberg varð fyrir
vegna bóka sinna, en sunúm þótti
hann gera litið úr „fólkinu, sem
kannski voru bestu sviarnir”. Af-
komendur þessa fátæka fólks búa
nú i allsnægtum vestan hafs.
Timarnir breytast á skemmri
tima en rúmum hundrað árum.